Atari:Hezkuntza/Unibertsitatea/Wikidata

• 

Lantzeko laguntza eskatu

Lehen hezkuntza
Gure herriari buruzko artikulua irakurri Herriko zerbitzuak ezagutu Toponimia landu Txikipedian idatzi Ingelesa ikasi artelan bat deskribatuz Ingelesa ikasi argazki bat deskribatuz Argazki ibilbidea Wikimedia Commons ezagutu Herbario digitala BioBlitz bat antolatu UrmaelBlitz Espezie inbaditzaile bati aurre egiten Gure inguruaren mapa osatu, galdera bidez +
Bigarren hezkuntza
Idatzi artikulu bat. Idatzi abesti bati buruzko artikulua. Ikuspegi kritikoa: eztabaidatu artikulu bat. Moldatu testu bat Txikipediarako. Grabatu audio bat Txikipediarako. Grabatu bideo bat Txikipediarako. Txikipedia tailerra. Esperientzia praktiko bat Zumaian. Emakumeak Wikipediara. Itzulpengintza. Ondarea ezagutu eta katalogatu. Ahozkotasuna landu. Trivial - Gehitu galdera bat! OpenStreetMap, mapeatu herria. Euskaratu diagrama bat. Testu iruzkinak. Lorategi botanikoa. BioBlitz bat antolatu. UrmaelBlitz. Klima aldaketari buruz idatzi. Benetako datu-base batean lanean. Gehitu irudiak > Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala. Tamainak axola du. QRpedia. Euskal Herriko ingurumen-gida. Gaixotasun arraroak Wikipedia bidez ikasgelan landuz Zientzia esperimentuak Txikipedian Herriko ekosistemak Txikipedian Genero oreka lantzen zientzia alorrean Bertsolaritza Txikipedian: proposamen didaktikoa Atari:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Gure ekosistemetako flora. Txikipediarako sarreren sorrera edo hobekuntza +
Unibertsitatea
Erreferentziak gehitu Infografiak egin Gako dikotomiko bat egin Wikidata ikertzen +
Tresna interesgarriak
Sarean elkarlanean aritzeko tresna libreak Zer falta da nire eremuan? Arte bilatzaileak Histropedia: denbora lerroak erraz +

Wikidata elkarlanean sortutako datu-base eleanitz bat da, Wikimedia Fundazioak kudeatua. Wikidataren xedea da iturri bateratu bat eskaintzea zenbait datutarako (adibidez, pertsonen jaiotegunak eta jarduerak, datubaseen arteko loturak edo Wikipediako artikulu bat nola den beste hizkuntzen Wikipedietan (hizkuntzen arteko loturak). Informazio hori Wikimediaren proiektuetan erabiltzen dira gero, adibidez Wikipedian, baina kanpo tresnatan ere erabil daitezke. Wikipediako artikulu askotan goian eskuinaldean hainbat daturekin agertzen den infotaula, kasu askotan automatikoki sortu izan da artikulu horri buruz Wikidatan dagoen informazioarekin.

Datubaseak erabiltzen jakitea garrantzitsua da arlo askotan. Datu irekien, big dataren eta informazio elkarlotuaren gizartean, datu horiek ondo kudeatzea eta ustiatzen jakitea funtsezko bilakatu da arlo askotan.

Landutako konpetentziak

• Datu base baten erabileran sakondu.
• Galdera konplexuen bilaketa sinplea, humanitate digitalen aroan.
• Datu irekien beharraz pentsatzeko aukera, sareak lotzearen zailtasunak.

Proiektuaren garapena

Wikidataren funtzionamendua ulertzea

Wikidata edonork editatu dezakeen datu-base bat da. Datu-base askok bezala, informazioa hirukoteka aurkezten da, esaldi batean nola: subjektua, aditza eta predikatua. Subjektua beti izango da berdina, eta datu-basean Q letrarekin hasten dira (qualifier). Adibidez, Bilbo Q8692 elementua da, datu-baseko 8.692. elementua. Honela, Bilbo (Q8692) euskal irakurle bati Bilbo bezala agertuko zaio eta gaztelaniazko irakurle bati Bilbao bezala, elementu berbera izanda.

Diagrama honek Wikidatan erabiltzen diren termino garrantzitsuenak erakusten ditu.

Qualifier bakoitzak, adibidez, Bilbok, propietate serie bat izango du. Propietateak P letrarekin izendatzen dira. Adibidez, Bilbo (Q8692) → biztanleria (P1082) → 346.096 da.

Datu multzo handiak (biztanleria, adibidez), bot bidez gaurkotu ohi dira. Baina beste asko eskuz egin daitezke. Adibidez, Gioconda (Q12418) har dezakegu eta bi galdera egin: egilea eta margolanean agertzen diren gaiak zeintzuk diren:

• Gioconda (Q12418) → sortzailea (P170) → Leonardo da Vinci
• Gioconda (Q12418) → honako hau irudikatzen du (P180) → Lisa del Giocondo ^(en) , zeru, ur gorputza, zubi, eserleku beso, paisaia eta mendi

Wikidatan, kontzeptuez gain, hitzak ere egon daitezke. Hitzak lexemaren L letrarekin adierazten dira. Lexemek formak (F) eta zentzuak (S) izan ditzakete. Adibidez, L5193 abarka da.

Galdera bat egitea

Datu-base bat izatea interesgarria da, baina galdera bat egitea are interesgarriago. Galdera baten bidez jakin dezakegu, goiko adibidean bezala, zenbat biztanle dituen herri batek, baina kontrakoa ere ikusi dezakegu: zenbat herri dauden biztanle kopuru baten tartean eremu geografiko batean. Jakin dezakegu Danimarkako filmotekan erregistratuta dauden film guztien artean zein ehuneko zuzendu duten emakumeek urte bakoitzean. Edo zeintzuk diren lanbiderik ohikoenak herrialde bakoitzeko parlamentuan.

Galdera bat egiteko query.wikidata.org erabiliko dugu. Query (galdera, eskaera) hori eraikitzeko SPARQL hizkuntza erabiltzen da, baina ez dugu zertan jakin behar galdera sinpleak egiteko. Ezkerrean dagoen erabilita modu grafikoan egin dezakegu.

+iragazi botoiari emanda, zer nahi dugun bilatu dezakegu. Adibidez, Bilbon jaiotako emakumeak nahi baditugu, hor jarriko dugu "emakumezko" lehenengo eta "Bilbo" ondoren. Automatikoki jartzen digun LIMIT 100 kendu ahal dugu, guztiak edukitzeko Play botoiari ematen diogunean: https://w.wiki/37mN.

Azpian dagoen +erakutsi sakatuta aukera dugu gauza gehigarriak eskatzeko. Adibidez, jaiotza data eta irudia. Horiek "optional" gisa agertzen dira, baina egin dezakegu derrigorrezkoa izatea nahi badugu. Adibide honetan argazkia derrigorrezko jarri dugu baina jaiotza data aukerazkoa izatea.

Amaitzeko, aukera dugu behean dagoen begiaren botoian klik eginda, modu ezberdinetan erakusteko emaitzak. Adibidez, denbora lerro gisa: https://w.wiki/37mT

Goian dugun "Adibideak" botoiari emanda, hainbat adibide aurki ditzakegu, jolastu ahal izateko edo ideiak hartzeko.

Galdera interesgarri batzuk

• Kontzeptuak
  • Euskarazko liburuak genero literarioaren arabera urtero
  • Euskarazko liburuak idazlearen generoaren arabera urtero
  • Begi kolorerik ohikoena (Wikidatan)
  • Emakume izena duten espazio publikoak
  • Latinoamerikako XX. mendeko emakume aktibistak, artikulu kopuruaren arabera
  • Eneko Aristaren ondorengo biziak
  • Viggo Mortensen eta Eneko Aristaren arteko genealogia
  • Barack Obamaren eta George W. Bushen arteko arbaso komunik gertukoena
  • Gaur urtebetzea duten emakume matematikariak
  • Zesarren papera antzeztu duten pertsonaiak, eta ze Zesar zehazki
  • Tourraren irabazleen adina
  • Tuberkulosiak hildakoen ehunekoa hamarkadaren arabera
  • Gaixotasun infekziosoen aurka erabiltzen diren botikak
  • UEUko argitalpenen inguruko informazioa

• Mapak
  • Euskarazko Wikipedian dauden emakumeen jaiolekua
  • Athleticen jokalariak jaioterriaren arabera
  • Euskal Herriko mendiak
  • Hungariako tenpluak konfesioaren arabera
  • Indiako Dibrugarh eta Brinkola artean geltoki gutxien dituen tren ibilbidea
  • Parisko St. Pancras geltokiarekin loturaren bat duten trenbideak (mapa ez osoa)
  • Bizkaibusen geltokiak, linearen arabera
  • Espainiako erregearen arbasoak, jaioterriaren eta generoaren arabera
  • Stolpersteinak Hannoverren
  • Eskoziako sorginen aurkako prozesuetan aipatutako sorgindutako objektuak
  • Senidetutako euskal udalerriak
  • Mikel edo antzeko izena duten pertsonen jaioterriak
  • Susanaren aldaerarik ohikoenak herrialde bakoitzean
  • Pere Lachaise hilerrian lurperatutakoen mapa, mendearen arabera
  • Jaiolekua ezagutzen dugun euskal herritarren heriotza lekua - Keplerren
  • Euskal Herriko udalerri mugakideak

• Commonsen bilaketa egituratuak
  • De Wilt atlasean agertzen diren hiriak
  • Zorrotzaurretik kilometro batera hartutako irudiak Commonsen
  • Canon batekin egindako Lepidopteroen argazkiak
• Lexemak
  • Herrialdeen izenen generoa alemanez
  • Euskarazko lexemak eta nola agertu ziren Larramendiren Hiztegi Hirukoitzean
  • Forma kopurua lexema kopuruaren arabera
  • Euskaraz bost bokalak dituzten hitzak, forma gramatikalak barne
  • Soilik a bokala duten euskarazko hitzak
  • Audioa eta irudia duen umeentzako baliagarria den hitz bat

Galderak taldean elkarbanatu eta hobetzea

• Wikidata galdera batzuk (Ksarasola)

...

Kanpo estekak

• (Ingelesez) A Gentle Introduction to Wikidata for Absolute Beginners -including non-techies!-
• (Ingelesez) Request a query, queryak egiteko laguntza eskatzeko gunea.
• (Ingelesez) WikiData Challenge 2021 2021koa maiatzaren 21ean egin zuten. Ikusi eta landu itzazu 2021ekoan planteatu ziren 16 enuntziatuak. 2022koan parte hartuko?
• Wikidata Graph Builder
• Arte bilatzaileak
• Kepler.gl, mapa txukunak egiteko tresna