Muga planetarioak

Planetaren mugak, 2023ko iraileko grafiko bat.

Planetaren mugak edo muga planetarioak (ingelesez: planetary boundaries) marko kontzeptual bat da non Lurra sistemaren egonkortasunerako funtsezkoak diren 9 prozesuren^[1] egoera ebaluatzen diren; horietakoren bat gaindituz gero, arriskuan jar daitekeelako planetaren gaineko bizigarritasuna.

Planetako bederatzi mugak hauek dira:

Krisi klimatikoa.
Ozeanoen azidifikazioa.
Ozono-geruzaren zuloa.
Nitrogenoaren eta fosforoaren zikloa.
Uraren erabilera.
Deforestazioa eta beste aldaketak lurzoruaren erabileran.
Biodibertsitatea galtzea.
Atmosferako partikulek eragindako kutsadura.
Kutsadura kimikoa.

Kontzeptua nazioarteko 28 zientzialarik proposatu zuten 2009an Johan Rockström eta Will Steffen zientzialariak buru zirela.^[2]^[3] Zientzialari horien helburua "giza garapenerako jarduera-eremu segurua" definitzea, erabilia izan zedin esparru guztietako gobernuek, nazioarteko erakundeek, gizarteko eragileek, sektore pribatuak eta komunitate zientifikoak. Muga planetario kontzeptuak Nature edo Science bezalako zientzia-aldizkari entzutetsuetan maiz agertzen da, eta erreferentziazko marko kontzeptual bihurtu da, NBE edo Davoseko Munduko Ekonomia Foroa erakundeen erabilera horren adibidea izanik.

Hasieran 9 muga definitu bazituzten ere, 2015ean egindako lana berrikusi zuten eta beste hiru muga edo atalase gehitu zituzten.^[3]