Lankide:Cesar Bengoetxea/Proba orria

AKROBAZIAZKO ESKI

Eski akrobatikoak, estilo-eski edo freestyle eski-proba bat da, eta abiadura, ikuskizuna eta eskiatzen den bitartean aireko maniobrak egiteko gaitasuna uztartzen ditu. Eski akrobatikoa muturreko kirola da, abiadura, teknika, indarra eta sormena uztartzen dituena. Kirol hau eskiaren bertsiorik zirraragarriena da eta emozio indartsuak bilatzen dituzten kirolarien gogokoenetako bat bihurtu da.

Akrobaziazko eskia eski alpetarraren modalitate bat da, non eskiatzaileek saltoak eta trukoak egin behar dituzten. XX. mende erdialdean sortu zen eta joko olinpikoetara 1992. urtean heldu zen Albertvillen[2]. Bereizten diren bi espezialitate handi daude, aireko jauzien espezialitatea alde batetik, eta zulo edo mogul motako espezialitatea bestetik. Lehenengoan, jauzi akrobatikoak epaimahai batek baloratu behar ditu, bigarrenean, berriz, eskiatzaileek zuloz eta elur menditxoz beteriko elur aldapak jaitsiz egin behar dituzte jauzi akrobatikoak.

Bi espezialitate nagusi horiez gain, honako hauek ere badaude: Ski Cross, Halfpipe, Slope Estiloa eta Big Air.

HISTORIA

Eskien gaineko jauzi hilgarriak egiten zituzten pertsonen erregistroak daude XX. mendearen hasieran Norvegian, Italian eta Austrian. Eskiatzaile norbegiarrek eski alpinoa zein nordikoa praktikatzen zuten bitartean akrobaziak egiten hasi ziren. 20ko hamarkadaren hasieran eskiatzaile estatubatuarrak itzulipurdiak eta birak ematen hasi ziren. Geroago, Estatu Batuetako eskiatzaile ez profesionalen eskutik ikuskizunak burutzen hasi ziren, eta ondoren praktika haiek akrobaziazko eski edo estilo libreko eski bilakatuko ziren. Jauzien teknikak 1950. inguruan garatu ziren.

Eski akrobatikoa 60ko hamarkadan hasi zen nabarmentzen Estatu Batuetan, aldaketa sozialak eta adierazpen askatasunak, eski ekipamenduaren aurrerapenekin batera, teknika berri eta zirraragarriak agertzera eraman zutenean. Eski akrobatikoa hotdogging bezala ezagutzen zen maitekiro. Izenak, kirol honen berezko trikimailu akrobatikoen, jauzien eta adrenalinaren nahasketa ikaragarria antzeman zuela zirudien.

Akrobaziazko eskiak garapena eta progresioa 1960 eta 1970. urteetan izan zuen. Estilo libreko arauak oso irekiak ziren, edo askotan araurik gabekoak, arrisku handiko kirol bat zelako, kirolari profesionalen artean belauneko lesio asko eragiten zituena. Lehen lehiaketa Attitashen (AEB) egin zen 1966an.

Zurruntasunarekin eta dogmatismoarekin nazkatuta, mugimendu berri bat sortu zuten 70eko hamarkadan AEBetan, eta, azkenean, Freestyleko Munduko Kopa sortu zen, gaur egun olinpikoak izaten jarraitzen duten bi modalitaterekin, Aerials eta Moguls, eta bidean geratu zen beste batekin, Eski Balletarekin.

1979an, Eskiaren Federazio Internazionalak akrobaziazko eskia kirol moduan aitortu zuen, eta kirolaren arriskua murrizteko asmotan, araudia, kirolarien sailkapen irizpide berriak eta jauzien tekniken irizpideak ezarri zituen. Munduko lehen kopa 1980an ospatu zen eta lehen txapelketa mundiala 1986an Tignesen, Frantzian. 1988an akrobaziazko eskia Calgaryko joko olinpikoetan ikuskizun izan zen. Zulo edo mogul motako espezialitatea, programa olinpikoari atxikitu zitzaion 1992ko jokoetan, eta aireko jauzien espezialitatea 1994ko joko olinpikoetan.

Errekonozimendua irabazten

Eski akrobatikoa diziplinatzat hartu zuen Nazioarteko Eski Federazioak (FIS) 1979an. Zuzendaritza organoak araudi berriak sartu zituen kirol gazte honen elementu arriskutsuenetako batzuk mugatzeko ahaleginean, eta hurrengo urtean FISen Munduko Kopako lehen serieak egin ziren.

Eboluzio Olinpikoa

Eski akrobatikoa erakusketa-kirola izan zen 1988ko Calgaryko Jokoetan. Gizonezkoen eta emakumezkoen ekitaldiak izan ziren hiru diziplinetan: mogulak, aireko jauziak eta balleta. Lau urte geroago, moguls ekitaldiak domina proba kategoria eskuratu zuen Albertvilleko Jokoetan, 1994ko Lillehammer aire jauziak bezala. Eski krosak bere debut olinpikoa egin zuen 2010eko Vancouver Jokoetan. Slope estiloa eta halfpipe gehitu zitzaizkion eski akrobatikoaren programari 2014ko Sotxiko Jokoetan. Alde batetik, slope estilos diziplina da gutxien ezagutzen dena. Slope estiloa freestyle modalitate bat da, non jauziz betetako pista batetik jaisten den, non jauziak ahalik eta zailtasun handienarekin egitea den helburua. Bestalde, Eski Halfpipea alde batetik bestera ibiltzeko eta mutur bakoitzean jauziak eta akrobaziak egiteko erdigune bat da, gero epaileek epaitzeko.

ESPEZIALITATEAK

Moguls

Parte-hartzaileek malda batetik eskiatu eta zenbait zulo gainditu behar dituzte. Helburua pistatik ahalik eta azkarren eskiatuz jaistea da, eta derrigorrezko bi jauziak akats teknikorik edo oreka galerarik gabe egitea. Puntuazio horretatik probaren irabazlea ateratzen da.

Zulo-pista hiru ibilbide egiteko moduan sortu da. Atletak hiru ibilbideetatik zein aukeratu dezake jaitsiera egiteko. Pista zuloz beteta dago, eta desnibelean bi jauzi egon behar dira, 1,2 metrora ere irits daitezkeenak. Bertan, eskiatzaileak maniobra bat egiten du, nahi bezala. Hau izan daiteke 360 edo 180 graduko biraketa, begizta bat, ardatz-jauzi bat, itzulipurdi bat atzera edo aurrera edo bira bat. Jauziak ibilbidearen goiko aldean egon ohi dira, eta bestea, amaieran. Eskiatzaileek hankak edo eskiak heltzeko hainbat modu izan ditzakete.

Epaileek biraketatik, airetik eta abiaduratik abiatuta puntuatzen dute. Igorpena baloratzen duten epaileen taldea bost pertsonak osatzen dute, eta puntuazioaren % 50 osatzen dute; gehienez 15 puntu ematen dira. Airea bi epailek kalifikatzen dute, eta guztizkoaren % 25 da; gehienez 7,5 puntu lor ditzake. Denbora kalifikatzeko, giza faktorea ez da jokoan sartzen, kronometratuta baitago. Guztizko puntuazioaren % 25 da, eta gehienezko etena 7,5 puntukoa da. Baliokidetasun bat bilatzeko, denbora puntu bihurtzen duen bihurketa-faktore bat aplikatzen da. Gutxieneko puntuazioa 0,0 puntukoa da hiru kasuetan, eta azken puntuazioa hiru puntuazioen batez bestekotik ateratzen da, bakoitzak duen ehunekoa kontuan hartuta.

Zuloak jaitsita, eskiatzaileek beren gorputzaren goiko aldea muinotik behera begira eduki behar dute; gorputzaren beheko aldea eta eskiak, berriz, etengabe biratzen ari dira.

Lehiakide guztiek sailkapen-txanda batean parte hartzen dute. 20 eskiatzaile onenak finalera pasatuko dira irteera-zerrendarekin, kalifikazio-emaitzen alderantzizko ordenan. Azken kanporaketan puntuaziorik handiena lortu duen eskiatzaileak irabazi du.

Eskakizun tekniko espezifikoak: Zulo-pistak gutxienez 18 metroko zabalera izan behar du, 235 m-ko ibilbidea (± 35 m) eta 110 m-ko desnibela (± 30 m).

Aerials

Proba honetan jauzi akrobatikoak egiten dira. Jauziak elurrezko edo zurezko plataforma handietatik egiten dira, lurrean eta elurrez estalita. Jauzian, profesionalek irudi, itzulipurdi eta bira ugari egiten dituzte pistan lurreratu aurretik. Atletak aireratzearen kalitateagatik, lortutako altueragatik, gorputzaren forma eta posizioagatik eta ondorengo lurreratzean oreka mantentzeko moduagatik epaitzen dira. Puntuaziorik onena lortu duen eskiatzaileak irabazi du proba.

Zuloetan bezala, pistan ere hiru sarrera daude jauzian, eta eskiatzaileak aukera dezake zein erreitik jaitsi jauziari aurre egin aurretik.

Epaileek aire, forma eta lurreratze irizpideetan oinarrituta baloratzen dute eskiatzailearen jarduna. Airearen puntuazioa guztizko notaren % 20 da, eta nota hori gutxienez 0,0 puntutik gehienez 2,0 puntura bitartekoa da. Igorpenen forma da zatirik esanguratsuena, puntuazioaren % 50 hartzen baitu, 0,0 eta 5,0 puntu artean. Azkenik, lurreratzea % 30ekoa da, eta nota 0,0 puntutik 3,0 puntura bitartekoa.

Eskakizun tekniko espezifikoak: Aerialsen pista funtsezko gune batzuek osatzen dute: jauziko arrapala, jauzia, lurreratzeko eremua eta iristeko gunea. Jauziak 30 m-ko erradioa izan behar du, eta lurreratze-eremurako jauzitik 13 m-ko distantzia dago. Lurreratzeko guneak 30 metroko ibilbidea du guztira, helmugaraino.

Ski Cross

Diziplina hau olinpikoa izan zen lehen aldiz 2010eko Vancouverreko Jokoetan. Ski cross pista batek maldak, jauziak eta beste elementu batzuk ditu lurrean. Proba honen helburua elementu horiek guztiak azkar gainditzea da, helmugara gainerako lehiakideak baino lehenago iristeko. Kanporatutako mahukak dituen diziplina bat da, eta horien aurretik, irteera-ordena erabakitzeko, banakako sailkapen-jaitsiera bat egiten da, kronometratua. Puntu honetatik aurrera kanporaketak jokatzen dira, non lau txirrindulari aldi berean jaisten diren, amaierara iritsi arte. Urrezko domina azken fasea irabazten duen lehiakideak eramango du.

Eskakizun tekniko espezifikoak: Ski cross pistak 900 m eta 1200 m arteko luzera izan behar du. Desnibela 180 eta 250 m artekoa da. Ski cross-ean ibilbidea markatzen duten ateak triangeluarrak dira, eta elkarren segidako ateen koloreak txandakatu behar dira. Ateak 130 cm-ko zabalera du, 110 cm-ko altuera alde luzean eta 40 cm-ko altuera triangeluaren alde laburrean. Lurraren ezaugarriak garaiz egingo dira, elurra behar bezala trinkotu dela bermatzeko. Lehiaketaren egunean, korrikalariek 30 minutu izango dituzte proba hasi baino lehen lurra ikuskatzeko, eta poliki-poliki lerratuko dira pistaren albotik.

Halfpipe

Diziplina hori 2014ko Neguko Olinpiar Jokoetan sartu zen olinpiko gisa, Errusiako Sotxi herrian. Erdi tutu formako pista artifizial batetik jaisten da, pistaren alderik alde eskiatuz, jauziak eta irudiak eginez. Epaileek zailtasun- eta gauzatze-mailaren arabera baloratzen dituzte kirolarien bilakaerak. Balorazioan oinarrituta, probaren irabazlea zehazten da.

Eskakizun tekniko espezifikoak: Erdi-tutuak 15 eta 18 gradu arteko inklinazioa izan behar du. Luzera 100 m-tik 110 m-ra bitartekoa izango da, eta zabalera 13 m-tik 15 m-ra bitartekoa. Hormak 3 m eta 3,5 m arteko altuera izango du, eta erdi-hodiaren erdiguneko eremu lauak ez du 5 m baino gehiago izango. Epaileen arloak gutxienez 8 m bider 3 m-koa izan behar du, proba osoaren ikuspegi zabala bermatzeko. Lehiakideentzat eta ikusleentzat itxitako eremua da. Irteera-eremuak bultzada hartzeko aukera eman behar die lehiakideei, baina ezin da maniobrarik egin. Iristeko guneak laua izan behar du, eta lehiakideari geldialdi segurua egiteko aukera eman behar dio. Halfpipeko lehiaketa baterako, bost epaile eta epaile nagusi bat behar dira.

Slope Estiloa

Slopestyle-a pista batetik jaisten den diziplina bat da. Pista horretan hainbat jauzi eta modulu daude, snowboarderren moldagarritasun handia eskatzen dutenak, eta helburua trikimailu zailenak egitea da. Beste probetatik bereizten duena da ez dagoela gainditzeko denborarik, baizik eta lortutako puntuaziorik onena duen kirolaria dela probako txapelduna. Eskiatzaileak irabazten du lortutako puntuaziorik onenarekin.

Eskakizun tekniko espezifikoak: Slopestyle eskiko pista baten batez besteko maldak 12 gradu ingurukoa izan behar du, eta erregularra izan behar du, aldaketa askorik gabe. Pistak gutxienez 30 m-ko zabalera izan behar du, eta luzera 100 m eta 200 m artekoa. Pistak gutxienez hiru oztopo izan behar ditu: jauziak, kaxak, hesiak... Elementu horien arteko distantziak trantsizio leuna ahalbidetu behar du, oztopo bat bestearekin behar bezala lotzeko. Ibilbideak diseinatuta egon behar du, eta gutxienez 20 segundo beharko dira amaierara iristeko, oztopo guztiak gaindituz. Irteera-eremuak nahikoa laua eta zabala izan behar du, lehiakideei lehiaketarako prestatzeko eta entrenatzaileen, langileen eta komunikabideen lana bermatzeko. Pista osoa ikusi behar dute epaileek.

Big Air

Big air delakoa goranzko malda batetik (kicker) beheranzko beste malda batera (harrera) jauzi bat egitean datza, non trikimailu konplexuak egiten diren. Epaileen panelak lurreratzearen zailtasuna, perfekzioa, lortutako altuera eta segurtasuna baloratzen ditu. Modalitate olinpikoa izango da Beijingen (CHN-2022).

NEGUKO JOKO OLINPIKOAK

2022ko Pekingo Joko Olinpikoak, ofizialki XXXIII Neguko Joko Olinpikoak bezala ezagutuak, 2022ko otsailaren 4tik 20ra bitartean Pekin eta Zhangjiakou hirietan egin ziren. Eski akrobatikoko lehiaketak 13 proba izan zituen:

- Aerials maskulinoa eta femeninoa

- Moguls maskulinoa eta femeninoa

- Skikrosak maskulinoa eta femeninoa

- Halfpipe maskulinoa eta femeninoa

- Slope estiloa maskulinoa eta femeninoa

- Big Air maskulinoa eta femeninoa

- Talde mistoen araberako aerials-ak

Aerials, halfpipe, slope estiloa eta moguls probetan, epaile talde batek erabakitzen du puntuazioa, trikimailuen trebetasunaren eta lehiaketaren txanda bakoitzean duten gauzatzearen arabera. Big air kasuan, parte-hartzaileak ere altueraren eta salto bakoitzaren distantziaren arabera puntuatuko dira. Eski akrobatikoko gainerako probak ez bezala, skikrossa kronometratutako lehiaketa bat da, eta, beraz, ez dago epaile batzuen mende. Hau da, helmuga zeharkatzen duen lehenak irabazten du.

EKIPAMENDUA

EKIPAMENDUA

Akrobaziazko eskiko espezialitateetan kaskoa erabili behar da. Akrobaziazko modalitatean janzkera solteagoa erabiltzen da eski tradizionaleko lasterketekin alderatuz, mugimenduak askatasun osokoak izan daitezen. Eskietako fijazioak aldeetaranzko norabide aldaketak ahalbidetu behar dituzte. Orokorrean eskiak motzagoak dira lasterketako eski tradizionalean erabiltzen direnekin alderatuz, kontrol hobea izaten laguntzen dutelako. Mogul modalitateko eskiek 175 zentrimetroko luzera dute emakumeentzako eta 180 zentimetrokoa gizonentzako. Aireko jauzien espezialitatean 160 zentimetroko luzera dute eskiek.

ESKIATZAILE NABARMENDUAK

Gizonezkoak

●      Henrik Harlaut

●      JP Auclair

●      Paul Oiartzabal Mendibil

●      Hermann Reitberger

●      Rune Kristiansen

●      Trace Worthington

●      Eric Laboureix

●      Edgar Grospiron

●      Janne Lahtela

●      Lloyd Langlois

●      Fabrice Becker

●      Alain Laroche

●      Mikael Kingsbury

●      Jean-Luc Brassard

●      Steve Omischl

●      Alex Bilodeau

●      Alex Bilodeau

●      Lane Spina

●      Heini Baumgartner

●      Nicolas Fontaine

●      Sergei Shupletsov

●      Richard Schabl

●      Nelson Carmichael

●      Ian Edmondson

Emakumezkoak

●      Maialen Oiartzabal

●      Sarah Burke

●      Conny Kißling

●      Jan Bucher

●      Donna Weinbrecht

●      Hannah Kearney

●      Kari Traa

●      Marie-Claude Asselin

●      Ophelie David

●      Elena Batalova

●      Jennifer Heil

●      Jacqui Cooper

●      Ellen Breen

●      Hilary Engish

●      Christine Rossi

●      Raphaelle Monod

●      Meredith Gardner

●      Nina Li

●      Kirstie Marshall

●      Maja Schmid

●      Lydia Lassila

●      Nikki Stone

●      Mary Jo Tiampo

●      Tatjana Mittermayer

●      Stine Lise Hattestad

●      Veronica Brenner

ERREFERENTZIAK

-Esquí acrobático. (s/f). Olympics.com. https://olympics.com/es/deportes/esqui-acrobatico/

-Freestyle o esquí acrobático. (2019, junio 7). Tu Instructor de Esquí. https://tuinstructordeesqui.info/modalidades-de-esqui/freestyle-esqui-acrobatico/

- Imbo, W. (2021, marzo 16). Esquí acrobático en Beijing 2022: Cinco cosas que debes saber. International Olympic Committee. https://olympics.com/es/noticias/esqui-acrobatico-en-beijing-2022-cinco-cosas-que-debes-saber

- Real Federación Española Deportes de Invierno. (n.d.). FREESKI & FREESTYLE. https://rfedi.es/Historia/3

ITZULTZAILEAK

https://www.euskadi.eus/traductor/

https://www.batua.eus/es/