Centaurus A

Centaurus A
	Irudi gehiago
Behaketa
Distantzia Lurretik	10.000.000 ly eta 3,66 Mpc
Itxurazko magnitudea (V)	6,84, 8,18, 6,66, 4,976, 4,271 eta 3,942
Aurkitzailea	James Dunlop (en)
Aurkikuntza-data	1826ko apirilaren 29a
Gorriranzko lerrakuntza	0,0008
Galaxia-mota	E eta S0pec
Konstelazioa	Centaurus
Abiadura erradiala	552 km/s
Igoera zuzena	201,36506287933 °
Deklinazioa	−43,019112667361 °
Izendapenak
	ikusi NGC sistema: NGC 5128; IRAS (en) : IRAS 13225-4245; IRAS (en) : IRAS F13225-4245; Principal Galaxies Catalogue: PGC 46957; $12MASX J13252775-4301073; Morphological Catalogue of Galaxies (en) : MCG-07-28-001; European Southern Observatory Catalog (en) : ESO 270-9; $11ES 1322-42.7; A catalogue of southern peculiar galaxies and associations (en) : AM 1322-424; Atlas of Peculiar Galaxies (en) : APG 153; $16dFGS gJ132527.7-430108; HIPASS (en) : HIPASS J1324-42; Lyon-Meudon Extragalactic Database (en) : LEDA 46957; Molonglo Reference Catalogue of Radio Sources (en) : MRC 1322-427; Point Source Catalog (en) : PSCz Q13225-4245; Revised and Updated Catalog of Quasi-stellar Objects (en) : QSO B1322-428; Southern Galaxy Catalogue (en) : SGC 132233-4245.4; $13FHL J1325.5-4300; $12A 1322-427; $12EG J1324-4317; $12U 1322-42; $13A 1322-427; $13EG J1324-4314; $13U 1322-42; $14U 1322-42; European Southern Observatory Catalog (en) : ESO-LV 270-0090; High-energy sources before INTEGRAL. INTEGRAL reference catalog (en) : INTREF 559; Catalogue of radio sources in the Galactic plane (en) : MSH 13-4-02; The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS 1322-428; The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS J1325-4303; The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS 1322-42; The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS 1322-427; A neutral hydrogen survey of polar ring galaxies (en) : PRC C-45; Nearby galaxies. I. The catalogue (en) : SPB 216; b\|>10{deg}\|RXTE all-sky slew survey. Catalog of X-ray sources at \|b\|>10{deg} (en) : XSS J13253-4302; ROSAT X-ray survey of an area 10 degrees square around the active radio galaxy Centaurus A (en) : [A94] 35; [[The ISOPHOT 170{mu}m Serendipity Survey. II. The catalog of optically identified galaxies\|The ISOPHOT 170{mu}m Serendipity Survey. II. The catalog of optically identified galaxies]] (en) : [SLK2004] 837; IRAS CPC observations of galaxies. I. Catalog and atlas (en) : [VDD93] 184; X-ray survey of the Large Magellanic Cloud by ROSAT (en) : RX J132524.4-430100; X-ray survey of the Large Magellanic Cloud by ROSAT (en) : RX J1325.5-4301; Roma-BZCAT: a multifrequency catalogue of blazars (en) : [MGL2009] BZU J1325-4301; Five-year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe observations: source catalog (en) : [WCO2009] J132533-425925; The Palermo Swift-BAT hard X-ray catalogue. II. Results after 39 months of sky survey (en) : PBC J1325.4-4301; $12FGL J1325.6-4300; SUMSS: a wide-field radio imaging survey of the southern sky - II. The source catalogue (en) : SUMSS J132528-430110; $12FGL J1324.0-4330e; $13FGL J1324.0-4330e; $13FGL J1325.4-4301; $12MAXI J1325-429; $12FHL J1325.6-4301;

Centaurus A (NGC 5128 edo Caldwell 77 izenez ere ezaguna) galaxia bat da Centaurus konstelazioan. James Dunlop astronomo eskoziarrak aurkitu zuen 1826an Parramattan, Hegoaldeko Gales Berrian, Australian. Literaturan eztabaida handia dago galaxiaren funtsezko propietateei buruz, hala nola Hubble motari buruz (galaxia lentikularra edo galaxia eliptiko erraldoia) eta distantziari buruz (10-16 milioi urte argia-argia).^[1]^[2]^[3]^[4] NGC 5128 Lurretik hurbilen dagoen irrati-galaxietako bat da, eta, beraz, astronomo profesionalek sakon aztertu dute haren nukleo galaktiko aktiboa.^[5] Zeruko bosgarren galaxiarik distiratsuena da, eta, beraz, astronomo afizionatuentzat ere helburu ezin hobea da.^[5] Hego hemisferiotik eta iparraldeko behe-latitudeetatik baino ez da ikusten.

Galaxiaren erdian zulo beltz supermasibo bat dago, 55 milioi eguzki-masa dituena. Zulo horrek zurrutada erlatibista bat kanporatzen du, X izpien uhin-luzeretako eta erradioko emisioen erantzulea dena.^[6] Hamarkada batez zurrutadaren erradioa behatuz, astronomoek zehaztu dute bere barneko zatiak argiaren abiaduraren erdia inguru mugitzen direla. Zurrustak inguruko gasekin talka egin ahala, X izpiak urrunago sortzen dira, eta, ondorioz, energia handiko partikulak sortzen dira. Centaurus Aren X izpien zurrustak milaka argi-urte ditu, eta irrati-zurrustak, berriz, milioi bat argi-urte baino gehiago.

Beste izar-sorkuntza handiko galaxia batzuetan bezala, uste da talka galaktiko batek izar-eraketako leherketa bizia eragiten duela. Ereduek iradoki dutenez, Centaurus A galaxia eliptiko handi bat zen, galaxia espiral txikiago batekin talka egin zuena eta azkenean harekin bat egingo zuena.^[7] Horregatik, galaxia interes berezikoa izan da astronomoentzat urteetan. Espiralean dauden galaxia-talkak nahiko arruntak diren arren, ez dira guztiz ulertzen galaxia eliptiko baten eta espiral baten arteko talka baten ondorioak.^[8]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Harris, Gretchen L. H.. (2010). «NGC 5128: The Giant Beneath» Publications of the Astronomical Society of Australia 27 (4): 475–481. doi:10.1071/AS09063. Bibcode: 2010PASA...27..475H..
↑ Ferrarese Laura; Mould Jeremy R.; Stetson Peter B.; Tonry John L.; Blakeslee John P.; Ajhar Edward A.. (2007). «The Discovery of Cepheids and a Distance to NGC 5128» Astrophysical Journal 654 (1): 186–218. doi:10.1086/506612. Bibcode: 2007ApJ...654..186F..
↑ Majaess, D.. (2010). «The Cepheids of Centaurus A (NGC 5128) and Implications for H0» Acta Astronomica 60 (2): 121. Bibcode: 2010AcA....60..121M..
↑ Harris, Gretchen L. H.; Rejkuba, Marina; Harris, William E.. (2010). «The Distance to NGC 5128 (Centaurus A)» Publications of the Astronomical Society of Australia 27 (4): 457–462. doi:10.1071/AS09061. Bibcode: 2010PASA...27..457H..
↑ ^a ^b F. P. Israel. (1998). «Centaurus A – NGC 5128» Astronomy and Astrophysics Review 8 (4): 237–278. doi:10.1007/s001590050011. Bibcode: 1998A&ARv...8..237I..
↑ Radio Telescopes Capture Best-Ever Snapshot of Black Hole Jets. NASA.
↑ Quillen, A. C.; Brookes, M. H.; Keene, J.; Stern, D.; Lawrence, C. R.; Werner, M. W.. (2006). «Spitzer Observations of the Dusty Warped Disk of Centaurus A» Astrophysical Journal 645 (2): 1092–1101. doi:10.1086/504418. Bibcode: 2006ApJ...645.1092Q..
↑ Radio galaxy Centaurus A. European Southern Observatory (ESO) 8 February 2000.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Centaurus A ikusi WikiSky webgunean: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hydrogen α, X-Ray, Astrophoto, Sky Map, Artikuluak eta irudiak
Behaketa datuak

Datuak: Q487255
Multimedia: Centaurus A / Q487255

[harris10b-1] Harris, Gretchen L. H.. (2010). «NGC 5128: The Giant Beneath» Publications of the Astronomical Society of Australia 27 (4): 475–481. doi:10.1071/AS09063. Bibcode: 2010PASA...27..475H..

[ferrarese07-2] Ferrarese Laura; Mould Jeremy R.; Stetson Peter B.; Tonry John L.; Blakeslee John P.; Ajhar Edward A.. (2007). «The Discovery of Cepheids and a Distance to NGC 5128» Astrophysical Journal 654 (1): 186–218. doi:10.1086/506612. Bibcode: 2007ApJ...654..186F..

[majaess10-3] Majaess, D.. (2010). «The Cepheids of Centaurus A (NGC 5128) and Implications for H0» Acta Astronomica 60 (2): 121. Bibcode: 2010AcA....60..121M..

[harris10-4] Harris, Gretchen L. H.; Rejkuba, Marina; Harris, William E.. (2010). «The Distance to NGC 5128 (Centaurus A)» Publications of the Astronomical Society of Australia 27 (4): 457–462. doi:10.1071/AS09061. Bibcode: 2010PASA...27..457H..

[israel1998-5] F. P. Israel. (1998). «Centaurus A – NGC 5128» Astronomy and Astrophysics Review 8 (4): 237–278. doi:10.1007/s001590050011. Bibcode: 1998A&ARv...8..237I..

[6] Radio Telescopes Capture Best-Ever Snapshot of Black Hole Jets. NASA.

[Quillen2006-7] Quillen, A. C.; Brookes, M. H.; Keene, J.; Stern, D.; Lawrence, C. R.; Werner, M. W.. (2006). «Spitzer Observations of the Dusty Warped Disk of Centaurus A» Astrophysical Journal 645 (2): 1092–1101. doi:10.1086/504418. Bibcode: 2006ApJ...645.1092Q..

[8] Radio galaxy Centaurus A. European Southern Observatory (ESO) 8 February 2000.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]