Enaree

Wikipedia, Entziklopedia askea

Enaree (antzinako grezieraz: Εναρεες; pluralean,enarei) eszitiar xaman androginoen kasta bat zen. Eszitiar erlijioan jainkoekin hitz egiteko ardura zuten, enteogenoak hartuta. Ez zuten tenplurik eraikitzen, eta euren erritualak naturan egiten zituzten[1][2].

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Enaree izena antzinako grezieraz Herodotok jasotako Enarees izenetik dator (Εναρεες)[3], eszitiar hizkuntzetako Anaryatik eratorria, "ez maskulino"[4]. Terminoa konposizio bat da, a- atzizkiak ukazioa dakar eta narya hitzak "gizonezko" esan nahi du, nar- hitzetik eratorria[5]. Pseudo-Hipokratesek terminoa Anarieis (Αναριεις) gisa eman zuen.

Erlijio-jarduera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Anaryak Artimpasa jainkosaren gurtza orgiastiko batean eta Ekialde Hurbileko emankortasunaren jainkosen eragina zuen eszitiarren Suge-Hankadun Jainkosaren jarraitzaile ziren. Enareen errituek erlijio-praktika xamanistiko garrantzitsu batzuk konbinatzen zituzten, Siberiako herri indigenen ohiturekin harreman handiarekin, baina Ekialde Hurbileko erlijioen eraginpean[6][7][8].

Erritualak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Litekeena da Anaryatarrek kanabisa erabiltzea beren erritualetan, bai komunitateko ohituretan, bai hiletetan edo eginkizun psikoponpikoetan. Hori dela eta, kanabisa kontzientzia-egoera asaldatuak lortzeko erabili zuten lehen praktikante espiritualen artean daude. Horrek esan nahi du antzinako lotura bat zegoela jarduera espirituala egiten zuten genero ez-konformisten eta ulermena aldatzen duten substantzien erabileraren artean[6].

Anaryatarrek ere parte har zezaketen hilobi-erritual eszitiarretan, xaman-praktikak barne, eta, hildakoaren ehorzketaren ondoren, erritualki garbitzen ziren kanabis-lurrinarekin. Fenomeno hau arkeologiaren aldetik aurkitu da Siberiako Saka herriaren hilobietan, non sakrifizioetarako tripodeak, su-ontziak eta ikatza aurkitu den kanabis hosto eta fruituen ondoan. Pazyryk hilobi batean kanabisaren fruituak eta kanabisa erretzeko kobrezko gailuak aurkitu dira poto baten barruan[6].

Igarpena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Anaryatarrek ere igarle gisa jarduten zuten, eta igarpen-forma berezi bat egiten zuten, ezkiaren barne-azala erabiltzen zuena, eszitiar igarle tradizionalek ez bezala, sahatsa erabiltzen zutenak[9]. Anaryatarren asmatze-metodoa honako hau zen: ezkiaren barne-azala hiru zatitan ebaki, eta zati horiek hatzen inguruan txirikordatu eta desegin zituzten, erantzunak lortzeko[10].

Anaryatarrak bereziki kontsultatzen zituzten eszitiarren erregea gaixorik zegoenean[11], uste zutena erregearen etxean egindako zin faltsu baten ondorio zela. Anaryak zin faltsuaren susmagarria identifikatzen zuenean, zin egingo zuen errugabea zela. Anaryak akusazioa mantentzen bazuen, beste sei igarle kontsultatzen ziren, eta haiek jatorrizko akusazioa mantentzen bazuten, susmagarria exekutatzen zen burua moztuz. Igarle gehigarriek susmagarria errugabea zela adierazten bazuten, igarle gehiagori kontsulta egiteko prozesua errepikatu egiten zen. Igarle guztiek akusatua errudun deklaratzen bazuten, burua moztuz exekutatzen zen, eta haren ondasunak errudun deklaratu zuten igarleen artean banatzen ziren[12][13][6].

Igarle gehienek susmagarria errugabetzat jotzen jarraitzen bazuten, hasierako akusatzaileak idiek tiratutako eta sasitzaz betetako gurdi batean sartzen zituzten, eta gurdiari su ematen zitzaion. Idiek ere su hartzen zuten azkenean, gurdiarekin eta igarle desohoratuekin batera; Anarya horien seme-alabak ere hiltzen ziren, baina alaben bizitza barkatzen zen[12][13].

Androginia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Enareiak eszitiar aristokrazia boteretsuaren parte ziren. Ar jaiotzen ziren, baina emakume arropekin janzten ziren, emakumeen lanak egiten zituzten eta emakumeek bezala hitz egiten zuten. Eszitiarrek uste zuten gizonezkoen oso desberdin zirela, eta euren androginiak jatorri jainkotiarra zuela. Eszitiar tradizio xamanistaren arabera, "transformatutako" xaman gisa hartzen ziren, sexua aldatzeko boterea zutenak. Horregatik, oso boteretsutzat hartzen ziren, beldurra eragiten zuten gizartean eta errespetu berezia izan ohi zuten[7].

Artimpasa eta Suge-Hankadun Jainkosa ere androginoak ziren: Artimpasak gizonezkoak emakumean eraldatzeko boterea zuen eta Suge-Hankadun Jainkosa maiz agertzen zen bizar batekin irudikatua[7].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Minns, Ellis H.. (2010). Scythians and Greeks: a survey of ancient history and archaeology on the north coast of the Euxine from the Danube to the Caucasus. (Digitally printed version [of the original] Cambridge, 1913. argitaraldia) Cambridge Univ. Press ISBN 978-1-108-02487-7. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  2. ↑ Conner, Randy P.; Sparks, David Hatfield; Sparks, Mariya; Anzaldúa, Gloria. (1997). Cassell's encyclopedia of queer myth, symbol, and spirit: gay, lesbian, bisexual, and transgender lore. Cassell ISBN 978-0-304-33760-6. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  3. ↑ (Ingelesez) Herodotus. 2024-03-21 (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  4. ↑ (Ingelesez) Foundation, Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica» iranicaonline.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  5. ↑ Ivantchik, Askold I.. (2016). «IV. L’idéologie royale des Scythes et son expression dans la littérature et l’iconographie grecques : l’apport de la numismatique» Dialogues d'histoire ancienne 42 (1): 305–329. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  6. ↑ a b c d Conner, Randy P.; Sparks, David Hatfield; Sparks, Mariya; Anzaldúa, Gloria. (1997). Cassell's encyclopedia of queer myth, symbol, and spirit: gay, lesbian, bisexual, and transgender lore. Cassell ISBN 978-0-304-33760-6. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  7. ↑ a b c Ustinova, Yulia. (1999). The supreme gods of the Bosporan Kingdom : Celestial Aphrodite and the Most High God. Leiden ; Boston : Brill ISBN 978-90-04-11231-5. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  8. ↑ Ustinova, Yulia. «Snake-Limbed and Tendril-Limbed Goddesses in the Art and Mythology of the Mediterranean and the Black Sea» Scythians and Greeks. Cultural Interactions in Scythia, Athens and the Early Roman Empire. Ed. D. Braund, Exeter: Exeter University press, 2005 (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  9. ↑ Ustinova, Yulia. (1999). The supreme gods of the Bosporan Kingdom : Celestial Aphrodite and the Most High God. Leiden ; Boston : Brill ISBN 978-90-04-11231-5. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  10. ↑ Ascherson, Neal. (1995). Black Sea. New York : Hill and Wang ISBN 978-0-8090-3043-9. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  11. ↑ (Ingelesez) Phillips, E. D.. (1972-10). «The Scythian domination in Western Asia: Its record in history, scripture and archaeology» World Archaeology 4 (2): 129–138.  doi:10.1080/00438243.1972.9979527. ISSN 0043-8243. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  12. ↑ a b Cunliffe, Barry W.. (2019). The Scythians: Nomad Warriors of the Steppe. (First edition. argitaraldia) Oxford University Press ISBN 978-0-19-882012-3. PMC on1080997789. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
  13. ↑ a b Parzinger, Hermann. (2009). Die Skythen. (3. überarb. Aufl., Orig.-Ausg. argitaraldia) Beck ISBN 978-3-406-50842-4. (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Enaree&oldid=9669487"(e)tik eskuratuta