Patagoniako historia

Europar aurkikuntzatik aurrera, Patagonia bezala deitua izan zen Amerikako kontinentearen hegoaldea, europarrek kolonizatutako eremuetatik hegoaldera, honela, 1522tik XVIII. mendera arte, bere fatxada atlantikotik, mapetan, Patagonia deitzen zen, Rio de la Platako estuarioaren hegoalderantz zegoen hedadura guztia. Lurraldearen ezagutzarik ezak eta kartografiaren ezinbesteko zehaztugabetasunak erregeordetzako probintzien lurralde-markazioen lausotasuna eragin zuen.

Jatorrizko herriak

Hizkuntzen gutxi gorabeherako banaketa Hego Amerikako hegoaldeko muturrean, Konkistaren garaian.

Patagonia Australean jatorrizko herrien kokapena erakusten duen mapa.

Hegoaldeko Patagonia, nagusiki, chon hizkuntzadun herriek eta chonarekin loturarik ez zuten hizkuntzak zituzten beste herri batzuek populatzen zuten, kawésqar, chono, huarpe eta yaganak kasu.

Patagoniako eskualdean, iraganean, chon hizkuntzako zenbait etnia eta tribu indigena bizi ziren, horien artean, ekialdeko Patagonian, tehueltxeak (aonikenk), teushenak eta gününa këna edo guenakenak nabarmentzen direlarik. Suaren Lurraldeko Uharte Handian, onak edo selk'nam-ak zeuden iparraldean eta erdialdean, eta mánekenksak edo haushak hego-ekialdean, bi herriak ahaidetuta zeuden eta chon familiako hizkuntzak ere hitz egiten zituzten. Patagoniako kanalen eskualdean herri nomada kanoeroak bizi ziren: chonoak Chiloé hegoaldetik Penaseko golkoraino, kawésqarak chonoekin kontaktu gune batetik Magallaes itsasarteraino, eta yaganak, Beagle kanalaren inguruan bizi zirenak eta itsasartearen eta Hornos lurmuturraren artean mugitzen zirenak. Apaiz anglikanoak izan ziren ona eta yaganekin bizi izan ziren lehen europarrak, haiek ebanjelizatzeko asmoarekin. Suaren Lurraldeko indigenak europarrek kutsatutako gaixotasunengatik sarraskituak izan ziren, eta, selknamen kasuan, urre bilatzaileek eta ardi-bilatzaileek sistematikoki hil zituzten.

Ehiza eta bilketa ziren tehueltxeen eta selknamen jarduera ekonomiko nagusiak; lehenengoak Patagoniako pampetan ziren nagusi, eta sélknam-ak Suaren Lurraldeko uharte Handian. Bitartean, chonoak, alakalufeak eta yaganak itsaskien bilketatik eta arrantzatik bizi ziren. Gizon zuriek behi-azienda eta zaldia sartu zituzten, Tehueltxeen zibilizazioan aldaketak eraginez. Euren elikadura animalia hauek barne hartzen hasi zen, eta zaldiz ibiltzeko eta zaldia erabiltzeko trebetasuna ikasi zuten.

Kanpo estekak

• Datuak: Q5899466
• Multimedia: History of Patagonia / Q5899466