Lankide eztabaida:Naroa Arrese
|
Ongi etorri, Naroa Arrese, euskarazko Wikipediara! Hau zure eztabaida orria da, beste wikilarien mezuak jasotzeko balioko dizuna. Gainera, lankide orria ere baduzu; nahi izanez gero, hor jar ditzakezu zeure datuak, interesak, hitz egiten dituzun hizkuntzak... (zeure lankide orria egiteko informazioa nahi baduzu, ikus orrialde hau). Nahi baduzu ere zure proba orrian idazten has zaitezke.
Wikipedian laguntzeko modu ugari daude. Horietako batzuk Wikipedian nola lagundu dezakezun argitzen duen orrian bildu ditugu. Artikulu jakin batez ohar edo iradokizunen bat egiteko, artikulu horren eztabaida orrian idatz dezakezu. Wikipediari buruzko galdera, ohar edo iradokizun orokorra baldin bada, berriz, Wikipediako Txokoa duzu horretarako toki egokiena. Eta hainbat Wikiproiektu ditugu, gai jakin batzuetan parte hartzen lagunduko dizutenak. Wikilari jakin bati idazteko edo erantzuteko, haren eztabaida orrian idatzi beharko duzu. Bestela, ez zaio mezu bat duela jakinarazteko oharra azalduko, eta agian ez da konturatuko idatzi diozula. Eztabaida orriaren goialdean «Gehitu atala» lotura aurkituko duzu. Hor klik eginez, mezua sortzeko aukera izango duzu. Mesedez, ez zaitez ahaztu mezuaren bukaeran zure erabiltzaile sinadura edo zigilua ezartzeaz; bestela, ezingo dugu jakin nork idatzi duen, nori erantzun behar diogun.
|
--LainobeltzBot (eztabaida) 12:47, 2 martxoa 2020 (CET)
LEGAMIA[aldatu iturburu kodea]
ZER DA LEGAMIA?
Legamia onddo taldeak dira, normalean mikroskopikoak eta zelula bakarrekoak. Onddo hauek, azukrea eta karbohidratoa deskonposatzen dituzte, beste produktu batzuk lortzeko.
Legamiak mota desberdinetakoak daude eta hainbat habitatetan existitzen dira, sexualki eta asexualki erreproduzituz. 90 minututan besterik behar dute legamia berria ekoizteko, organismo sinpleak eta eraginkorrak baitirelako.
Fermentazioa, onddo mota honek energia lortzeko egiten duen prozesua da eta, oro har, bi mota desberdinetakoak izan daitezke:
1. Hartzidura alkoholikoa. 2. Hartzidura laktikoa.
Legamiaren ezaugarriak:
- Organismo eukaliotikoak → Eukariootikoak izateagatik, nukleo baten barruan dute beren material genetikoa, zitoplasman askea ez dena (bakterioek bezala). - Zelulabakarrak dira eta koloniak osatzen dituzte → Legamiak organismo zelulabakarrak dira, eta bakterioek egiten duten moduan osatzen dituzte koloniak. Legamien zelulak biribilak edo obalak dira, 3 eta 30 mikroi arteko diametroa dute. Diametro koloniala 3 eta 7 mm artekoa da, eta koloniak krematsuak edo opakuak izan daitezke; 2 edo 3 egunetan ikusten dira. - Ugalketa → Oro har, ugalketa prozesu asexual bat da, baina konjugazio edo ugalketa sexualeko prozesu bat ere ezagutzen da. Horren ondorioz, legamia haploide edo diploide egoeran egon daiteke. Legamien ugalketa gemazio, esporulazio edo fisio bidez gertatzen da. - Organismo anaerobio fakultatiboak dira → Horrek esan nahi du legamiak oxigenoarekin edo oxigenorik gabe bizi daitezkeela; oxigenorik ez badago, hartzidura bidez lortzen dute beren energia (adibidez, alkoholikoa), errendimendu energetiko txikiagoarekin. - Habitat → Onddo zelulabakar horiek fruituak, zuhaitz-azalak eta loreak bezalako azukreak dituzten habitatetan ohikoak dira. - Elikagaiak hondatzen dituzte → sarritan, legamiek elikagaiak hondatzen dituzte. Hain zuzen ere, substantzia konplexuak erabili ahal izatean, almidoia adibidez, elikagai ugaritan hazten da, baita azidotasun handiko edo hezetasun txikiko elikagaietan ere. - Hartzidura → Elikadura-industriaren testuinguruan, "Hartzidura" esaten zaio; izan ere, substantzia konplexuak deskonposatzera eta karbono dioxidoa, alkohola, azidoak eta beste konposatu batzuk askatzera daraman prozesuari hartzidura esaten zaio. Hainbat formatan merkaturatzen da, ohikoena legamia prentsatua edo deshidratatua da. - Ugalketa oso azkarra, eta ez oso zorrotza termino nutritiboetan → Gainera, genetikoki nahiko erraz eralda daitezke. Horregatik erabili ohi dira legamiak eredu biologiko gisa hainbat prozesu metaboliko aztertzeko edo proteina birkonbinatzaileak lortzeko. - Gehigarri bitaminikoa → Legamia-aterakina gehigarri bitaminiko gisa merkaturatzen da, proteinen proportzio altuak osatzen du (% 50) eta, gainera, bitamina-iturri bikaina da, hala nola niazina eta azido folikoa. Burdina eta magnesioa ere ekartzen ditu.
ZERTARAKO BALIO DU?
Legamia asko erabiltzen du gizakiak hainbat prozesu industrial eta ekonomikotan, bioteknologikoez gain. Adibidez, ogia egitean, garagardoa eta ardoa bezalako edari alkoholdunak prestatzean, edo urki-azukrea ekoiztean.
Legamia mota askok naturalki antibiotikoak bereizten dituzte, euren etsai mikroskopikoei aurre egiteko, eta, beraz, substantzia horiek helburu mediko eta farmazeutikoetarako lortzeko erabiltzen dira.
Hori gutxi balitz, legamien sinpletasun biologikoak egokiak egiten ditu eremu genetikoan eta proteikoan esperimentatzeko, merkeak, erreproduzitzeko errazak eta zelulen funtzionamenduan sinpleak baitira.
LEGAMIA MOTAK:
Lau motatako legamia daude:
- Legamia freskoa, hotz mantendu behar da. Erabili aurretik ura bota behar zaio eta normalean bakteriaz osatuta dago.
- Legamia hautsa. Iraungitze denbora luzeagoak izaten ditu normalean.
- Legamia naturala. "Gazi-gozoa" deitua, gainerako legamiak baino osasuntsuagoa da.
- Legamia kimikoa. Sobreetan saltzen da eta postreak egiteko erabiltzen da. Kimikoetan oinarritu arren, legamia biologikoak bezalako eragina lortzen du.