Orchis mascula

Orchis mascula
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Asparagales
Familia	Orchidaceae
Leinua	Orchideae
Generoa	Orchis
Espeziea	Orchis mascula; Linnaeus, 1755
Basionimoa	Orchis morio var. mascula

Orchis mascula Europako Mediterraneoan, Afrikako ipar-ekialdean eta Euskal Herriko hainbat lekutan aurki daitekeen landarea da, orkideen familiakoa. Zumaiako flyscheko dunetan jaiotzen dira.^[1]

Deskribapena

Hostoak oblongoak dira, eta 8 cm-ko luzera izaten dute. Orban desberdinak izaten dituzte, purpurakara marroi ilun kolorekoak. Zurtoina bere luzeraren zati handienean biltzen duen braktea ere badu. Hostoak lurpeko noduluetatik hazten dira. Nodulu horiek gehienez 6 cm-ko tamaina izaten dute eta elipsoideak dira.

Infloreszentzia buruxka tente bat da, oblongo formakoa, oinarriko 5-10 hosto oblongo-lantzeolatu formako erroseta batetik irteten da, batzuetan purpura-marroi koloreko tantoez zipriztinduta egoten direnak. 7,5 cm-tik 12,5 cm-ra bitarteko zurtoina izaten du.

Loratze trinkoa izaten du, oblongo itxurakoa, eta lore txikiekin. Hiru sepaloak tamaina berekoak dira, eta alboetan soldatuta daude, erpinak 2/4 zatitan solte geratzen direlarik, bi aldeetako mutur solte hauek gorantz makurtzen dira eta apur bat bi aldeetara. Zutabea estaltzen duen txapel moduko bat osatzen dute. Sepaloek purpura kolore uniforme fuertea dute.

Labeloa kaskoaren azpitik ¾ zati irteten da. Purpura kolorekoa da, sepaloak bezala, erdialdean marra zuri zabalagoa du oinarrian eta estutu egiten da labeloaren erdibidean desagertu arte, gainerako loreak baino kolore biziagokoa tanto morez zikindua. Labeloak hiru lobulu ditu, erdikoa pixka bat zabalagoa da alde banatan dauden lobulu biak baino. Lobulu horiek pixka bat okertuta daude barrurantz eta gorantz. Gainera, bi petalo ditu, ia sepaloak bezain handiak. Sepaloak arrosa-zurixkak dira, eta zutabea sepaloen azpitik estaltzen dute. Martxotik ekainera loratzen da. Kolorea zurixkatik hasi eta arrosa eta purpura tonu ezberdinetara alda daiteke.

Habitata

Belardi eta zelaietan hazten da eguzki-argia zuzenean edo itzal partzialean. Mediterraneoan eta Afrikako ipar-mendebaldean aurkitzen dira.

Taxonomia

Orchis mascula Lineok deskribatu zuen eta Flora Suecica-n argitaratu zen 310.1755. ^[2]

Etimologia

Orkidea hauek grekotik hartzen dute izena, όρχις "orchis", deitzen dira, barrabilak esan nahi duena, lurreko espezie batzuetan lurpeko tuberkuluen itxuragatik.

Orchis hitza Teofrastok (K. a. 371/372 - 287/286) erabili zuen lehen aldiz “De historia plantarum” (Landareen historia naturala) liburuan. Aristotelesen ikaslea izan zen, eta Botanikaren eta Ekologiaren aitatzat hartzen da.

Mascula: latinezko epitetoak arra esan nahi du, maskulinoa (3)

Sinonimoak

Orchidactyla kromayeri (M.Schulze) Borsos & Soó 1966;
Orchidactyla pentecostalis (Wettst. & Sennholz) Borsos & Soó 1966 ;
Orchidactyla speciosissima (Wettst. & Sennholz) Borsos & Soó 1966;
Orchis brevicornis var. fallax De Not. 1844;
Orchis cochleata Fleischm. & M.Schulze 1902;
Orchis compressiflora Stokes 1812 ;
Orchis fallax (De Not.) Willk. in Willk. & J.M.C.Lange 1861
Orchis glaucophylla A.Kern. 1864
Orchis kromayeri M.Schulze 1904
Orchis mascula f. longifolia Landwehr 1977
Orchis mascula subsp. occidentalis O.Schwarz 1949
Orchis mascula subsp. signifera (Vest) Soó 1927
Orchis mascula subsp. speciosa (Mutel) Hegi 1909
Orchis mascula subsp. tenera (Landwehr) Del Prete 1999
Orchis mascula subsp. wanjkovii (E.Wulff) Soó 1932
Orchis mascula var. acutiflora W.D.J.Koch 1837
Orchis mascula var. bicolor Balayer 1986
Orchis mascula var. fallax E.G.Camus 1889
Orchis mascula var. hostii Patze, E.Mey. & Elkan 1848
Orchis mascula var. maritzii J.A.Guim. 1887
Orchis mascula var. monsignatica Font Quer 1928
Orchis mascula var. obtusiflora W.D.J.Koch 1837
Orchis mascula var. speciosa Mutel 1836
Orchis mascula var. tenera Landwehr 1977
Orchis monsignatica (Font Quer) Rivas Goday 1941
Orchis morio f. mascula L. 1753
Orchis morio var. mascula L. 1753
Orchis obtusa Schur 1866
Orchis obtusiflora Schur 1853
Orchis olivetorum Gren. ex Nyman 1882
Orchis ovalis F.W.Schmidt 1791
Orchis parreissii C.Presl 1845
Orchis patens var. fallax (De Not.) Rchb.f. 1851
Orchis pentecostalis Wettst. & Sennholz 1889
Orchis signifera Vest 1824
Orchis speciosa Host 1831;
Orchis speciosissima Wettst. & Sennholz 1889;
Orchis stabiana Tenore 1833;
Orchis tenera (Landwehr) Kreutz 1991;
Orchis untchji M.Schulze 1907;
Orchis vernalis Salisbury 1796;
Orchis wanjkovii E.Wulff 1930;
Orchis wilmsii K.Richt. 1890 ^[3]

Galeria

Erreferentziak

↑ Jay Pfahl. «Orchis mascula». Internet Orchid Species Photo Encyclopedia (en inglés). Consultado el 7 de abril de 2013..
↑ «Orchis mascula». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado el 7 de abril de 2013..
↑ Sinónimos en Orchidspecies.

Bibliografia

Leroy-Terquem, Gerald and Jean Parisot. Orchids: Care and Cultivation. London: Cassel Publishers Ltd., 1991.
Schoser, Gustav. Orchid Growing Basics. New York: Sterling Publishing Co., Inc., 1993.
White, Judy. Taylor’s Guide to Orchids. Frances Tenenbaum, Series Editor. New York: Houghton-Mifflin, 1996.
Alec Pridgeon. The Illustrated Encyclopedia of Orchids. Published by the Timber Press.
Bechtel, Cribb and Launert. The Manual Of Cultivated Orchid Species. Published by The MIT Press.
Williams, N. H. 1972. A reconsideration of Ada and the glumaceous brassias. Brittonia 24: 93–110.

Kanpo estekak

Datuak: Q157435
Multimedia: Orchis mascula / Q157435
Espezieak: Orchis mascula

[1] Jay Pfahl. «Orchis mascula». Internet Orchid Species Photo Encyclopedia (en inglés). Consultado el 7 de abril de 2013..

[2] «Orchis mascula». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado el 7 de abril de 2013..

[3] Sinónimos en Orchidspecies.

[1]

[2]

[3]