Estatu Batuak v. Ulises izeneko liburu bat

Wikipedia, Entziklopedia askea
Estatu Batuak v. Ulises izeneko liburu bat
Motaauzitegi prozedura
Nongo eskumenen mendeAmeriketako Estatu Batuak

Estatu Batuak v. Ulises izeneko liburu bat New Yorkeko Hegoaldeko Barrutirako AEBko Barruti Auzitegiak hartutako erabaki historikoa da, adierazpen-askatasunarekin zerikusia duen kasu batean. Erabaki beharreko auzia zen James Joyceren 1922ko eleberria lizuna ote zen. Hala ez zela erabakitzean, John M. Woolsey epaileak hizkuntza iraingarria erabiltzen zuten edo sexu-subjektuak tartean zeuden literatura-lan serioak inportatzeko eta argitaratzeko atea ireki zuen.

Lehen auzialdiko erabakia Ameriketako Estatu Batuetako Bigarren Zirkuituko Apelazio Auzitegiak berretsi zuen, berretsiz hizkuntza iraingarria erabiltzea lan literario batean ez dela berez lizuna, ez badu lizunkeria bultzatzen. Woolsey epailearen erabakia oso ezaguna da gaur egun, eta maiz aipatzen da literatura-adierazpen askearen baieztapen jakintsu eta ikasi gisa.

Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

James Joyce, Ulisesen lehen argitalpenaren garaian.

1922an, James Joycek Ulises argitaratu zuen, bere lanik ezagunena. Liburu gisa argitaratu baino lehen, lana The Little Review literatura-aldizkarian argitaratu zen. 1920an, "Nausicäa" atala argitaratu zuen, masturbazio-eszena bat zuena. Kopiak postaz bidali zitzaizkien balizko harpidedunei; adin ezezaguneko neska batek irakurri eta eta kexa bat aurkeztu zitzaion Manhattango Barrutiko fiskalari. Aldizkaria New Yorkeko liburu-denda batean eros zitekeenez eta The Little Review editoreak hirian zuenez egoitza, bertako barrutiko fiskala New Yorken egileak prozesatzeko gai izan zen. Little Reviewko Margaret Caroline Anderson eta Jane Heap editoreek ezin zuten argudiatu kapitulua lan osoaren argitan ulertu beharko litzatekeela, kapitulu iraingarria bakarrik argitaratu baitzen aldizkari horren zenbakian. Epaimahaiak Anderson eta Heap zigortu eta zituen epaiketaren ondoren. Epaileetako batek adierazi zuen eleberriak "buru desordenatu baten lana" zirudiela.[1] Horrek geldiarazi egin zuen Ulisesen argitalpena Estatu Batuetan hamarkada luze batez.[2]

1932an, Random Housek, liburu osoa Estatu Batuetan argitaratzeko eskubidea zuena, aurrekari-kasu bat sortzea erabaki zuen, de facto zegoen debekua inpugnatzeko, lana auzipetzeko beldurrik gabe argitaratzeko eskubidea aldarrikatuz. Frantzian argitaratutako edizioa inportatu eta Estatu Batuetako Aduana Zerbitzuak kopia konfiska zezan lortu zuen, obra zeraman ontzia iritsi zenean.[3] Hala ere, liburua iritsi zenean ez zuten konfiskatu, eta Random Housek New Yorken zuen bulegora iritsi zen. Aduanek konfiskatzea ezinbestekoa zenez aurrekari-kasu bat egiteko, Morris Ernstek, Random Houseren abokatuak, paketea aduanara eraman zuen ireki gabe, konfiskatzeko eskatu zuen, eta hala gertatu zen.[4] Zazpi hilabeteren buruan fiskaltzak erabakia hartu zuen salaketa sartzeko. Lanaren lizunkeria ebaluatzeko izendatu zuten fiskal albokoak "literatura-maisulana" zela adierazi bazuen ere, legearen zentzuan lizuna zela uste zuen. Beraz, bulegoak 1930eko Arantzelen Legearen xedapena jarraituz, inportatutako lanak konfiskatzeko eta suntsitzeko ekintza bat aurkeztu zuten. Horrek aurrekari-kasua sortu zuen.[5]

Epaiketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Konfiskazioa Estatu Batuetako Barruti Auzitegian inpugnatu zen, New Yorken. Estatu Batuek, defendatzaile gisa jardunez[6], salaketa jarri zuen liburuaren beraren aurka, autorearen edo inportatzailearen aurka egin ordez, Morris Ernst editorearen abokatuak berak legea Kongresuan onartu zenean eskatu zuen prozedura.[7] Estatu Batuek esan zuten lana lizuna zela, eta, beraz, ezin zela inportatu, eta konfiskatu eta suntsitu egin beharko litzatekeela. Random Housek, demandatzaile eta parte-hartzaile gisa, ekintza baztertzeko eskaria egin zuen, argudiatuz liburua ez zela lizuna eta Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioaren lehen emendakinak babesten zuela, adierazpen-askatasunaren izenean. Ez zen epaiketarik izan; alderdiek erabaki zuten epaileak egitatezko auziak epaitu zitzakeela, baita zuzenbidezko auziak ere; beraz, lehen auzialdiko epaileak liburu osoa irakurri zuen eta alderdiek mozioak egin zituzten eskatutako gaietarako.[8]

Ernst abokatuak, geroago, salaketaren argudioa gogoratu zuen, hiru eraso-ildo zituena: (1) lanak kitzikapen sexuala jasotzen zuen, bereziki Molly Bloomen bakarrizketa, eta hizkera soila; (2) blasfemoa zen, batez ere Eliza Katoliko Erromatarraren aipamenetan; eta (3) gainazalera zekartzan normalki erreprimitzen diren pentsamendu eta desirak.[9] Ezaugarri horiek "sinesmen moral, erlijioso eta politiko luze eta estimatuentzako" mehatxutzat hartu ziren, hau da, ezarritako ordenaren aurkakoak ziren. Hala, Ernsten argudioa honetan kontzentratu zen: "eleberriaren elementu subertsiboak edo potentzialki iraingarriak minimizatzea eta haren osotasun artistikoa eta seriotasun morala nabarmentzea". Aldiz, lana ez zela lizuna, literaturaren lan klasikoa baizik.[10]

1933ko abenduaren 6an, John M. Woolsey epaileak eman zuen erabakia. Bere diktamenean adierazi zuen Ulises ez zela pornografikoa, ez zuela inondik inora "begirada sentsualik". Joycek kontzientzia-jarioaren teknika erabiltzeak izan zuen "arrakasta harrigarria" onartuz, epaileak adierazi zuen eleberria serioa zela eta autorea zintzoa zela, bere pertsonaien adimenek eta pentsatzen ari zirenek nola jarduten duten erakusten baitzuen.[8] Haren pentsamendu batzuk, epaileak esan zuenez, "hitz zahar saxoietan" adierazi zizkieten irakurleei, eta:

[Joyceren] pertsonaietan sexuaren gaia etengabe agertzeari buruz, oroitarazi behar da beti euren ahotsa Zelta dela eta euren urtaroa Udaberria.

Bere pertsonaiek benetan pentsatzen zutena ez adieraztea "artistikoki saihestezina" izango zela uste zuen epaileak.[11] Liburua pornografia-asmoarekin idatzita ote zegoen argitu ondoren, Woolseyk lana objektiboki lizuna ote zen galdetu zion legeari. Esanahi hori, irizpenean aipatutako kasu batzuetan azaltzen den bezala, zera zen: lanak "bulkada sexualak astintzeko edo sexualki pentsamendu lizun eta latzak eragiteko" joera ote duen.[11] Epaileak erabaki zuen liburua osorik irakurritakoan ez zuela helburu hori:

Leku askotan, Ulisesek irakurleagan duen eragina zalantzarik gabe emetikoa bada ere, inon ez da saiatzen afrodisiakoa izaten.

Ondorioz, Ulises ez zen lizuna eta Estatu Batuetan onar zitekeen.[12]

Erabakia entzun eta minutu gutxira, Random Houseko Bennett Cerf-ek liburuan lanean hasteko jarraibideak eman zizkien inprimatzaileei. 1934ko urtarrilean 100 ale argitaratu ziren, Estatu Batuetako autore-eskubideak eskuratzeko.[13] Ingelesez egindako lehen argitalpena izan zen.[14]

Egun berean, Joycek telegrama bidez jaso zuen epaiaren berri, Parisen.[15] Joyce-k adierazi zuenez, "ingelesez hitz egiten duen munduaren erdiak amore eman du; beste erdiak segituko du". Uste zuen Erresuma Batuak laster argitaratu zuela, baina Irlandak ez luke argitaratuko "1.000 urte pasata ere".[13] Britainiar edizioa astebete geroago hasi zen egiten eta 1936an inprimatu zen.[16][17]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Ellmann (1982), pp. 502–04; Gillers (2007), pp. 251–62.
  2. ↑ Gillers (2007), p. 261.
  3. ↑ Book Tells the Backstory on History's Most Famous Trials; Pagnattaro, Carving a literary exception: The obscenity standard and Ulysses.
  4. ↑ Birmingham, pp. 305-06
  5. ↑ United States v. One Book Entitled Ulysses by James Joyce, 72 F.2d 705, 706 (2d Cir. 1934); Kelly (1998), pp. 108–09.
  6. ↑ In this context, a libel does not mean defamation, but an action brought by a "charge in writing exhibited in court ... against ... goods, for violating the laws of trade or of revenue." See Websters 1828 Dictionary
  7. ↑ Ernst (1965), p. 6.
  8. ↑ a b 5 F.Supp. at 183.
  9. ↑ Ernst (1963), pp. 6–7.
  10. ↑ Segall (1993), pp. 3–7.
  11. ↑ a b 5 F.Supp. at 184.
  12. ↑ 5 F.Supp. at 185.
  13. ↑ a b Ellmann (1982), p. 667.
  14. ↑ Ulysses Lands, (web) p. 1.
  15. ↑ Bowker, p. 456.
  16. ↑ Bowker, p. 437.
  17. ↑ McCourt, p. 98.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Estatu_Batuak_v._Ulises_izeneko_liburu_bat&oldid=9384708"(e)tik eskuratuta