Edukira joan

Maria Gebara

Wikipedia, Entziklopedia askea
Maria Gebara
Bizitza
JaiotzaValladolid, ?
Herrialdea Espainia
Lehen hizkuntzagaztelania
Heriotza1683
LeinuaLadrón de Guevara
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakidazlea

Maria Gebara Manrike (gaztelaniaz: María de Guevara Manrique;Valladolid, ? – 1683), Escalante eta Tahaluko kondesa izenarekin ere ezaguna, Espainiako Urrezko Mendeko espainiar idazle bat izan zen, Espainiako literaturan emakumeen ahotsa altxatu zuen lehendabizikoetakoa.

Bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskal jatorriko Pedro Ladrón de Guevara eta Francisca de Mendoza senar-emazteen hirugarren alaba izan zen. Escalanteko II. kondesa izan zen, Luis de Guevara y Avendaño osabaren titulua heredatu baitzuen, haren Ana Catalina Gebara alaba 1641ean hil zenean.[1] Bere idatziak Valladoliden sinatuak izan ziren.

Bere lehen testuan, Memorial de la Casa de Escalante y servicios de ella, al Rey nuestro Señor (Escalante Etxearen Memorialean eta horren zerbitzuetan, gure Errege Jaunari), bere tituluak deskribatu ziren: Escalante eta Tahaluko Kondesa, Treceñoko Bizkondesa, Valdaligako haraneko eta Rucandioko Markesadako Anderea, eta Villa Real de Alaba hiribildua eta Zeuellos eta Auendaño, Olaso eta Orquizó, Araçuri eta Montealbán eta Gamboa, Esparça eta Acotayn etxeak.[2]

Hiru aldiz ezkondu zen, berak erregeari idatzitako gutun batean azaldu zuenez: lehen aldiz Astorgako Garcia Bravo Osorio markesarekin ezkonduta. Bigarren senarra Lorenzo de Guevara izan zen, Paradillako eta Arcor de Camposeko jauna. Hirugarrena Andres Velasquez de Velasco, erresumako espioi nagusiaren semea. Ez zuen umerik izan.[3]

Politikoki, Felipe IV.aren eta María Calderónen (La Calderona) sasiko semearekin bat egin zuen, eta ilusio handia jarri zuen Espainiaren etorkizun politikoari buruz. Bere pertsonaiarekiko begiruneak, gortetik kanpo zegoenean, gertaeren berri ematera bultzatu zuen.

Ibilbide literarioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irakurzalea zen, eta 300 urte baino gehiago zituen bere artxiboko liburu, kronika eta dokumentuak zituen.[4] Bere ibilbidea aztertu dutenek autodidakta izan zela uste dute. Garai hartan emakume bat iritzia ematera ausartzea ezohikoa bazen ere, historialariek esaten dute, Maria Gebarak izaera publikoko gaietan iritzia ematera ausartu egin zela. M.Victoria López-Cordon biografoak dioenez, bere iritziak herriaren iritzi zabal eta isilaren bozeramaile bihurtu zuen.[5] Bere idatzietan zuen asmoak literarioak baino politikoagoak ziren. Bere helburua goi instantzietan entzunaraztea zen, eta argi uztea bere interes eta iritziek ez zutela balio txikiagorik emakumea izateagatik.

Bere lehen idatzia Memorial de la Casa de Escalante y servicios de ella, al Rey nuestro Señor lana izan zen, 1654an Valladoliden inprimategira eraman zuen eta bi urte geroago berriro inprimatu zuen. Helburua, baleztari nagusiaren lanbidea bere etxerako berreskuratzea zen, bere pribilegioekin eta beste aldarrikapen batzuekin, besteak beste, bere amaren maiorazkoa berreskuratzea, Portugalen ertzean egoteagatik galduta zegoena.[6]

1663an, Felipe IV.a erregeari Tratado y advertencias hechas por una mujer celosa del bien de su rey y corrida de parte de España (Tratatu bat eta emakume jeloskor batek bere erregearen onerako egindako ohartarazpenak zuzendu zizkion, Espainiaren partetik bidalia), espainiar-portugaldar gerraren amaieran idatzia, bertan mugako nobleziaren sentimenduak islatuz, Bragantzako Dukearen matxinadak eraginda. Erregearen gobernu pertsonalaren alde zegoen, bere aholkulari naturalen iradokizunei irekita.

Desengaños de la corte y mujeres valerosas (1664)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1664an Desengaños de la corte y mujeres valerosas (Gorteko desengainuak eta emakume adoretsuak) argitaratu zuen, bere obrarik aipagarriena. Modu anonimoan idatzi zuen ziurrenik, historialari batzuen ustez, inprimatze-lizentzia lortzeko, izan ere, bere egiletza beti aitortu zen eta lehen orrialdearen oinean eskuz idatzitako oharrean honako hau agertzen da: "liburu hau hiço la Condesa de Escalante, año de 1664".[7] Karlos II.ari eskainitako tratatuan, tonu moralizatzailekoa, Mondoñedoko apezpikua, arbasoa zuen Fr. Antonio Gebarakoaren eragina ikus daiteke, liburuan zuzenean aipatzen zuen Mesosprecio de Corte y alabanza de aldea, eta Maria de Zayas y Sotomayor, bere Novelas amorosas y ejemplares y Desengaños amorosos lanekin.

Ituneko epigrafeen artean hauexek daude:

  • I: Desengaños de la corte y mujeres valerosas (Gorteko desengañoak eta emakume adoretsuak),
  • II: De mujeres valerosas (Emakume adoretsuak),
  • V: Que trata de los desengaños de la Corte y vida quieta de la aldea (Gorteko desengainuak eta herrixkako bizimodu lasaia jorratzen dituena),
  • VI: De cómo se han de portar los señores que viven en sus lugares (Nola portatu behar duten beren lekuetan bizi diren jaunek) eta
  • VII: De lo que importa la virtud y de lo que nos hemos de valer para tenerla (Bertuteak axola duenaz eta bertutea izateko baliatu behar dugunaz).[8]

Emakumea bere obran

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere lanak espainiar literaturako lehen emakume diskurtsoetako bat osatu zuen, Santa Teresa Avilakoaren edo Maria Zayasenaren parekoa.

Maria Gebara politikoki konprometitutako "feminista" baten adibidetzat jo dute, eta "ziurrenik gizon gutxi esatera ausartzen zena" Erregeari salatzeko jarrera nabarmendu dute.[9]

Bere idazkietan ez zuen bere sexua disimulatu eta bere emakume izaerari lotutako ikuspuntuak azaleratu zituen. Izaeraren sendotasunak eta adimenak sexurik ez zutela uste zuen eta.[10]

«Legeak egin ahala, guziak alde zeuden, gorua eta burkoaren armez konformatu nahi zutelarik; Bada, fedez, emakumeak letrak erabiliko balitu, gizonak gaindituko lituzkete; Baina horren beldur dira eta ez dituzte amazonak izatea nahi, eskuak lotuta edukitzea baizik, emakumeek euren txokoa uztea egokia ez iruditzeko, historian bezala ausartak izan diren emakumeen ospea zabaltzen baita.»

Gizarte gaietan ere hartu zuen jarrera: aldekoak ez zirenen ezkontza inposatuen salaketan, esaterako. Tratado y advertencias hechas por una mujer celosa del bien de su rey y corrida de parte de España lanean, hezkuntzaren eginbeharra nabarmentzen da, eta irakurketak eman dion ezagutzan oinarritutako autoritatea berresten du, emakume gutxik prestakuntza jasotzeko aukera zuen garai batean.[11]

Desengaños de la corte y mujeres valerosas izeneko tratatuaren bigarren epigrafean, Mujeres Valerosas izenekoan, emakume eredugarrien defentsa egiten da, antzinatik emakume horien izenekin eta jarduerekin. Emakumeen gaitasun intelektuala aldarrikatzen du, behar bezala landuta, postu politikoetara iristeko aukera ere emango ziekeena, eta gerretan esku hartzea babesten zuen. Bere ustez, emakumeak bere baldintza sozialetik at lan egin behar zuen.[12]

Lanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Tratado y advertencias hechas por una mujer celosa del bien de su rey y corrida de parte de España. 1663
  • Memorial de la casa de Escalante, y servicios de ella. 1654
  • Desengaños de la corte y mugeres valerosas. 1664

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ López-Cordón Cortezo, M. Victoria. (2007). «De escritura femenina y arbitrios políticos: la obra de doña María de Guevara» Cuadernos de Historia Contemporánea Vol. Extraordinario, 151-164.
  2. ↑ Barbeito, Isabel. (2007). «Mujeres en la literatura del Siglo de Oro: espacios profanos y espacios conventuales» Ver Introducción p50 ISBN 978-84-611-5499-9..
  3. ↑ López-Cordón Cortezo, M. Victoria. (2007). «De escritura femenina y arbitrios políticos: la obra de doña María de Guevara» Cuadernos de Historia Contemporánea Vol. Extraordinario, 151-164.
  4. ↑ Baranda Leturio, Nieves. (2005). «Lecturas de damas aristócratas en el siglo XVII» Cortejo a lo prohibido. Lectoras y escritoras en la España moderna (Arco Libros): 35-64..
  5. ↑ López-Cordón Cortezo, M. Victoria. (2007). «De escritura femenina y arbitrios políticos: la obra de doña María de Guevara» Cuadernos de Historia Contemporánea Vol. Extraordinario, 151-164.
  6. ↑ Barbeito, Isabel. (2007). «Mujeres en la literatura del Siglo de Oro: espacios profanos y espacios conventuales» Ver Introducción p50 ISBN 978-84-611-5499-9..
  7. ↑ Barbeito, Isabel. (2007). «Mujeres en la literatura del Siglo de Oro: espacios profanos y espacios conventuales» Ver Introducción p50 ISBN 978-84-611-5499-9..
  8. ↑ Barbeito, Isabel. (2007). «Mujeres en la literatura del Siglo de Oro: espacios profanos y espacios conventuales» Ver Introducción p50 ISBN 978-84-611-5499-9..
  9. ↑ Barbeito, Isabel. (2007). «Mujeres en la literatura del Siglo de Oro: espacios profanos y espacios conventuales» Ver Introducción p50 ISBN 978-84-611-5499-9..
  10. ↑ de Guevara, María. Desengaños de la corte. p12. .
  11. ↑ López-Cordón Cortezo, M. Victoria. (2007). «De escritura femenina y arbitrios políticos: la obra de doña María de Guevara» Cuadernos de Historia Contemporánea Vol. Extraordinario, 151-164.
  12. ↑ Barbeito, Isabel. (2007). «Mujeres en la literatura del Siglo de Oro: espacios profanos y espacios conventuales» Ver Introducción p50 ISBN 978-84-611-5499-9..

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Gebara&oldid=9859598"(e)tik eskuratuta