Eliana Navarro
| Eliana Navarro | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Valparaíso, 1920ko ekainaren 19a |
| Herrialdea |  Txile |
| Heriotza | Santiago, 2006ko ekainaren 5a (85 urte) |
| Familia | |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea |
| Genero artistikoa | olerkigintza |
Eliana Navarro Barahona (1920ko ekainaren 19a - 2006ko ekainaren 5a) poeta txiletarra izan zen. Hernan Díaz Arrieta literatura kritikariak hasieratik goraipatu zuen bere poesia. Bere poesia Txileko eta atzerriko hainbat unibertsitatetan aztertu da eta bere lana nazioko eta atzerriko antologia askotan agertzen da.
Hasierako urteak eta hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Eliana Navarro Valparaison jaio zen 1920ko ekainaren 19an. Gurasoak Fortunato Navarro Herrera, Cautín probintziako diputatua eta Ganberako presidenteordea eta Guillermina Barahona Soriano, irakaslea ziren. 1923an, familia Fundo El Peralen kokatu zen, Trovolhue-n, Cautín probintzian, gaur egun Txileko bederatzigarren eskualdean.
Cautíneko paisaian inspiratuta eta Augusto Winter hegoaldeko poetak eraginda, Navarrok zazpi urte zituela idatzi zuen "La laguna de Trovolhue", bere lehengoetako poema bat. 14 urte zituela, Margarita eta En Viaje aldizkarietan argitaratu zituen bere lanak. Santa Cruz de Temuco ikastetxean humanitateak ikasi ondoren, Santiagora joan zen eta han Filosofia eta Zuzenbidea ikasi zuen unibertsitate katoliko eta txiletarretan.
Karrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1951n, Navarrok Tres poemas (Hiru poema) argitaratu zuen, bere lehen liburua. Lau urte geroago, José Miguel Vicuñak eta Carlos René Correak sortutako Grupo Fuego de la Poesía taldean sartu zen. Carlos René Correa. 1955ean, Grupo Fuego de la Poesía-ren bidez, Antiguas voces llaman argitaratu zuen. "Calicanto" aldizkariak eta "Txileko Idazleen Elkartearen Literatur Aldizkaria" aldizkariak bere bertsoak berrikusi zituzten aldi horretan. 1959an PEN Klubeko Kongresurako delegatua izan zen Fráncfort-en. 1963an, Txileko Idazleen Elkarteko (SECH) delegatua izan zen Moskuko Bakearen aldeko Emakumeen Munduko Kongresuan. 1965ean, Navarroren La ciudad que fue liburua Editorial Universitaria argitaletxeak argitaratu zuen eta Pedro de Oña saria eman zioten.
Navarrok 40 urte baino gehiagoz lan egin zuen Txileko Kongresu Nazionaleko Liburutegian, non Katalogazio ataleko buru izan zen urte luzez. 1973an, bere familiarekin, "Mediodía" antzerki taldea sortu zuen, eta Teodoro Loweyren zuzendaritzapean Maipuko Tenplu Votiboan estreinatu zuen publiko jendetsu baten aurrean La pasión según San Juan (Pasioa San Juanen arabera) izeneko abesbatzarako ahotsa duen olerkia. 1980an argitaratua, Academia Chilena de la Lengua- k Eliana Navarro saria eman zion. 1981ean, hizlari gonbidatu gisa parte hartu zuen Mexikoko Emakumeen Literaturako Nazioarteko Kongresuan. 1995ean, bere liburua, La Flor de la Montaña, Editorial Universitaria argitaletxeak argitaratu zuen "El Polydro eta El Mar" bilduman. Behin baino gehiagotan, Literaturako Sari Nazionalerako hautagaia eta epailea izan zen poesia lehiaketa anitzetan, Fondo del Libro y la Lectura-n barne.
Bere lanetako batzuk argitaratu gabe daude. Horietako bat Profesión de silencio (Isiltasunaren Lanbidea) da, bertan Txileko 1973-90 diktadura militarrean izandako errepresioaren injustiziari eta minari aurre egiten dio.
Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]
25 urterekin, Txileko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean zegoen José Miguel Vicuña poetarekin ezkondu zen. [1] Zazpi seme-alabaren ama izan zen, Ariel Vicuña, poeta eta musikaria; Ana María Vicuña, filosofoa eta hizkuntza klasikoen irakaslea; Miguel Vicuña, poeta eta filosofoa; Juan Vicuña, kimikaria, eta diktadurako torturen biktima; Leonora Vicuña, argazkilaria; Rodrigo Vicuña, editorea; eta Pedro Vicuña, poeta eta aktorea. Navarro 2006ko ekainaren 5ean hil zen Santiagon, 75 urte zituela, garun tronbosiaren biktima.
Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Pedro de Oña Saria, 1965
- Premio de la Academia Chilena de la Lengua, 1980
Aukeratutako lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Tres poemas, 1951.
- Antiguas voces llaman, Santiago de Chile: Grupo Fuego, 1955.
- La ciudad que fue, Santiago, Txile : Editorial Universitaria, 1965
- La pasión según San Juan, Santiago de Chile: Ediciones de la Biblioteca del Congreso Nacional, 1981. OCLC 16626464
- La Flor de la Montaña, Santiago de Chile Ed. Universitaria, 1995.ISBN 9789561112063 , [2]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Arteche, Miguel, Juan Antonio Massone y Roque Esteban Scarpa, Poesía Chilena Contemporánea, Editorial Andrés Bello, Santiago, 1997.
- Bussche, Gastón von dem, Estudios sobre la poesía de Eliana Navarro, Concepción 1964.
- Hahn, Óscar, La poesía también se llama Eliana Navarro, 2007.
- Lastra, Pedro, Relectura de Eliana Navarro, 2007.
- Matus Olivier, Alfredo, Y de allí, su claridad, 2007.
- 978-956-11-1206-3
- Silva Acevedo, Manuel, Eliana Navarro, el gozo y el dolor de ser poeta, Santiago de Chile 2005.
- Szmulewicz, Efraín Diccionario de la Literatura Chilena, Ediciones Rumbos, Santiago 1997.
- Valdés, Adriana Celebración de Eliana Navarro, 2006.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Webgune ofiziala (gaztelaniaz)
- Eliana Navarro Archivo de Referencias Críticas-en
Datuak: Q3050910