Otsagabiko dantzak

Otsagabiko dantzari bat, San Telmo Museoan

Otsagabiko dantzak Nafarroa Garaiko Otsagabia herriko dantza tipikoa da. Hasiera batean, Muskildako Andre Mariari laguntzeko, irailaren 17an, herriko jaiak bezalako beste ekitaldi batzuetara zabaldu ziren. Elementu hauek dituzte bereizgarri: kideen izaera maskulinoa, dantzari-kopuru bikoitia eta horiek egiteko makilen erabilera.

Historia

Hainbat data daude (1539, 1634 eta 1666) Otsagabian juglareek eta dantzariek parte hartu zuten festen berri emateko, bertako sorginek eta sorginek bultzatutako jai-topaketa bat bezalako arrazoi desberdinengatik; Nafarroa Behereko eta Zuberoako lurraldeko biztanleek Muskildako Andre Mariari egindako deboziozko bisitaren berri ematen da, beren jaiotzarako opariak eskatzeko.

Hala ere, 1695. urtean, Otsagabiko, boboko, danborreko eta juglarreko dantzarien izenak –dantza-maisu gisa– eta emanaldiaren egun zehatza, esplizituki adierazten dituen lehen datu idatzia emango da. Otsagabiko Udalako Kontu Liburuek erakusten dutenez, datu zehatz horretatik abiatuta, udalak dantzariei ardoa, haragia edo beste edozein sukaldaritza-elementurekin eskertzen zien dantzetan emandako "instrukzioagatik", irailaren 8a baino lehen, XVIII. eta XIX. mendeetan.

Era berean, Muskildako Kontu Liburuak Ama Birjinaren egunean dantzarien dantzetarako musikaria bilatzeko misioetan egiten ziren ordainketak azaltzen ditu, baita dantzarientzako ordainketa ere, dantzariak janzkera, kaskabilo, konponketa eta jantzietarako hainbat partidatan xehatuta. Aipatutako kontu-liburuetan dokumentatutakoaren edukia eta tonua kontuan hartuta, begi bistakoa da Otsagabiko dantzarien erritualizazioa eta lekua, Natibitate eguna, baita jaiaren aurreko saiakera-eguna ere, XVII. mende amaieratik.

Dantzak

Irailaren 6an, Otsagabiko dantzariek, Muskildako Seroraren etxetik, herriko Natibitate egunean eta bezperan dantzatuko dituzten dantzetarako erabiliko duten arropa biltzen dute.

Zortzi dantzariak eta boboa, Zaraitzuko janzkiaz jantzita, dantzak egiteko berezko elementuz hornitua, hilaren 7ko arratsalde erdian, maiordomoaren etxean biltzen dira askarirako. Askariaren ondoren, eta Etxezainari opari gisa, dantzariek makiletako bat (edozein) eta Jota dantzatzen dituzte. Maiordomoaren agurra ahoz eta osasun ona opatuz egiten da.

1970eko hamarkadaren aurretik, dantzari-taldeak beste egoitza batzuk bisitatzen zituen (parrokoaren etxea, laguntzaileen etxea); gaur egun, agintari zibilak ateratzen dira dantzarien topaketara, Ertaroko zubian, prozesioan herriko elizara, Salbean parte hartzera. Elizara doanean bezala, segizioa plazara iristen da. Bertan dantza guztiak egiten dira (Enperadorea, Katxutxa, Dantza, Modorro, Pañuelo eta Jota). Jarduera horretarako, agintari gehienek eserlekuak eta lehentasunezko lekua dituzte plazan.

Plazako dantzak amaitzean, segizioak Patronatuari (alkateak ordezkatuta) eta maiordomoari laguntzen die beren etxeetaraino. Alkatearen etxea etxeratze-agindua da dantzarientzat. Hurrengo egunera arte koadro koreografikoa apurtu egingo da.

Erreferentziak

• (Gaztelaniaz) «Otsagabiko dantzak - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2022-02-01).

Ikus, gainera

• Otsagabia
• Euskal dantza

Kanpo estekak

• Datuak: Q110775974