Lankide:Gorkaaaa/Proba orria

Gorkaaaa/Proba orria
Bizitza
Jarduerak

Biografia

Haren bizitza ez da oso ezaguna. Eta Ptolomeo I.aren erregealdian Alexandrian (Egiptoko iparraldean dagoen hirian) bizi izan zen arren, zenbait autore arabiarrek diotenez, Euklides Tiron jaio zen, eta Damaskon bizi izan zen. Arazoa da ez dagoela Euklidesen bizitzari buruzko iturririk: ez dago ez kartarik, ez adierazpen autobiografikorik ere (ezta lanik ere). Honela laburbiltzen du Peter Schreiber matematika-historialariak, «Euclidesen bizitzari buruz, ez da gauza seguru bakar bat ere ezagutzen». Eta, beste datu batzuk egon arren, ez dira oso fidagarriak.

Ezagutzen dena da Naucrates izeneko baten semea zela, eta hiru hipotesi hartzen dira kontuan:

1. Euclides matematikari historikoa izan zen, eta Elementuak eta hari esleitutako beste lan batzuk idatzi zituen.
2. Euclides Alexandrian lan egiten zuen matematikari-talde bateko burua izan zen. Guztiek lagundu zuten Euclidesen lan osoak idazten, baita liburuak Euclides izenarekin sinatzen ere, hil ondoren.
3. Euclidesen lan osoak Alexandriako matematikari-talde batek idatzi zituen, eta Euclides pertsonaia historikoaren Euclides izena hartu zuten, ehun urte lehenago bizi izan zena.

Baliteke Euklidesek Platonen Akademian ikastea eta han ikastea haren oinarriak.

Proclo, 450. urtearen inguruan bizi izan zen filosofo greko handietako azkena, iruzkin garrantzitsuak idatzi zituen I. liburuari buruz. Iruzkin horiek Greziako matematikaren historiari buruzko informazio-iturri baliotsua dira. Horrela badakigu, adibidez, Euklidesek Eudoxo de Cnidoren ekarpenak bildu zituela proportzioaren teoriari dagokionez, eta Teetetok poliedro erregularren gainean.

Hain zuzen ere, Euklidesen bizitzari buruz ezagutzen den idazkirik zaharrena Proclo filosofo neoplatoniarrak (Elementuen lehen liburuaren iruzkingilea) gure aroko v. mendean idatzitako geometriaren historiari buruzko laburpen batean ageri da. Proclok berak ez du iturririk eskaintzen bere oharretarako. Hau besterik ez du esaten: «Bere elementuak bildu ondoren, [Euclides]-k [...] asko ditu hitzartuta [...], eta bere aurrekariek modu lasaian irakatsi zutena gogoratzen du, froga ukaezinetan. Gizon hori, bestalde, Ptolomeo I.aren azpian bizi izan zen, Arkimedesek [...] Euclides aipatzen baitu. Euclides, beraz, Platonen dizipuluak baino berriagoa da, baina Arkimedes eta Eratostenes baino zaharragoa».

Procok emandako kronologia onartzen bada, Euclides Platon eta Arkimedesen arteko tartean bizi izan zen, eta Ptolomeo I.aren garaikidea izan zen, gure aroaren aurreko 300 inguruan.