Datazio absolutu
Datazio absolutua edo datazio kronometrikoa arkeologian eta geologian materialen adina zehazteko erabiltzen den prozesua da. Arkeologian, normalean, datazio absolutua gizakiek aldatutako artefaktu, eraikin edo bestelako artikuluen propietate fisiko, kimiko eta bizi-ezaugarrietan oinarritzen da, data ezagunak dituzten materialekin (txanponekin edo idatzitako dokumentuekin) konparatuz.
Hainbat teknika erabiltzen dira datazioa lortzeko: zurezko zuhaitz-eraztunak, egur edo hezurren erradiokarbono bidezko datazioa, eta harrapatutako karga bidezko datazio-metodoak, hala nola zeramika beiraztatuen termoluminiszentzia bidezko datazioa. Indusketetan aurkitutako txanponek euren ekoizpen-data idatzita eduki dezakete, edo txanpona noiz erabili zen deskribatzen duten idatzizko erregistroak egon daitezke, tokia, egutegi urte zehatz batekin lotzea ahalbidetzen duena.
Geologiaren historian, datazio absolutuko metodo primarioek harrietan harrapatutako elementuen edo mineralen desintegrazio erradioaktiboa erabiltzen dute (Karbono-14arekin egiten den erradiokarbono bidezko datazioa), baina baita Lurreko arroka zaharrenetako batzuetarako adin absolutuak ezagutzea ahalbidetzen duten uranio-berunezko datazioa ere.
Metodo erradiometrikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Arroka batzuek elementu erradioaktiboak izaten dituzte, gutxi bada ere. Denbora igaro ahala, elementu horiek desintegratuz joaten dira, bakoitza bere desintegrazio-denbora propioarekin.
Arroka baten elementu erradiaktibo baten desintegrazio-denbora zein den jakinez gero, eta zer neurritan desintegratu den zehaztea lortuz gero, jakin ahal izango dugu noiz hasi zen desintegratzen, eta, beraz, arroka hori zer garaitakoa den. Adibidez, karbono-14 izeneko elementuaren semidesintegrazio-denbora 5.700 urtekoa da; horrek esan nahi du 5.700 urte behar direla hasierako kopurua erdira jaisteko. Denbora-tarte hori laburregia da arroka baten adina kalkulatzeko, baina ez aurkikuntza arkeologikoen datazioa egin ahal izateko.
Izan ere, lurpean geratu diren material arkeologikoek (hezurrek, adibidez) inguruko isotopo erradioaktiboak bereganatzen dituzte. Beraz, material horren konposizioan isotopo erradioaktiboak agertzen dira. Desintegrazioaren ondorioz, denborarekin, isotopo erradioaktiboen eta material arkeologikoaren arteko erlazioa aldatuz joaten da. Hortaz, desintegratu gabe geratu diren isotopo erradioaktiboen kopurua eta material arkeologikoen arteko erlazioa neurtuz, eta isotopoaren semidesintegrazio-periodoa ezagututa, material horren adina jakin daiteke.
Arroken kasuan, desintegrazio-denbora askoz ere luzeagoak dituzten elementuak erabili behar dira arroka horien adina zehazteko. Adibidez, Uranio-238 izeneko elementuak 4.500 milioi urteko semidesintegrazio-denbora du, eta, horregatik, oso egokia da arrokak datatzeko.