Lankide:MaialenPS/Proba orria

Emakumezkoen saskibaloia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hasierak, Ameriketako Estatu Batuetan[aldatu | aldatu iturburu kodea][aldatu | aldatu iturburu kodea]

Emakumezkoen lehenengo topaketa Estatu Batuetan jokatu zen, 1893ko martxoaren 21ean Northamptoneko Smith College-n,Massachusetts, emakumezko unibertsitate pribatu batean. Bertako Gorputz Hezkuntzako irakaslea zena, Senda Berenson, James Naismith saskibaloiaren asmatzailearen eskutik izan zuen arauen berri eta unibertsitateko ikasleei irakatsi zien. Senda Berensonek arauen propioak ere txertatu zituen. Arau horiek gizonezkoen jokotik bereizita garatu ziren 1960ko hamarkadaren amaierara arte.

Emakumezkoen saskibaloia Erriberagoitian, 1958an

Unibertsitateko emakumezkoen taldeen lehen partida, Kaliforniako Unibertsitatearen eta Stanfordeko Unibertsitatearen artekoa, 1896ko apirilean jokatu zen, unibertsitateko gizonezkoen lehen partida baino bi urte lehenago.

1889an Women’s Basket Ball Rules Commitee sortu zen Conference of Physical Education-en. Helburua, jolasari buruzko arau eta jarraibideak bateratuak sortzea. Urte horretan bertan, Oregongo Estatu Unibertsitateak emakumezkoen saskibaloia sortu zuen unibertsitateko kirol gisa (gizonezkoen taldea sortu baino bi urte lehenago).

1901ean, saskibaloia Connecticutera iritsi zen, Diana Taurasi, Maya Moore, Sue Bird edo Breanna Stewart jokalarien sehaska bihurtu zena.

Emakumezkoen saskibaloia gaur egun[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Espainiako nazioartekoak ereserki nazionalak entzuteko prest

Emakumezkoen saskibaloiak hazkunde handia izan du azken hamarkadetan, mundu osoan. Gaur egun, emakumezkoen kirola goraka doa eta munduko kirolik ezagunenetako bat da emakumeen artean. Historia aberatsa du, eta urteetan zehar talde eta jokalari asko nabarmendu dira. 1976an, emakumezkoen saskibaloia kirol olinpikoa bihurtu zen, eta horrek kirola ezaguna egiten lagundu zuen, mundu osoko jokalariei plataforma bat eskainiz. Orduz geroztik, emakumezkoen saskibaloiak etengabeko hazkundea izan du, bai maila profesionalean, bai lehiatzea hobby moduan bilatzen dutenen artean ere. Mundu osoko emakume askok saskibaloiaz gozatzen dute ariketa, dibertsio eta laguntasun modu gisa.

Maila profesionalean, Emakumezkoen Saskibaloi Elkarte Nazionala (WNBA) munduko ligarik nabarmenena izaten jarraitzen du, eta munduko emakumezko saskibaloi jokalari onenetako batzuk ditu. Jokalari horietako asko beste herrialde batzuetako ligetan ere lehiatzen dira, eta horrek erakusten du emakumezkoen saskibaloiak gero eta ospe handiagoa duela nazioartean.

Laburbilduz, emakumezkoen saskibaloia kirol zirraragarria da, etengabe hazten ari dena eta mundu osoan jarraitzaile eta zale ugari dituena. Trebetasuna, estrategia eta talde-lana uztartuta, emakumezkoen saskibaloiak mundu osoko emakumeak inspiratzen eta entretenitzen jarraitzen du.

Emakumezkoen Saskibaloi Elkarte Nazionala - WNBA[aldatu | aldatu iturburu kodea]

WNBA edo Women's National Basketball Association Ameriketako Estatu Batuetako emakumeen saskibaloi liga profesionala da. Gaur egun hamabi talde ditu. 1996ko apirilaren 24an sortu zen, gizonezkoena den NBAren ereduari jarraituz.

Sylvia Fowlesek (34) gidatzen du baloia saskipean, Breanna Stewartek (30) defendatzen duen bitartean.

Emakumezkoen Saskibaloi Elkarte Nazionala (WNBA) Estatu Batuetako emakumezkoen saskibaloi liga profesional garrantzitsuena da. 1996an sortu zen eta gaur egun herrialdeko hainbat hiritako 12 taldek osatzen du. Munduko emakumezkoen saskibaloi lehiaketarik garrantzitsuenetako bat da eta munduko jokalari onenetako batzuk ditu: Diana Taurasi, Sue Bird, Candace Parker edo Breanna Stewart. Liga udan jokatzen da, maiatzetik irailera, eta bi liga multzoetan banatzen da (ekialdea eta mendebaldea), sei talde bakoitzeko.

Lehiaketa honetako denboraldi erregularrak 32 partidu jokatzen ditu talde bakoitzeko, eta guztira 144 partidu jokatzen dira liga osoan. Liga multzo bakoitzeko errekorrik onena duten lau taldeek aurrera egiten dute playoff-etara. Playoff-ak zuzeneneko kanporaketa formatuan jokatzen dira, eta irailaren amaieran aurrera eramaten dira.

WNBA munduko kirol liga garrantzitsuenetako bat da genero berdintasunari, soldata, eskubide eta jokalarien aukerei dagokionez. Gainera, liga hau Estatu Batuetako emakumezkoen kirolaren bultzatzaile garrantzitsua izan da, eta emakume eta neska askori saskibaloian eta beste kirol batzuetan aritzeko inspirazioa ematen lagundu die.

Amaitzeko, esan dezakegu goi-mailako emakumezkoen saskibaloi-liga hau liga profesionala dela, eta modu nabarmenean lagundu duela kirola mundu osoan hazten eta zabaltzen, bereziki genero-berdintasunari dagokionez.

Emakumezkoen saskibaloia Espainian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Espainiako emakumezkoen saskibaloiak hazkunde handia izan du azken urteotan, eta herrialdeko emakumeen artean kirol diziplina ezagunenetako bat bihurtu da. Emakumezkoen Endesa Liga emakumezkoen saskibaloi txapelketarik garrantzitsuena da Espainian, eta munduko talde eta jokalari onenetako batzuek parte hartzen dute.

Emakumezkoen Endesa Liga 1965ean sortu zen, nahiz eta bere egitura eta antolaketa denborarekin aldatu den. Emakumezkoen Endesa Liga Europako emakumezkoen saskibaloi-ligarik onenetakoa da, eta munduko jokalari onenetako batzuk ditu. Lehiaketa, bere lehiakortasun maila altuagatik eta Espainiako saskibaloi zaleengandik jasotzen duen babes handiagatik ere ezaguna da.

Liga honetaz gain, Espainiak ere presentzia handia du nazioarteko lehiaketetan, klubetan zein selekzio nazionaletan. Perfumerias Avenida, Spar CityLift Girona eta Valencia Basket dira, besteak beste, Europako Emakumezkoen Euroligan eta Emakumezkoen EuroCup txapelketan gehien nabarmentzen diren taldeak.

Selekzio nazionalari dagokionez, Espainiak arrakasta handiak lortu ditu azken hamarkadetan, zilarrezko dominak irabaziz 2008ko Pekingo Olinpiar Jokoetan eta 2016ko Rio de Janeiroko Olinpiar Jokoetan, baita 2010eko eta 2014ko Munduko Txapelketetan ere.

Espainiako emakumezkoen saskibaloian hainbat lehiaketa garrantzitsu daude, besteak beste:

1. Emakumezkoen Liga Endesa: emakumezkoen saskibaloiko liga profesionala da Espainian. Aurretik Emakumezkoen Liga 1 bezala ezagutzen zen, baina 2019-2020 denboraldian izena aldatu zuen txapelketak, Endesa energia konpainiarekin sinatutako babes akordio baten ondorioz. Ligak 16 talde ditu, 28 jardunaldiko denboraldi erregular batean lehiatzen direnak, eta ondoren playoff-ak, non ligako txapelduna zehazten den. Lehen zortzi sailkatuek playoff-etara egingo dute aurrera. Playoff-ak kanporaketa zuzenen formatuan jokatuko dira, finalera iritsi arte. Gaur egun, Perfumerias Avenida da ligan titulu gehien dituen taldea, 9 txapelketa guztira.

   

   Raquel Carrera Valencia Basketeko jokalaria 2022-2023 denboraldian.

2. Erreginaren Kopa: Espainian urtero egiten den emakumezkoen saskibaloi txapelketa da. Emakumezkoen Endesa Liga jokatzen duten zortzi talde onenak bilduko dituen txapelketa da, partidu guztiak zelai berdinean jokatuko den azken fasean. Erreginaren Kopa kanporatze zuzeneko formatuan jokatzen da, taldeek final-laurdenetan, finalerdietan eta finalean elkarren aurka jokatuz txapelketako txapelduna erabakitzeko. Erreginaren Kopako egungo txapelduna Casademont Zaragoza da, 2022ko edizioko finalean Perfumerias Avenidan nagusitu zena.
3. Espainiako Superkopa: Emakumezkoen Endesa Ligako txapelduna eta aurreko denboraldiko Erreginaren Kopako irabazlea aurrez aurre jartzen dituen lehiaketa da. Partida bakarrean jokatuko da liga erregularreko lehen jardunaldian.
4. Eurocup Women: EuroCup Women (lehen Ronchetti Kopa bezala ezagutzen zena) Europako emakumezkoen saskibaloi txapelketa bat da, urtero jokatzen dena. Txapelketa honetan Europa osoko taldeek parte hartzen dute, eta Europako emakumezkoen kluben arteko bigarren txapelketarik garrantzitsuena da, Emakumezkoen Euroligaren ondoren. Lehiaketa Europa osoko emakumezkoen saskibaloi taldeei irekita dago, eta parte hartzen duten taldeak liga nazionalean duten posizioaren arabera edo FIBA Europaren gonbidapen berezi baten bidez hautatzen dira. Partida bikoitzeko kanporaketa formatuan jokatzen da eta Lauko Finalarekin amaitzen da, non txapelketako lau talde onenen artean jokatzen duten. Txapelketako egungo txapelduna Valentzia Basket da, 2021-2022 denboraldiko finalean Italiako Umana Reyer Venezia irabazi ondoren. EuroCup Women lehiaketa oso garrantzitsua da Europako emakumezkoen saskibaloian, eta plataforma bat eskaintzen du maila apaleneko taldeek lehiatu eta hobetu ahal izan dezaten, baita talde handienei tituluak lortzeko eta nazioartean ikusgarritasun handiagoa izateko ere.
5. Emakumezkoen Euroliga: Euroliga kluben arteko txapelketarik garrantzitsuena da Europako emakumezkoen saskibaloian. 1958an sortu zen eta Europako Saskibaloi Federazioak (FIBA Europa) antolatzen du. Emakumezkoen Euroligan Europako emakumezkoen saskibaloiko talderik onenek parte hartzen dute, Espainia, Errusia, Frantzia, Italia eta beste herrialde batzuetako taldeak barne. Txapelketak denboraldi erregularreko formatua du, eta ondoren playoff-ak, non ligako txapelduna zehazten den. Emakumezkoen Euroligako egungo txapelduna Errusiako UMMC Ekaterinburg da, 2021-2022 denboraldian titulua irabazi zuena. Espainiako klub arrakastatsuena Perfumerias Avenida da, Emakumezkoen Euroliga hiru aldiz irabazi duena. Emakumezkoen Euroliga munduko emakumezkoen saskibaloi-lehiaketarik hoberena da, eta munduko jokalari onenetako batzuk ditu. Emakumezkoen Euroligako partidak mundu osoan zehar transmititzen dira eta saskibaloi zale ugari erakartzen dituzte.

Lehiaketa horiez gain, beste eskualde-mailako eta behe-mailako lehiaketa batzuk ere badaude, Espainian emakumezkoen saskibaloia garatzen eta zabaltzen laguntzen dutenak.

Saskibaloia Euskal Herrian[aldatu | aldatu iturburu kodea][aldatu | aldatu iturburu kodea]

Primo de Rivera eta Francorekin[aldatu | aldatu iturburu kodea][aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gasteizko Zapateria kaleako Las Aliadas edo Instituto Secular de Alianza en Jesús por María-ren patioan lehenengo saskiratzeak egin zituzten emakumeek 1940an, 1937tik Organizaciones Juveniles delakoaren esku zegoen eskola hori. Urte horretakoan dira ere, Araban, saskibaloi partida bat jasotzen duten lehen irudiak. Urte bat geroago, Gasteizko taldea Sección Femeninako Espainiako Bigarren Mailako txapelduna izan zen, Malaguetako zezen plazan.

1943an arabako emakumeen lehenengo saskibaloi taldea Lehenengo Mailako lehiaketan parte hartzeko izena eman zuen, Donostian ospatzekoa zena, Juan Soler entrenatzailea zutela. Garai horretan, gizon gutxik jolasten zuen saskibaloian, soilik entrenamendu militarrerako erabilgarria zen heinean, eta Sección Femenina delakoak monopolizatzen zuen. Donostian ospatu zen V. Saskibaloi Txapelketa Nazionalak Amara eta Urumeako frontoietan bederatzi talde izan zituen lehian. Josefina Añuaren taldea azken-aurrekoa izan bazen ere, Alfonso Jorquera hautatzailearen zerrendan agertu zen Espainiako Selekzioarekin jolastu zezan Portugal eta Hungariako selekzioen kontra. Azkenean, partidak ez ziren jokatu, Bigarren Mundu Gerra zela eta.

Euskal Herriko emakumezkoen saskibaloiak presentzia sendoa du kirol eremuan. Kirolak hazkunde nabarmena izan du azken urteotan, jokalari, klub eta talde berriak agertu baitira.

Espainiako emakumezkoen saskibaloiko maila gorenean, Emakumezkoen Endesa Ligan, Euskal Herriko talderik adierazgarriena Lointek Gernika Bizkaia da, egoitza Gernika-Lumon duena. Kluba 1996an sortu zen, eta hainbat aldiz lortu playoff-etarako sailkapena, baita Europako lehiaketetan parte hartzea ere.

Emakumezkoen Liga Endesako beste talde garrantzitsu bat IDK Gipuzkoa da, egoitza Donostian duena. Klub hau 2006an sortu zen eta maila gorenean finkatzea lortu du, playoff-etan ohiko presentziarekin.

Euskal Herriak beste klub batzuk ere baditu, maila apalagoetan nabarmentzen direnak, hala nola Gasteizko Araski AES (emakumezkoen Liga 1) edo Galdakaoko GDKO Ibaizabal.

Jokalarien prestakuntzari dagokionez, Euskadik gazteen talentua aurkitzen eta garapenean lan egiten duten kluben eta emakumezkoen saskibaloi-eskolen sare bat du. Gainera, Euskadiko Saskibaloi Federazioak lehiaketak eta teknifikazio programak antolatzen ditu inguruneko emakumezkoen saskibaloiaren hazkundea sustatzeko.

Hau da, Euskadiko emakumezkoen saskibaloia etengabe hazten ari den kirol-diziplina da, Euskal Herriko kirol-eremuan presentzia sendoa duena eta kantxan tradizio eta talentu handia duena.

1. ↑ (Gaztelaniaz) Ruiz-Gonzalez, Natalia. (2021). «La WNBA: una liga femenina de baloncesto en lucha por los derechos sociales» AFROFÉMINAS (Afrofeminas) (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).
2. ↑ (Gaztelaniaz) Liga Femenina de baloncesto. 2023-04-11 (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).
3. ↑ (Gaztelaniaz) Copa de la Reina de baloncesto. 2023-04-14 (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).
4. ↑ (Gaztelaniaz) Supercopa de España femenina de baloncesto. 2022-10-11 (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).
5. ↑ (Gaztelaniaz) Ocete, Gaby. (2021). Eurocup Women 2021: Qué es, formato y equipos. Gaby Ocete Blog (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).
6. ↑ (Gaztelaniaz) «International Basketball Federation (FIBA)» FIBA.basketball (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).
7. ↑ (Gaztelaniaz) Historia | Gernika KESB. (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).