Jenico d'Artois

Jenico d'Artois
Bizitza
Jaiotza	1370 (egutegi gregorianoa)
Heriotza	1426 (egutegi gregorianoa) (55/56 urte)
Familia
Ezkontidea(k)	Joanne Taaffe (en) (1403 (egutegi gregorianoa) -
Seme-alabak	ikusi Jane d'Artois (en) ; Jenico d'Artois (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	buruzagi militarra

Sir Jenico d'Artois, Dartas, Dartass edo Dartasso (c. 1350 - 1426ko azaroa) Gaskoiniako soldadu eta estatu-gizona izan zen, eta karreraren zati handi bat Irlandan egin zuen. Hiru errege-erregina ingelesen konfiantzaz gozatu zuen, eta lur-jabe aberats bihurtu zen Irlandan.

Hasierako karrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere abizenaren bertsiorik ezagunenak Artois jaioterri gisa iradokitzen badu ere, historialariek bat datoz gaskoiniarra zela. Frantziako probintzia hau, 1152an Henrike II.a Ingalaterrakoarekin ezkontzean, Akitaniako Leonorren dotearen parte izan zena, XIV. mendean oraindik ingeles jabegoa zen. Bere gurasoei buruz ezer gutxi ezagutzen da. Gutxienez anaia bat izan zuen, Sampson, eta harengandik gertu egon zen bizitzan zehar. "Sustrairik gabeko" gizabanako bat zela iradoki dute, azkenean Irlandan finkatu zena, beste inon lotura sendorik ez zuelako. "Gaskoi lur-jabea" izenez ezaguna zen. ^[1]

D'Artois Cherbourg-eko goarnizioan aritu zen 1367 eta 1368an, herria Karlos II.a Nafarroakoaren jabetza zen garaian. 1379ko urtarrilean, Bertrand du Guesclin Frantziako Kondestablearen anaia zen Olivier de Geusclin harrapatzen eta erreskatean parte hartu zuen. Ordurako, Cherbourg-eko goarnizioa soldadu ingelesekin partekatzen ari zen. D'Artois-ek Nafarroatik Ingalaterrara aldatu zuen leialtasuna, eta 1380ko abendurako Guînes-eko goarniziora joan zen, Calaisisen. 1384. urterako Henry Percy, Northumberlandeko I. Kondearen babesa eskuratu zuen, eta, ondoren , Henry "Hotspur" Percy kondearen semearen zerbitzura sartu zen. D'Artoisek Hotspurren ontzietako bat agindu zuen 1387ko bere espedizioan Brest askatzeko, eta hurrengo urtean berarekin batera harrapatu zuten Otterburneko guduan.

Ingalaterrako Koroaren zerbitzaria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1390ean, d'Artois Luis II.a Borboiko Dukeak zuzendutako Barbariako Gurutzadarekin bat egin zuen. Gerora, Henrike Bolingbrokekoa (etorkizuneko Henrike IV.a Ingalaterrakoa) elkartu zen Lituanian, zaldun teutonikoekin borrokan. Han egin zituen balentriak John Waltham-en (Rikardo II.aren menpeko Lord High Treasurer) ezagutarazi zuen, hark etxeko esquire gisa kontratatu zuen. 1392ko irailean, d'Artois Rikardo II.aren zerbitzuan sartu zen , eta 1394rako jakina da erregearen uste osoa zuela. ^[2]

Urte horretan Irlandara egindako espedizio militarrean erregearekin batera joan zen eta soldadu gisa nabarmendu zen, Carlow eta Kilkenny konderrietako klan gaelikoen aurka borrokan. Dublingo hegoaldeko konderrian lur-eskaintza handia jaso zuen "Leinster-eko irlandarren aurkako zerbitzu onagatik eta etengabeko leialtasunagatik". ^[3] D'Artoisek ez zuen bereziki eskertu sari hori, eta ospe handiko kexa hau egin zuen: "Londresetik urtean mila marko baino gehiago balioko luke Londresetik gertu balego, baina halako arazoak ditut gordetzeko, non ez nuke hemen luzaroan bizi nahi, Irlandako lurralde osoaren laurdenean". ^[4] Emandako lursailez jabetzeko zailtasunak ere salatu zituen; hori Carrickmines-i aplikatzen zitzaion bereziki, Walsh familiak ere erreklamazioa baitzuen, azkenean arrakasta izan zuena. Somerset-eko Huntspill Marreys jaurerria aldarrikatu zuen, baina erregeak James Butler, Ormondeko 3. kondearen aurkariari eutsi zion. ^[4] 1397an erregeak ordaintzeko agindu zion, Robert de Faryngton-ekin batera (gutxira Irlandako Lord Treasurer izango zena), Robert Ufforden hiru alaben - Ela, Sybilla eta Joan - bere emazte Eleanor Feltonen ezkontzei zegokienez. Sir Thomas Feltonen alaba, errege-tenenteak zirenak. Sybilla moja egin zan; bere ahizpak Bowett familiarekin ezkondu ziren. ^[5]

1398an, Roger Mortimer (Martxoko 4. kondea), Irlandako Lord Tenientea, Kells-en, Meath konderrian, O'Brien klanarekin borrokan hil zutenean, d'Artois jarri zuten O'Briens-en aurkako errepresaliak hartzeko ardura. "Irlandar asko hil, harrapatu edo menperatu" zituela jakinarazi zuten.

Nortasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jenico bere garaiko Europako pertsonaia txundigarrienetako bat dela deskribatu dute: "ekintza eta nortasun biziko gizona". Abenturazale militar bat izan zen, dudarik gabe, "bere habia lumatu" zuena Irlandan igaro zituen urteetan, eta, hala ere, zerbitzu on eta leialak eman zizkien hiru errege ingelesei eta guztien konfiantza irabazi zuen. ^[1] Curtisek dio XV. mendeko Irlandan bere kalibreko gizon gehiago egon izan balira, Ingalaterrako koroak herrialdean duen indarra askoz seguruagoa izango litzatekeela. ^[1]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b ^c Curtis, Edmund History of Medieval Ireland Reprinted Routledge Revivals 2013 p.283
↑ Butler, Richard Some Notices of the Castle and of the Abbeys and other religious houses at Trim, County Meath Henry Griffith Trim 1835 pp.48–9
↑ Crooks, Peter Factionalism and Noble Power in English Ireland c.1361–1423 Thesis submitted for the degree of PhD. Trinity College Dublin 2007 p.261
↑ ^a ^b Crooks p.262
↑ Calendar of Patent Rolls of Richard II Vol.6 p.279

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q17984588

[Curtis-1] Curtis, Edmund History of Medieval Ireland Reprinted Routledge Revivals 2013 p.283

[Butler-2] Butler, Richard Some Notices of the Castle and of the Abbeys and other religious houses at Trim, County Meath Henry Griffith Trim 1835 pp.48–9

[3] Crooks, Peter Factionalism and Noble Power in English Ireland c.1361–1423 Thesis submitted for the degree of PhD. Trinity College Dublin 2007 p.261

[Crooks_p.262-4] Crooks p.262

[5] Calendar of Patent Rolls of Richard II Vol.6 p.279

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]