Lankide:NORAERRO/Proba orria

Zikloaren fase nagusiak

1-Fotosintesia

Karbono zikloaren fase nagusiak

Sakontzeko, irakurri: «fotosintesi»

Landareek eta zianobakterioek burutzen duten fotosintesiak karbono inorganikoa (CO₂) karbono organiko (gluzidoak) bihurtzen du:

6 H₂O + 6 CO₂ + eguzki-energia => C₆H₁₂O₆ + 6 O₂

ura + karbono dioxidoa + eguzki-energia => glukosa + oxigenoa

Sortutako glukosatik karbono organikoa lipido eta aminoazidoetara pasatzen da.

Landareek ekoiztutako karbono organikoa animalia belarjaleek hartzen dute, eta hauetatik haragijaleengana pasatzen da gero.

Fotosintesia ezinbesteko prozesua da Lur gaineko biziak iraun dezan. Bizidunek duten karbonoa, azken finean, atmosferatik eta hidrosferatik dator, eta fotosintesiaren bidez pasatzen da bizidunengana. "Landarerik gabe, bizitzarik ez" esaldiak, beraz, prozesu horren garrantzia isladatzen du.

2-Baso-soiltzea

Basoetako zuhaitz eta landareek karbono kantitate haundiak edukitzen dituzte. Hauek usteldu edo gizakiek basoak garbitzen dituztenean beste erabilpen batzuetarako, artzai lanetarako edo nekazitzarako adibidez, CO₂ -a atmosferara itzultzen da.

3-Errekuntza

Lurreko zein itsasoko animalien eta landareen hondakinak, mendeetan zehar, ikatz, petrolio eta gas naturala bihurtzen dira. Giza-jardueraren ondorioz erragai fosil horiek erretzen dira kopuru handitan, eta errekuntza horrek CO₂ sortzen du, atmosferara joaten dena.

Industrializazioaren ondorioz azken 100 urteotan erregai fosilen errekuntza asko areagotu da, eta horrek eragin nabarmena izan du Lurraren beroketa prozesuan. Fotosintesi eta arnasketaren arteko oreka ekologikoa apurtu du errekuntza industrialak, eta atmosferako CO₂-ren kontzentrazioa handitu da. Berotegi-efektuaren ondorio ezagunak ekarri ditu prozesu honek.

4-Animali tea landareen arnasketa

Animaliek, bakterioek eta landareek egiten duten arnasketak CO₂ sortzen du, atmosferara itzultzen dena:

C₆H₁₂O₆ + 6 O₂ => 6 H₂0 + 6 CO₂ + energia

glukosa + oxigenoa => ura + karbono dioxidoa + energia (ATP eran).

Prozesu honetan glukosa oxidatzen da. Esan liteke prozesu hau fotosintesiaren kontrako norabidean gertatzen dela (konparatu bi ekuazio kimikoak)

Materia organikoaren hartzidurak, bestalde, CO₂ ere sortzen du, prozesu honen bitartez:

C₆H₁₂O₆ => 6 CO₂ + energia + beste metabolito batzuk

glukosa =====> karbono dioxidoa + energia (ATP eran) + beste metabolito batzuk (metano, etanol etab.)

Hartzidura gehienak bakterioek burutzen dituzte.

Zenbait mikrobiok (archaea metanogenoak) oxigenorik gabeko arnasketa osa dezakete (arnasketa anaerobioa), metano gasa ekoiztuz (CH₄). Metano hori atmosferara pasa daiteke, eta honek eragina handia du berotegi-efektuaren garapenean.