Lankide:Joseba Urizar/Oihartzun ganbera (komunikabideak)

Wikipedia, Entziklopedia askea

Oihartzun ganbera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oihartzun-ganbera[1] albiste-komunikabideetan eta sare sozialetan sortzen den ingurune edo ekosistema bat da, zeinetan parte-hartzaileek beren sinesmenak zabaltzen edo indartzen dituzten sistema itxi baten barruan komunikatuz, beraien kontrako iritzi eta argudioetatik guztiz isolatuz ere.. [2][3][4] Oihartzun-ganbera batek dagoeneko existitzen diren ikuspegiak zabaltzen ditu kontrako ikuspegiak errekonozitu gabe, eta horrek baieztapen isuria ekar dezake. Oihartzun ganberek polarizazio sozial, politikoa eta estremismoa [5] areagotu ditzakete. Uste da oihartzun ganberek ikuspegi desberdinen zabalkuntza mugatzen dutela sare sozialetan, eta aurresuposatutako narratiba eta ideologiak bultzatzen eta indartzen dituztela. [4][6]

Hitzaren jatorria oihartzun-ganbera akustiko batean oinarritutako metafora bat da, non soinuak barrunbe huts batean erreberberatzen diren. Beste termino bat interneten ematen den oihartzun eta homogeneizazio hau seinalatzeko neotribalismoa da.

Aditu askok azpimarratzen dute oihartzun-ganberek izan dezaketen eragina herritarren jarrera eta ikuspuntuetan, eta zehazki honen inplikazioa politikan.[7] Oihartzun-ganberen ondorioz, banakoaren pentsamendu kritikorako gaitasuna guztiz antzutzen da, eta honen ondorio zuzena dogmatismoa eta "nirekin edo nire kontra" bezalako dikotomia faltsuak sortzea dugu. Era berean, edozein debaterako aukera ere eragozten dute horrelako fenomenoek, gizartearen garapen sozial eta politikoa oztopatuz.

Hala ere, zenbait azterlanek iradoki dute oihartzun-kameren ondorioak sarritan uste baino ahulagoak direla. [8]

Kontzeptua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Internetek informazio politikoaren eskuragarritasuna eta barietatea handitu du. Alde positibo bezala, eztabaida publikoaren forma pluralagoa sor dezake ; negatiboa, aldiz, informazioa eskuratzeko aukera handiagoa izateak ideologikoki partzialak diren kanalen eraginpean jartzea ekar dezake. Muturreko "oihartzun-ganbera" batean, komunikabide batek baieztapen bat egingo du, ondoren antzeko jende askok errepikatu, eta ondorioz beste jende askok errepikatuko duena (askotan modu gehiegizkoan edo distortsionatuan) [9] ,harik eta jende gehienak istorioaren muturreko bertsioren bat egia dela uste izan arte. [10]

Oihartzun ganbera efektua online gertatzen da pertsona talde harmoniko batek “tunel ikusmena” garatzen duenean. Online eztabaidetan parte hartzen dutenek beren iritziek etengabe oihartzun egiten dietela ikus dezakete, eta horrek indartu egiten ditu beren sinesmen indibidualen sistemak, besteen iritziekiko esposizio gero eta txikiagoaren ondorioz. [11] Beren sineskera indibidualen sistemak dira hainbat gairi buruzko baieztapen isuriak sortzen dituztenak. Gizabanako batek zerbait egia izatea nahi duenean, sarritan beren sinesmenei eusten dien informazioa bildu besterik ez du egingo, eta kontraesankorrak diren edo beren sinesmenei buruz negatiboki hitz egiten duten baieztapenei jaramonik egin gabe. [12] Oihartzun ganberetan parte hartzen duten gizabanakoek, askotan, beren iritziak errazago onartuko dituztela uste dutelako egiten dute hori. [13] Internetek informazio eskaintza zabala eman duelako gertatzen da hori. Jendeak azkarrago jasotzen ditu albisteak Interneten, Facebook, Google eta Twitter bezalako iturri ez hain tradizionalen bidez. Horiek eta beste hainbat plataforma sozialek eta online komunikabidek algoritmo pertsonalizatuak ezarri dituzte gizabanakoen online elikadurari informazio espezifikoa emateko. Edukiak filtratzeko metodo honek ohiko albiste-editorearen funtzioa ordezkatu du. [14][15]

Garrantzitsua da azpimarratzea oihartzun-ganbera bateko kideak ez direla beren usteen guztiz erantzule. Behin oihartzun-ganbera baten barruan, pertsona bat atxiki liteke itxuraz onargarriak diren praktika epistemikoetara, eta are gehiago engainatu. Norbanako asko egon daitezke oihartzun-ganberetan sartuta, beren kontroletik kanpo dauden faktoreen ondorioz, hala nola honelako ganbera batean hezitakoa izatea.

Gainera, oihartzun-ganberaren funtzioak ez dakar kide batek egiarekiko duen interesa higatzea; haien sinesgarritasun-maila manipulatzean oinarritzen da, funtsean erakunde desberdinak autoritate-iturri egokitzat har daitezen. [16]

Ikerketa enpirikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hala ere, aurkikuntza enpirikoak behar dira kezka hauek defendatzeko, [17] eta eremua oso zatikatua dago emaitza enpirikoei dagokienez. Badira oihartzun kameraren ondorioak neurtzen dituzten ikerketa batzuk, adibidez Bakshy et al-en ikerketa. (2015). [18][19] Ikerketa honetan, ikertzaileek egiaztatu zuten jendeak bere ideiak defendatzen dituzten berriak partekatzeko joera duela. Era berean, homofilia aurkitu zuten online adiskidetasunetan, hau da, jendea sare sozialetan konektatzeko aukera gehiago daude ideologia politiko bera badute. Konbinatuta, honek oihartzun ganbera efektuak ekar ditzake. Bakshy et al.-ek aurkitu zuen pertsona batek eduki transbertsalekiko duen esposizio potentziala (bere sinesmen politikoen aurkako edukia) sare propioaren bidez % 24koa dela liberalentzat eta % 35ekoa kontserbadoreentzat. Beste ikerketa batzuek diote eduki transbertsalak adieraztea oihartzun ganberen neurri garrantzitsua dela: Bossetta et al. (2023) Brexit-aren garaian Facebookek egindako iruzkinen % 29 eduki transbertsalak zituzten.[20] Beraz, oihartzun ganberak pertsona baten dieta mediatikoan egon litezke, baina ez sare sozialetan besteekin duten elkarreraginean.

Beste ikerketa batzuen arabera, oihartzun-kamerak existitzen dira, baina ez dira fenomeno orokorra: Inkesten datuetan oinarrituta, Duboisek eta Whitek (2018) erakusten dute pertsona gehienek hainbat iturritako albisteak kontsumitzen dituztela, eta % 8 inguruk, berriz, aniztasun txikiko komunikabideak kontsumitzen dituztela. [21] Era berean, Ruschek (2022) erakusten du Twitterreko erabiltzaile gehienek ez dutela oihartzun-ganbera baten antzeko portaerarik erakusten. Hala ere, online aktibitate maila altuen bidez, erabiltzaile talde txikiak, online espazio homogeneoak sortu ditzakete. [22]

Azkenik, badira beste ikerketa batzuk oihartzun-ganberen existentzia kontrajartzen dutenak. Batzuek beren sinesmen politikoekin bat ez datozen berriak ere partekatzen dituztela ikusi zuten. [23] Beste batzuek ikusi zuten sare sozialak erabiltzen dituzten pertsonak sare sozialak erabiltzen ez dituztenak baino iturri desberdinagoen eraginpean daudela. [24] Laburbilduz, ondorio argi eta bereiziak falta dira, oihartzun kameraren efektuen kezkak baieztatzen edo faltsutzen dituztenak.

Oihartzun-ganberen dinamika sozialari buruzko ikerketek erakusten dute online kulturaren izaera zatikatuak, identitate kolektiboaren eraikuntzaren garrantziak eta online eztabaiden izaera argumentatiboak oihartzun-kamerak sor ditzaketela, non parte-hartzaileek beren burua indartzen duten sinesmenekin topo egiten duten. Ikertzaileek erakutsi dute oihartzun-kamerak lehen mailako ibilgailuak direla desinformazioa hedatzeko, parte-hartzaileek kontraesanak ustiatzen baitituzte identitateak bultzatutako eztabaiden artean hautemandako aurkarien aurka.

Aditu batzuek, aldiz, oihartzun-kamerek identitatean eta emozioan duten eragina azpimarratzen dute, iritzietan eta sinesmenetan baino gehiago, eta horrek erakusten du oihartzun-ganberek tribalismo politikoan lagun dezaketela. [25]

Prozesuak ikertzeko zailtasunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oihartzun ganberen azterketek ez dute emaitza koherente eta konparagarririk lortzen definizio nahasiak, neurketa metodo inkoherenteak eta datu ez-adierazgarriak direla eta. [26] Sare sozialetako plataformek algoritmoak aldatzen dituzte etengabe, eta ikerketa gehienak AEBetan egiten dira, alderdi gehiago dituzten sistema politikoetan ezin dira aplikatu.

Oihartzun ganberak vs burbuila epistemikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azken urteotan, sare epistemiko itxiek gero eta erantzunkizun handiagoa hartu dute egia ostearen eta albiste faltsuen garaian.[27] Hala ere, komunikabideek maiz bi kontzeptu ezberdin nahasten dituzte epistemologia sozialari buruz: oihartzun-ganberak eta burbuila epistemikoak.

Burbuila epistemikoa informazio-sare bat da, non iturri garrantzitsuak baztertu diren omisioz, agian nahi gabe. Konektibitate sendorik ez duen esparru epistemiko akasduna da. [28] Burbuila epistemikoen barruko kideei informazio eta arrazoiketa esanguratsuen gaineko ezagutza falta zaie.

Oihartzun-ganbera, aldiz, ahotsak aktiboki baztertu eta gutxiesten dituen konstruktu epistemikoa da. Ez du konektibitate faltarik jasaten; aitzitik, konfiantzan oinarritutako manipulazio baten mende dago, kanpoko iturri guztiak metodikoki gutxietsiz. [29] Pennsylvaniako Unibertsitateak egindako ikerketen arabera, oihartzun-ganberetako kideak ganbera barruko iturrien menpe geratzen dira eta kanpoko edozein iturriren aurrean oso mesfidatiak dira. [30]

Bereizketa garrantzitsua dago egitura epistemikoen indar mailetan. Burbuila epistemikoak ez dira bereziki sendoak. Informazio garrantzitsua kanpoan geratzen da, baina ez da ospea galtzen. [31] Burbuila epistemiko bat "lehertu" daiteke kide bat falta zaion informazio iturrietara eramanez.

Baina oihartzun kamerak oso indartsuak dira. Kideen eta kide ez direnen artean mesfidantza prebentiboa sortuz; barrukoak kontrako ebidentziaren aurrean isolatuak izango dira eta ganbera indartzen jarraituko dute begizta itxi gisa. Kanpoko ahotsak entzuten dira, baina baztertu egiten dira.

Gauzak horrela, bi kontzeptuak funtsean desberdinak dira eta ezin dira era berean erabili. Hala ere, kontuan hartu behar da bereizketa hori kontzeptuala dela, eta komunitate epistemiko batek hainbat eratako bazterketa-metodoak erabil ditzakeela aldagarriak diren egoera desberdinetan.

Antzeko Kontzeptuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Filtro burbuila bat – Eli Pariser Interneteko aktibistak sortutako terminoa – isolamendu intelektualeko egoera bat da, ustez bilaketa pertsonalizatuen ondorio izan daitekeena web algoritmo batek modu selektiboan asmatzen duenean zer informazio ikusi nahi lukeen erabiltzaile batek erabiltzaileari buruzko informazioan oinarrituta, hala nola kokapena, iraganeko klik-portaera eta bilaketaren historia. Ondorioz, erabiltzaileak beren ikuspuntuekin ados ez dauden informazioetatik aldentzen dira, eta beren burbuila kultural edo ideologikoetan isolatzen dituzte. Algoritmo hauek egiten dituzten aukeraketak ez dira batere gardenak.

Homofilia gizabanakoek antzeko beste batzuekin elkartzeko eta lotzeko duten joera da. Homofilia antzeman da sareko azterketa-multzo zabalean. Adibidez, Bakshy et al. enpresak egindako ikerketa batek Facebookeko 10,1 milioi erabiltzaileren datuak aztertu zituen. Erabiltzaile horiek politikoki liberal, moderatu edo kontserbadore bezala identifikatzen zuten beraien burua, eta haien lagun gehienek orientazio politiko antzekoa zuten. Facebookeko algoritmoak horretaz konturatzen da eta bakoitzari bere interes politikoei erantzuten dion informazioa eskaintzen dio berriak agertzen diren orrialdean. [32]

Gomemdio-sistemak plataforma desberdinetan erabiltzailearengandik jasotako informazioaren arabera gomendioak ematen dituzten informazioa iragazteko sistemak dira. Oro har, gomendioak hiru modutan ematen dira: erabiltzaileak aurrez hautatutako edukietan oinarrituta, erabiltzaileak aurretik hautatutakoaren antzeko ezaugarriak dituzten edukietan edo bien konbinazio batean oinarrituta.

Bai oihartzun-ganberek eta bai filtro burbuilek gizabanakoak iritzi kontrajarririk gabe edukitzera eramaten dituzten moduekin dute zerikusia, eta era berean erabil litezke zehaztasunetan sartu gabe. Hala ere, oihartzun-ganbera fenomeno orokorrari dagokio; fenomeno horren bidez, gizabanakoak antzeko ideien banakoei buruzko informazioa soilik jasotzen dute; filro-burbuilak, berriz, aurreko on line portaeran oinarritutako edukia aukeratzen duten algoritmoen emaitza dira, bilaketa-istorioekin edo on-line erosketen jarduerarekin batera. Hain zuzen, sistema homofiliko eta gomendio-sistemen konbinazioak motor esanguratsu gisa identifikatu dira oihartzun-ganberen sorrera zehazteko. [33]

Kultura-gerrak balio eta sinesmen kontrajarriak dituzten gizarte-taldeen arteko kultura-gatazkak dira. [34] Kultura-gerra bat honela definitzen da: "zenbait pertsona-taldek, balio eta ideologia errotuak dituztenak, politika publikoak polemikoki zuzentzen saiatzen direnean". Sare sozialetako oihartzun-ganberak faktore garrantzitsu gisa errekonozitu dira.

Oihartzun ganberen inplikazioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Online komunitateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Online gizarte-komunitateak oihartzun-ganberen bidez zatitzen dira, antzeko ideiak dituzten pertsonak elkartuz eta kideek argudioak entzuten dituztenean norabide jakin batean soilik, kontrako argudiorik gabe. Zenbait online plataformatan, hala nola Twitterren, oihartzun ganberak aurkitzeko aukera handiagoa dago gaiak izaera politikoagoa duenean neutroagotzat jotzen diren gaiekin alderatuta. [35] Sare sozialen komunitateak zurrumurruen indargarri indartsuenetarikotzat jotzen dira, [36] beren talde sozialak eta parekoek emandako ebidentzietan konfiantza dutelako, albisteek zabaltzen duten informazioan oinarrituta. [37][38] Horrez gain, erabiltzaileek beren iritziak Interneten proiektatuz izan dezaketen beldurra murriztu egiten da. [39]

Horrek oztopo garrantzitsuak sor ditzake diskurtso kritikorako online bitarteko baten barruan. Eztabaida eta partekatze sozialak sufritu egin dezake jendeak informazio oinarri estua duenean eta saretik kanpo iristen ez denean. Funtsean, filtro burbuilak itxuraldatu egin dezake norberaren errealitatea, kanpoko iturriek alda ditzaketela uste ez den moduan. [40]

Tokita et al.-en (2021) aurkikuntzak iradokitzen du partikularrek oihartzun-ganberetan duten portaerak moteldu egin dezakeela informazioa iturri desiragarrietatik ere eskuratzea. Informazio-ingurune oso polarizatuetan, gizarteak partekatutako informazioarekiko erreaktibo diren gizabanakoek beren kontrakoek baino aukera gehiago dituzte politikoki homogeneoak diren informazio-inguruneak sortzeko, eta informazioaren hedapenaren murrizketa bizitzeko, haien ustezko garrantzirik gabeko albisteei gehiegi ez erantzuteko. Horrek aukera gehiago ematen die gizabanako horiei muturreko iritziak garatzeko eta haien informazio-maila gehiegi balioesteko. [41]

Gainera, ikerketek erakutsi dute desinformazioa biralagoa bihur daitekeela oihartzun-ganberen ondorioz, oihartzun-ganberek hasierako hazi bat ematen baitute, hedapen biral zabalagoa eragin dezakeena.[42]

Offline komunitateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Offline komunitate asko bananduta daude sinesmen politikoengatik eta ikuspegi kulturalengatik ere. Oihartzun ganbera efektuak eragotzi egin dezake gizabanakoek hizkuntza eta kultura aldaketak sumatzea, bereaz bestelako taldeetan. Online oihartzun ganberek eragina izan dezakete pertsona batek antzeko offline eztabaidetan parte hartzeko duen borondatean. 2016ko ikerketa baten arabera, "Twitterren entzuleak bat zetozela sentitzen zuten erabiltzaileek gai horri buruz hitz egiteko gogo handiagoa zuten lantokian".

Taldeen polarizazioa oihartzun ganberen ondorioz gerta daiteke. Kanpoko ikuspunturik ezak eta antzeko iritzi edo narrazio bat partekatzen duten gizabanakoekin soilik elkar eragiteak sineste zorrotzago batera eraman gaitzake. Taldearen polarizazioak albiste faltsuen eta informazio okerren zabalkuntzan ere lagun dezake sare sozialen bidez. [43] Hau offline interakzioetara zabal daiteke, offline interakzioak online interakzioak (Twitter) bezain polarizatzaileak izan daitezke, segur aski sare sozialek sortu dituzten debateak oso zatituta daudelako. [44]

Adibideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oihartzun-ganberak forma askotan eman dira. Hona hemen XX. mendearen amaieratik hona aipatu diren adibide batzuk:

  • New Statesman-en saiakera batek zioen oihartzun ganberak lotuta zeudela Erresuma Batuko brexit-aren erreferendumarekin. [45]
  • /r/incels Subreddit-a eta beste online incel komunitateak ere oihartzun-ganbera gisa deskribatu dira. [46][47][48]
  • Opioidei buruzko eztabaida, eta mina epe luzean aguantatzeko egokiak diren ala ez debatitzen duten komunitateak, drogen legerian eragina izan dezakeen oihartzun-ganbera gisa deskribatu da.[49]
  • 2016ko Estatu Batuetako hauteskunde presidentzialak oihartzun ganberatzat jo ziren, kanpainei buruzko informazioa, batez ere, antzeko iritzi politiko eta ideologikoak zituzten gizabanakoen artean trukatu baitzen. Donald Trump eta Hillary Clinton oso aktiboak izan ziren Twitterren hauteskunde kanpaina osoan, eta horrek iritzi-emaile asko eraman zituen plataformara. Guo et.al.-ek egindako ikerketa batek erakutsi zuen Twitter komunitateak Trumpen eta Clintonen alde zeudela nabarmen, eta ahots gehien zutenak arduratzen zirela komunitate horien barruan oihartzun ganberak sortzeaz. [50]
  • Lur Lauaren teoria harilkatzen eta zirkulatzen duen sare sozialetako kontu eta komunitateen sarea, oihartzun-ganbera gisa deskribatu da.

Internet sortu zenetik, adituek jakin-mina izan dute komunikazio politikoaren aldaketak ikusteko. [51] Informazioaren teknologiek izan dituzten aldaketa berriak eta horiek kudeatzeko modua direla eta, ez dago argi kontrako ikuspegiak nola iritsi daitezkeen esparru komunera demokrazian. [52] Oihartzun ganbera efektutik ikusitako eraginak politikan gertatzen direla aipatu da neurri handi batean, Twitterren eta Facebooken adibidez 2016ko Estatu Batuetako hauteskunde presidentzialetan. Batzuek uste dute oihartzun ganberek eragin handia izan zutela Donald Trumpen arrakastan 2016ko hauteskundetan.

Kontra-neurriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Enpresen partetik[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Enpresa batzuek ere ahaleginak egin dituzte oihartzun-ganbera baten efektuei aurre egiteko ikuspegi algoritmiko batean. Horren adibide da Facebookek bere "Trending" orrialdean egin dituen aldaketak. Facebookek bere "Trending" orria aldatu zuen albiste iturri bakar bat gai edo gertaera baterako albiste iturri anitzetara zabaltzetik pasatzean. [53] Horren helburua zen albiste-iturriak zabaltzea titular jakin batentzat, eta, beraz, irakurleak hainbat ikuspuntutan jartzea. Startupak aplikazioak eraikitzen daude, erabiltzaileak beren oihartzun ganberetatik ateratzeko animatzeko, Unfound.new bezala. [54] Beste adibide bat BuzzFeed News-en beta ezaugarri bat da, "Out Your Bubble" [55]izenekoa, BuzzFeed News-eko artikuluen beheko aldean modulu bat gehitzen duena, Twitter, Facebook eta Reddit bezalako plataformen erreakzioak erakusteko. Kontzeptu honek gardentasuna ekarri nahi du eta elkarrizketa partzialak saihestu, irakurleek irakurri dezaketen ikuspuntuen barietatea handituz. [56]

  1. ↑ «CONCLUSION:» Seculosity (1517 Media): 185–192. 2019-04-02 (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  2. ↑ (Ingelesez) Diaz Ruiz, Carlos; Nilsson, Tomas. (2023-01). «Disinformation and Echo Chambers: How Disinformation Circulates on Social Media Through Identity-Driven Controversies» Journal of Public Policy & Marketing 42 (1): 18–35.  doi:10.1177/07439156221103852. ISSN 0743-9156. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  3. ↑ (Ingelesez) Nguyen, C. Thi. (2020-06). «ECHO CHAMBERS AND EPISTEMIC BUBBLES» Episteme 17 (2): 141–161.  doi:10.1017/epi.2018.32. ISSN 1742-3600. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  4. ↑ a b (Ingelesez) Cinelli, Matteo; De Francisci Morales, Gianmarco; Galeazzi, Alessandro; Quattrociocchi, Walter; Starnini, Michele. (2021-03-02). «The echo chamber effect on social media» Proceedings of the National Academy of Sciences 118 (9)  doi:10.1073/pnas.2023301118. ISSN 0027-8424. PMID 33622786. PMC PMC7936330. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  5. ↑ (Ingelesez) Barberá, Pablo; Jost, John T.; Nagler, Jonathan; Tucker, Joshua A.; Bonneau, Richard. (2015-10). «Tweeting From Left to Right: Is Online Political Communication More Than an Echo Chamber?» Psychological Science 26 (10): 1531–1542.  doi:10.1177/0956797615594620. ISSN 0956-7976. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  6. ↑ (Ingelesez) Currin, Christopher Brian; Vera, Sebastián Vallejo; Khaledi-Nasab, Ali. (2022-06-02). «Depolarization of echo chambers by random dynamical nudge» Scientific Reports 12 (1): 9234.  doi:10.1038/s41598-022-12494-w. ISSN 2045-2322. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  7. ↑ Unver, H. Akin. (2017). «Digital Challenges to Democracy: Politics of Automation, Attention, and Engagement» Journal of International Affairs 71 (1): 127–146. ISSN 0022-197X. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  8. ↑ (Ingelesez) Gentzkow, Matthew; Shapiro, Jesse M.. (2011-11). «Ideological Segregation Online and Offline *» The Quarterly Journal of Economics 126 (4): 1799–1839.  doi:10.1093/qje/qjr044. ISSN 0033-5533. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  9. ↑ Perry, Robert. (2006). "The GOP's $3 Bn Propaganda Organ". The Baltimore Chronicle.
  10. ↑ «Echo chamber - SourceWatch» www.sourcewatch.org (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  11. ↑ Mutz, Diana C.. (2006-03-13). Hearing the Other Side: Deliberative versus Participatory Democracy. (1. argitaraldia) Cambridge University Press  doi:10.1017/cbo9780511617201. ISBN 978-0-521-61228-9. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  12. ↑ (Ingelesez) «What Is Confirmation Bias? | Psychology Today» www.psychologytoday.com (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  13. ↑ (Ingelesez) Hampton, Keith N.; Shin, Inyoung; Lu, Weixu. (2017-07-03). «Social media and political discussion: when online presence silences offline conversation» Information, Communication & Society 20 (7): 1090–1107.  doi:10.1080/1369118X.2016.1218526. ISSN 1369-118X. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  14. ↑ (Ingelesez) Hosanagar, Kartik. «Blame the Echo Chamber on Facebook. But Blame Yourself, Too» Wired ISSN 1059-1028. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  15. ↑ (Ingelesez) Ulen, Thomas S.. (2001). «Democracy and the Internet: Cass R. Sunstein, Republic.Com. Princeton, NJ. Princeton University Press. Pp. 224. 2001» SSRN Electronic Journal  doi:10.2139/ssrn.286293. ISSN 1556-5068. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  16. ↑ The Reason Your Feed Became An Echo Chamber — And What To Do About It. .
  17. ↑ Dahlgren, Peter M.. (2020-12-17). Media Echo Chambers: Selective Exposure and Confirmation Bias in Media Use, and its Consequences for Political Polarization. ISBN 978-91-88212-95-5. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  18. ↑ (Ingelesez) Bakshy, Eytan; Messing, Solomon; Adamic, Lada A.. (2015-06-05). «Exposure to ideologically diverse news and opinion on Facebook» Science 348 (6239): 1130–1132.  doi:10.1126/science.aaa1160. ISSN 0036-8075. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  19. ↑ (Ingelesez) El-Bermawy, Mostafa M.. «Your Filter Bubble is Destroying Democracy» Wired ISSN 1059-1028. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  20. ↑ (Ingelesez) Bossetta, Michael; Dutceac Segesten, Anamaria; Bonacci, Duje. (2023-11-02). «Reconceptualizing Cross-Cutting Political Expression on Social Media: A Case Study of Facebook Comments During the 2016 Brexit Referendum» Political Communication 40 (6): 719–741.  doi:10.1080/10584609.2023.2222370. ISSN 1058-4609. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  21. ↑ (Ingelesez) Dubois, Elizabeth; Blank, Grant. (2018-05-04). «The echo chamber is overstated: the moderating effect of political interest and diverse media» Information, Communication & Society 21 (5): 729–745.  doi:10.1080/1369118X.2018.1428656. ISSN 1369-118X. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  22. ↑ (Ingelesez) Rusche, Felix. (2022-06-20). «Few voices, strong echo: Measuring follower homogeneity of politicians’ Twitter accounts» New Media & Society: 146144482210998.  doi:10.1177/14614448221099860. ISSN 1461-4448. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  23. ↑ (Ingelesez) Morgan, Jonathan Scott; Lampe, Cliff; Shafiq, Muhammad Zubair. (2013-02-23). Is news sharing on Twitter ideologically biased?. ACM, 887–896 or.  doi:10.1145/2441776.2441877. ISBN 978-1-4503-1331-5. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  24. ↑ «Reuters Institute Digital News Report» Oxford: Reuters Institute for the Study of Journalism: 42-43..
  25. ↑ (Ingelesez) Törnberg, Anton; Törnberg, Petter. (2024-02-05). Intimate Communities of Hate: Why Social Media Fuels Far-Right Extremism. Taylor & Francis ISBN 978-1-040-00493-7. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  26. ↑ Kitchens, Brent; Johnson, Steve L.; Gray, Peter. (2020-12-01). «Understanding Echo Chambers and Filter Bubbles: The Impact of Social Media on Diversification and Partisan Shifts in News Consumption» MIS Quarterly 44 (4): 1619–1649.  doi:10.25300/MISQ/2020/16371. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  27. ↑ «The myth of the online echo chamber» www.bbc.com (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  28. ↑ (Ingelesez) Magnani, Lorenzo; Bertolotti, Tommaso. (2011). «Cognitive Bubbles and Firewalls: Epistemic Immunizations in Human Reasoning» Proceedings of the Annual Meeting of the Cognitive Science Society 33 (33) (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  29. ↑ (Ingelesez) «Charles Mathewes» uva.theopenscholar.com (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  30. ↑ "Echo Chamber: Rush Limbaugh and the Conservative Media Establishment". Oxford University Press & Annenberg School for Communication..
  31. ↑ (Ingelesez) Smith, Maeve Duggan and Aaron. (2016-10-25). «The Political Environment on Social Media» Pew Research Center: Internet, Science & Tech (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  32. ↑ (Ingelesez) Geschke, Daniel; Lorenz, Jan; Holtz, Peter. (2019-01). «The triple‐filter bubble: Using agent‐based modelling to test a meta‐theoretical framework for the emergence of filter bubbles and echo chambers» British Journal of Social Psychology 58 (1): 129–149.  doi:10.1111/bjso.12286. ISSN 0144-6665. PMID 30311947. PMC PMC6585863. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  33. ↑ (Ingelesez) Cinus, Federico; Minici, Marco; Monti, Corrado; Bonchi, Francesco. (2022-05-31). «The Effect of People Recommenders on Echo Chambers and Polarization» Proceedings of the International AAAI Conference on Web and Social Media 16: 90–101.  doi:10.1609/icwsm.v16i1.19275. ISSN 2334-0770. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  34. ↑ Hartmann, Andrew. (2019). War for the Soul of America: A History of the Culture Wars. University of Chicago Press ISBN 978-0-226-62191-3...
  35. ↑ (Ingelesez) Barberá, Pablo; Jost, John T.; Nagler, Jonathan; Tucker, Joshua A.; Bonneau, Richard. (2015-10). «Tweeting From Left to Right: Is Online Political Communication More Than an Echo Chamber?» Psychological Science 26 (10): 1531–1542.  doi:10.1177/0956797615594620. ISSN 0956-7976. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  36. ↑ (Ingelesez) Ph.D, Nicholas DiFonzo. (2008-09-11). The Watercooler Effect: An Indispensable Guide to Understanding and Harnessing the Power of Rumors. Penguin ISBN 978-1-4406-3863-3. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  37. ↑ (Ingelesez) «The Echo-Chamber Effect» www.nytimes.com (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  38. ↑ (Ingelesez) «The Echo-Chamber Effect» www.nytimes.com (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  39. ↑ (Ingelesez) Walter, Stefanie; Brüggemann, Michael; Engesser, Sven. (2018-02-17). «Echo Chambers of Denial: Explaining User Comments on Climate Change» Environmental Communication 12 (2): 204–217.  doi:10.1080/17524032.2017.1394893. ISSN 1752-4032. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  40. ↑ Parris, Shane. (2017). "How Filter Bubbles Distort Reality: Everything You Need to Know". Farnam Street..
  41. ↑ (Ingelesez) Tokita, Christopher K.; Guess, Andrew M.; Tarnita, Corina E.. (2021-12-14). «Polarized information ecosystems can reorganize social networks via information cascades» Proceedings of the National Academy of Sciences 118 (50)  doi:10.1073/pnas.2102147118. ISSN 0027-8424. PMID 34876511. PMC PMC8685718. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  42. ↑ (Ingelesez) Törnberg, Petter. (2018-09-20). Bauch, Chris T. ed. «Echo chambers and viral misinformation: Modeling fake news as complex contagion» PLOS ONE 13 (9): e0203958.  doi:10.1371/journal.pone.0203958. ISSN 1932-6203. PMID 30235239. PMC PMC6147442. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  43. ↑ (Ingelesez) Sunstein, Cass R.. (2002-06). «The Law of Group Polarization» Journal of Political Philosophy 10 (2): 175–195.  doi:10.1111/1467-9760.00148. ISSN 0963-8016. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  44. ↑ (Ingelesez) Gentzkow, Matthew; Shapiro, Jesse M.. (2011-11). «Ideological Segregation Online and Offline *» The Quarterly Journal of Economics 126 (4): 1799–1839.  doi:10.1093/qje/qjr044. ISSN 0033-5533. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  45. ↑ (Ingelesez) Chater, James. (2016-07-06). «What the EU referendum result teaches us about the dangers of the echo chamber» New Statesman (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  46. ↑ Taub, Amanda. (2018). On Social Media's Fringes, Growing Extremism Targets Women. The New York Times..
  47. ↑ (Ingelesez) Beauchamp, Zack. (2018-04-25). «Incel, the misogynist ideology that inspired the deadly Toronto attack, explained» Vox (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  48. ↑ Collegian, Brian Cunningham. (2017). The government shouldn't let potential dangerous people go unnoticed online. The Daily Collegian..
  49. ↑ (Ingelesez) Wieder, Matthew Perrone, Ben. (2016-09-19). «Pro-painkiller echo chamber shaped policy amid drug epidemic» Center for Public Integrity (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  50. ↑ (Ingelesez) Guo, Lei; A. Rohde, Jacob; Wu, H. Denis. (2020-01-28). «Who is responsible for Twitter’s echo chamber problem? Evidence from 2016 U.S. election networks» Information, Communication & Society 23 (2): 234–251.  doi:10.1080/1369118X.2018.1499793. ISSN 1369-118X. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  51. ↑ (Ingelesez) Neuman, W. Russell. (1996-07). «Political Communications Infrastructure» The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science 546 (1): 9–21.  doi:10.1177/0002716296546001002. ISSN 0002-7162. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  52. ↑ (Ingelesez) Mutz, Diana C.. (2001-03). «Facilitating Communication across Lines of Political Difference: The Role of Mass Media» American Political Science Review 95 (1): 97–114.  doi:10.1017/S0003055401000223. ISSN 0003-0554. (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  53. ↑ (Ingelesez) «Continuing Our Updates to Trending» Meta 2017-01-25 (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  54. ↑ (Ingelesez) Pai, Siddharth. (2018-10-02). «Opinion | Echo chambers, algorithms and start-ups» mint (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  55. ↑ (Ingelesez) «outside your bubble» BuzzFeed News (Noiz kontsultatua: 2024-04-05).
  56. ↑ Smith, Ben. (2017). Helping You See Outside Your Bubble. BuzzFeed.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Joseba_Urizar/Oihartzun_ganbera_(komunikabideak)&oldid=9782046"(e)tik eskuratuta