Valparaíso

Valparaíso; Valparaíso; Valparaíso
	city in Chile (en)
	Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Txile
Administrazioa	Komuna
Izen ofiziala	Valparaíso
Jatorrizko izena	Valparaíso
Posta kodea	2340000
Geografia
Koordenatuak	33° 02′ 45″ S, 71° 37′ 11″ W / 33.0458°S,71.6197°WKoordenatuak: 33° 02′ 45″ S, 71° 37′ 11″ W / 33.0458°S,71.6197°W
Azalera	401,6 km²
Altuera	10 m
Demografia
Biztanleria	296.655 (2017); 33.156 (2002)
Dentsitatea	6.182,89 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1536
Telefono aurrizkia	32
Ordu eremua	UTC−04:00
Hiri senidetuak	Oviedo, Badalona, Santa Fe, Long Beach, Shanghai, Guangdong, Callao, Bat Yam, Malaka, Novorossiysk (en) , Busan, Córdoba, Odesa, Rosario, Melaka City (en) , Bartzelona, Salvador da Bahia, San Frantzisko eta Guanajuato
	http://www.municipalidaddevalparaiso.cl/ www.municipalidaddevalparaiso.cl

Valparaíso Txileko erdialdeko komuna eta hiria da, izen bereko eskualdean dagoena, Hego Ozeano Barearen kostaldean. Txileko seigarren hiririk handiena da, ia 265.000 biztanlerekin (2002). Dena den, metropoli-barrutiak 800.000 biztanle hartzen dituenez, herrialdeko bigarren handiena da, Santiago ondoren. Barrutiak Viña del Mar udalerri turistikoa barne hartzen du. Hiriburutik 120 km-ra dago, ipar-mendebalderantz.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1536an Espainiatik iritsi zen Diego de Almagro. Valparaíso izena hartu zuen lekuak Cuencako probintziako Valparaíso de Arriba herria dela eta.
1848tik 1914 arte, "urrezko garai kulturala" bizi izan zuen hiriak, Europatik hainbat etorkin hara bizitzera joan ostean.
1908an Salvador Allende bertan jaio zen.
1915ean Augusto Pinochet bertan jaio zen.
1928an "Pontificia Universidad Católica de Valparaíso" unibertsitatea fundatu zen.
2003an UNESCOk Munduko Ondare Historikotzat jo zuen.
2005ean Metroa zabaldu zuten.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datu klimatikoak (Valparaíso)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	23	23	21	19	17	16	16	16	18	18	20	22	19.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	13	13	12	11	10	9	8	8	10	10	11	12	10.6
Euria (mm)	2	2	4	18	97	128	88	67	30	16	7	3	462
Euri egunak (≥ 0.1 mm)	2	2	4	5	9	9	8	8	5	5	3	2	62
Eguzki orduak	279.0	245.7	217.0	174.0	114.7	81.0	93.0	117.8	147.0	170.5	216.0	263.5	2119.2
Hezetasuna (%)	72	74	76	78	80	80	80	79	78	75	71	70	76.1
Iturria: Climate & Temperature^[1]

Biografiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Salvador Allende (1908-1973), politikaria.
Augusto Pinochet (1915-2006), militar eta agintaria.

Unibertsitateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Universidad Técnica Federico Santa María
Pontificia Universidad Católica de Valparaíso
Universidad Adolfo Ibáñez
Universidad de Valparaíso
Universidad de Playa Ancha

Hedabideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"El Mercurio" hiriko egunkari nagusia da.

Herri eta hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Valparaiso ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Badalona (Katalunia) Bartzelona (Katalunia) Bat Yam (Israel) Busan (Hego Korea)	Callao (Peru) Córdoba (Argentina) Guanajuato (Mexiko) Guandong (Txina)	Long Beach (Kalifornia) (Ameriketako Estatu Batuak) Malaka Hiria (Malaysia) Novorossiysk (Errusia) Odesa (Ukraina)	Oviedo (Espainia) Rosario (Argentina) Santa Fe (Espainia)	Salvador de Bahia (Brasil) San Frantzisko (Kalifornia) (Ameriketako Estatu Batuak) Shanghai (Txina)