Gar (izarra)

Gar (izarra)
	Irudi gehiago
Behaketa
Distantzia Lurretik	8,0791 pc
Itxurazko magnitudea (V)	11,395, 14,088, 12,958, 10,235, 8,707, 7,195, 6,666, 6,362, 12,099, 10,829, 9,316 eta 10,105141
Mota espektrala	M4.0V
Metaltasuna	0,086
Honen izena darama	Sugar
Konstelazioa	Virgo
Abiadura erradiala	18,97 km/s
Igoera zuzena	191,9859357055 °
Deklinazioa	9,7513987963186 °
Ezaugarri fisikoak
Erradioa	0,328 Eguzki erradio
Masa	0,323 M☉
Izendapenak
	ikusi Luyten Half-Second catalogue (en) : LHS 341; All-sky Compiled Catalogue (en) : ASCC 1044254; General Catalogue of Stellar Radial Velocities (en) : GCRV 7668; Gliese katalogoa: GJ 486; Hipparcos Input Catalogue (en) : HIC 62452; Hipparcos Catalogue (en) : HIP 62452; Luyten Five-Tenths catalogue (en) : LFT 947; LSPM-NORTH catalog (en) : LSPM J1247+0945; Luyten Two-Tenths catalogue (en) : LTT 13654; $12MASS J12475664+0945050; New Luyten Two-Tenths catalogue (en) : NLTT 31933; General Catalogue of Trigonometric Stellar Parallaxes (en) : PLX 2943; General Catalogue of Trigonometric Stellar Parallaxes (en) : PLX 2943.00; Fourth USNO CCD Astrograph Catalog (en) : UCAC4 499-057760; Zhakozhaj katalogoa: Zkh 187; Catalogs of proper-motion stars. I. Stars brighter than visual magnitude 15 and with annual proper motion of 1" or more (en) : PM J12479+0945; Catalogue of proper motion stars (en) : Ci 20 737; Catalogs of proper-motion stars. I. Stars brighter than visual magnitude 15 and with annual proper motion of 1" or more (en) : PM 12455+1002; Vitesses radiales. Catalogue WEB: Wilson Evans Batten. Radial velocities: The Wilson-Evans-Batten catalogue (en) : WEB 11090; Gaia Data Release 2 (en) : Gaia DR2 3735000631158990976; Gaia Data Release 3 (en) : Gaia DR3 3735000631158990976; CARMENES input catalogue of M dwarfs. I. Low-resolution spectroscopy with CAFOS (en) : Karmn J12479+097; TESS Object of Interest (en) : TOI-1827; TESS Input Catalog (en) : TIC 390651552; Tycho Catalogue (en) : TYC 882-1111-1;

Gar, Gliese 486, Wolf 437 ere deitua, M motako sekuentzia nagusiko izarra da, Virgo konstelazioan. Distantzia Lurretik: 26 argi-urte.

Nazioarteko Astronomia Elkarteak GJ486 izar / planeta bikotea izendatzeko proposamen lehiaketa ireki zuen 2022an (beste hainbat sistema izandatzeko multzoan), eta Euskal Herriko Unibertsitatetik sortutako ekimen batek planetaretzat Su eta izarrarentzat Gar proposatu zuen, Su eta Gar, alegia, euskarazko bi izen. Proposamen hau onartu egin zen 2023ko maiatzean.^[1]

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haren azaleko tenperatura 3340±54 K da. Gliese 486 Eguzkiaren antzekoa da elementu astunen kontzentrazioan, eta Fe/H metallikotasun-indizea 0,07±0,16 da. Izar ñirñirkaria zela uste zuten, baina 2019an egindako neurketek ez zuten erupziorik erakutsi.^[2]^[3] Izarraren konposizio kimikoa ez da oso nabarmena, eta bat dator eguzki-oparotasunarekin, edo pixka bat metal gutxirekin.

Izarrak 1,6 kilogauss inguruko eremu magnetikoa du kromosferan. Astiro-astiro ari da biraka, eta litekeena da oso zaharra izatea, zinematikoki Esne Bideko disko mehe zaharrekoa.^[4]

Ikerketek ez zioten Gliese 486ri izar bikoterik aurkitu 2020an.^[5]

Planeta-sistema[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2021ean, Gliese 486 b izeneko planeta aurkitu zuten orbita labur eta zirkular batean, gaur egun Su izenarekin ezaguna. Etorkizun hurbilean James Webb teleskopio espazialaren bidez karakterizazio espektroskopikoa egiteko egokia den exoplaneta harritsu mota bitxia irudikatzen du.^[6]^[7]

2022ko abuztuan, sistema planetario hau NameExoWorlds hirugarren proiektuak izendatu beharreko 20 sistemen artean sartu zen.^[8] EHUko zientzia planetarioen sailak Su proposatu zuen planetarentzat eta Gar izarrarentzat, Su eta Gar bikotea sortuz^[9].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ «Dos sistemas planetarios reciben nombres españoles | Sociedad española de astronomía» www.sea-astronomia.es (Noiz kontsultatua: 2023-05-26).
↑ O'Donoghue, D.; Koen, C.; Kilkenny, D.; Stobie, R. S.; Koester, D.; Bessell, M. S.; Hambly, N.; MacGillivray, H.. (2003). «The DA+d Me eclipsing binary EC13471-1258: its cup runneth over ... Just» Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 345 (2): 506–528. doi:10.1046/j.1365-8711.2003.06973.x. Bibcode: 2003MNRAS.345..506O..
↑ Vida, Krisztián; Leitzinger, Martin; Kriskovics, Levente; Seli, Bálint; Odert, Petra; Kovács, Orsolya Eszter; Korhonen, Heidi; Van Driel-Gesztelyi, Lidia. (2019). «The quest for stellar coronal mass ejections in late-type stars» Astronomy & Astrophysics 623: A49. doi:10.1051/0004-6361/201834264..
↑ Browning, Matthew K.; Basri, Gibor; Marcy, Geoffrey W.; West, Andrew A.; Zhang, Jiahao. (2010). «Rotation and Magnetic Activity in a Sample of M-Dwarfs» The Astronomical Journal 139 (2): 504. doi:10.1088/0004-6256/139/2/504. Bibcode: 2010AJ....139..504B..
↑ Lamman, Claire; Baranec, Christoph; Berta-Thompson, Zachory K.; Law, Nicholas M.; Schonhut-Stasik, Jessica; Ziegler, Carl; Salama, Maïssa; Jensen-Clem, Rebecca et al.. (2020). «Robo-AO M-dwarf Multiplicity Survey: Catalog» The Astronomical Journal 159 (4): 139. doi:10.3847/1538-3881/ab6ef1. Bibcode: 2020AJ....159..139L..
↑ Hot Super-Earth Discovered 26 Light-Years Away
↑ Newfound exoplanet could be 'Rosetta Stone' for studies of alien atmospheres
↑ «List of ExoWorlds 2022» nameexoworlds.iau.org (IAU) 8 August 2022.
↑ Lartzanguren, Edu. (2023-05-26). «Planeta bati eta haren izarrari 'Su' eta 'Gar' izenak jartzea onartu du Nazioarteko Astronomia Batasunak» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-05-26).

Ikus, ganera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Su (planeta)

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q15920617
Multimedia: Gliese 486 / Q15920617

[1] «Dos sistemas planetarios reciben nombres españoles | Sociedad española de astronomía» www.sea-astronomia.es (Noiz kontsultatua: 2023-05-26).

[2] O'Donoghue, D.; Koen, C.; Kilkenny, D.; Stobie, R. S.; Koester, D.; Bessell, M. S.; Hambly, N.; MacGillivray, H.. (2003). «The DA+d Me eclipsing binary EC13471-1258: its cup runneth over ... Just» Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 345 (2): 506–528. doi:10.1046/j.1365-8711.2003.06973.x. Bibcode: 2003MNRAS.345..506O..

[3] Vida, Krisztián; Leitzinger, Martin; Kriskovics, Levente; Seli, Bálint; Odert, Petra; Kovács, Orsolya Eszter; Korhonen, Heidi; Van Driel-Gesztelyi, Lidia. (2019). «The quest for stellar coronal mass ejections in late-type stars» Astronomy & Astrophysics 623: A49. doi:10.1051/0004-6361/201834264..

[4] Browning, Matthew K.; Basri, Gibor; Marcy, Geoffrey W.; West, Andrew A.; Zhang, Jiahao. (2010). «Rotation and Magnetic Activity in a Sample of M-Dwarfs» The Astronomical Journal 139 (2): 504. doi:10.1088/0004-6256/139/2/504. Bibcode: 2010AJ....139..504B..

[5] Lamman, Claire; Baranec, Christoph; Berta-Thompson, Zachory K.; Law, Nicholas M.; Schonhut-Stasik, Jessica; Ziegler, Carl; Salama, Maïssa; Jensen-Clem, Rebecca et al.. (2020). «Robo-AO M-dwarf Multiplicity Survey: Catalog» The Astronomical Journal 159 (4): 139. doi:10.3847/1538-3881/ab6ef1. Bibcode: 2020AJ....159..139L..

[6] Hot Super-Earth Discovered 26 Light-Years Away

[7] Newfound exoplanet could be 'Rosetta Stone' for studies of alien atmospheres

[8] «List of ExoWorlds 2022» nameexoworlds.iau.org (IAU) 8 August 2022.

[9] Lartzanguren, Edu. (2023-05-26). «Planeta bati eta haren izarrari 'Su' eta 'Gar' izenak jartzea onartu du Nazioarteko Astronomia Batasunak» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-05-26).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]