Fiesta. Eguzkia jaikitzen da

Fiesta. Eguzkia jaikitzen da
Datuak
Idazlea	(1926)
Argitaratze-data	1926
Generoa	Eleberria
Jatorrizko izenburua	The Sun Also Rises
Hizkuntza	ingelesa
Argitaletxea	Charles Scribner's Sons (en)
Herrialdea	Amerikako Estatu Batuak
Euskaraz
Izenburua	Fiesta. Eguzkia jaikitzen da
Itzultzailea	Koro Navarro
Argitaratze-data	2021
Orrialdeak	336
ISBN	978-84-9109-578-1

Fiesta. Eguzkia jaikitzen da (ingelesez: 'The Sun Also Rises') Ernest Hemingway (1899–1961) idazle estatubatuarrak 1926an idatzitako eleberria da. Lehen edizioa Estatu Batuetan 1926ko urrian egin zen; urte bat geroago Londresen agertu zen eta orduan Fiesta izenburuarekin agertu zen. Onartua dago idazlearen lehen eleberri garrantzitsua izan zela. Bi mundu gerren arteko Europan kokatua, protagonista Frantzian eta Espainian artean mugitzen da, egilearen beraren esperientziak erakutsiz. Interes berezia du Parisen bizi ziren Belaunaldi galduaren partaideen presentzia.

Argumentua

Argumentua ez da bereziki konplexua: liburuko narratzailea Jake Barnes kazetari amerikarra da, Hemingwayren alter egoa. Barnes gerra garaian zauritua izan zen eta, ondorioz, sexualki izendua gelditu zen. Hogeigarren hamarkadan Parisen Brett Ashley erizainarekin topo egiten du. Gerra garaian biak amoranteak izan ziren. Biak hirian bizi diren estatubatuarrekin erlazionatuko dira. Paristik Jake, Brett eta Cohn, Bill eta Mike lagunak Iruñeara joatea erabakitzen dute, Sanferminak ezagutzeko asmoz. Festetan Brett eta bere lagunek maitasun afera desberdinak dituzte; tartean, toreatzaile bat sartuko zen, Pedro Romero. Koro Nabarroren esanetan liburuan «maitasun pentagono bat» azaltzen zaitu. Barnes, bitartean, ikusle papera beteko. Festak bukatuez gero taldea desegingo da, historia Madrilen bukatuz.

Pertsonaiak

• Jake Barnes: narratzailea eta eleberriaren protagonista. Jake Lehen Mundu Gerrako beterano estatubatuarra da, eta kazetari gisa lan egiten du Parisen. Han, festa amaigabeetan parte hartzen du. Jake bere lagunen artean egonkorrena den arren, Brett Ashley andrearekiko maitasunagatik, inpotentziagatik eta gerraren ondoriozko hutsune moralagatik egiten du borroka. Jake behatzaile gisa kokatzen da, normalean bere perspikazia eta adimena erabiliz inguruan dituenak bakarrik deskribatzeko, eta inoiz ez bere buruaz zuzenean hitz eginez. Hala ere, gertaerak eta ikusten dituen pertsonak deskribatzean, Jakek inplizituki asko azaltzen ditu bere pentsamendu eta sentimenduez.

• Lady Brett Ashley: asko edaten duen andre britainiar ederra. Eleberria hasi ahala, Brett senarragandik bananduta dago eta dibortzioaren zain. Jake maite duen arren, ez dago prest berarekin harreman bat izateko, horrek sexuari uko egitea esan nahiko baitu. Inoiz ez dago prest berarekin maitemintzen diren gizon askorekin erabat konprometitzeko. Hala ere, ez dirudi bere independentziatik zoriontasun handia ateratzen duenik. Bere bizitza, belaunaldi horretako askoren bizitza bezala, helbururik gabekoa da.

• Robert Cohn: Parisen bizi den idazle estatubatuar aberatsa. Ezagun asko bezala erbesteratua den arren, Lehen Mundu Gerran esperientzia zuzenik ez zuelako eta judua delako bereizten da Cohn. Maitasunaren eta joko garbiaren aldeko ideal erromantikoei eusten die. Hala ere, Lehen Mundu Gerraren ondare suntsitzailearen testuinguruan, balio horiek zentzugabeak dirudite tragikoki. Judu eta ez beterano gisa, Cohn helburu egokia da Jakeren eta bere lagunen antagonismo anker eta txikirako. Brettekin guztiz maiteminduta dago.

• Bill Gorton: asko edaten duen gerrako beteranoa da, Jake bezala, baina ez erbesteratua. Billek umorea erabiltzen du Lehen Mundu Gerraren ondorio emozional eta psikologikoei aurre egiteko. Bera eta Jake, beterano estatubatuar gisa, lotura estua dute. Haien adiskidetasuna da eleberriaren lotura emozional garbienetako bat. Baina Bill ez da immunea Jakeren eta beronen lagunen zirkuluaren ezaugarri den ankerkeria krudelarekiko.

• Mike Campbell: gerrako beterano eskoaziar bat, kiebra jo eta etengabe mozkortzen dena. Mikek izaera beldurgarria du eta arazo asko ditu Bretten promiskuitate sexualari aurre egiteko. Izan ere, horrek eta bere bere diru faltak bere burua errukitzeko eta Brettekin haserretzeko agerraldiak eragiten ditu.

• Pedro Romero: hemeretzi urteko zezenketari ederra. Bere zezenekiko grinak esanahia eta asmoa ematen dizkio bere bizitzari. Maitasun- eta maskulinotasun-mundu ustel batean, Romero zintzotasun-, garbitasun- eta sendotasun-irudia da. Brettekin maitemintzen da.

Estiloa

Nahiko eleberri atipikoa izan zen bere garaian The Sun Also Rises. Liburuak asko du erreportajetik (sanferminak protagonismo handia du), oroitzapen-liburuarena, bidaia-liburuarena ere. "Obra hibrido bat dela esan liteke avant la lettre, askotarikoa, baina osagai horiek guztiak biltzen dituen zakuak izen doitu bat du, eta da nobela. Ez, Fiestan kontatzen dena ez litzateke bereziki interesgarri, ez balitz bertan gertatzen diren peripezia egunerokoak kontatzeko moduarengatik".

Filma

Eleberriaren arrakastaren ondorioz liburua zinemara eramana izan zen. The Sun Also Rises izenburupean, 1957an Henry King izan zen zuzendaria eta Ava Gardner zein Tyrone Power aktore nagusiak. Filmazioa Morelian egin zen.

Euskarazko bertsioa

Itzulpena 2021ean plazaratu zen. Itzultzailea Koro Navarro izan zen eta Literatura Unibertsalaren bilduman agertu zen (179. liburua, 336 or., 978-84-9109-578-1). Liburua Anjel Lertxundiren hitzaurrearekin plazaratu zen.

Kanpo estekak

• (Ingelesez):Jatorrizko testua.

• Datuak: Q501351
• Multimedia: The Sun Also Rises / Q501351