Lilli Hornig

Wikipedia, Entziklopedia askea
Lilli Hornig

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakLilli Shwenk
JaiotzaÚstí nad Labem, 1921eko martxoaren 22a
Herrialdea Txekoslovakia
 Ameriketako Estatu Batuak
HeriotzaProvidence, 2017ko azaroaren 17a (96 urte)
Heriotza modua: organ dysfunction (en) Itzuli
Familia
Ezkontidea(k)Donald Hornig (en) Itzuli  (1943 -  2013)
Hezkuntza
HeziketaHarvard Unibertsitatea 1943) master : kimika
Bryn Mawr College 1942) gradu : kimika
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakkimikaria, saiakeragilea eta zientzialaria
Enplegatzailea(k)Trinity Washington University (en) Itzuli
IMDB: nm7501213 Edit the value on Wikidata

Lilli Hornig, Schwenk ezkongabean, txekieraz: Lilli Schwenková (Ústí nad Labem, Txekoslovakia, 1921eko martxoaren 22a - Providence, Rhode Island, 2017ko azaroaren 17a) Manhattan proiektuan lan egin zuen zientzialari txekiar estatubatuarra izan zen, aktibista feminista izateaz gain.[1][2][3]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Prestakuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hornig Ústí nad Labem-en jaio zen 1921ean.[4] Gurasoak Erwin Schwenk kimikari organikoa eta Rascha Shapiro pediatra zituen.[5]

1929an bere familia Berlinera joan zen bizitzera. Lau urte geroago, bera eta bere ama Estatu Batuetara iritsi ziren, naziengandik ihes egitera joan zen aitaren atzetik. Bere aita judua zenez, kontzentrazio-esparru batean espetxeratzeko mehatxua zuen.[2]

Bere Gradua Bryn Mawr-en lortu zuen 1942an eta Doktoretza Harvard Unibertsitatean 1950ean.[3] 1943an Donald Hornigekin ezkondu zen. Lau seme-alaba izan zituzten.[5]

Karrera profesionala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hornig bere senarrarekin joan zen Los Alamoseko Laborategi Nazionalera, eta han lan bat lortu zuen. Hasiera batean mekanografia-proba bat egiteko eskatu bazioten ere, bere trebetasun zientifikoak aitortu zizkioten, eta Manhattan Proiektuko pertsonalean lan zientifiko bat eman zioten, plutonioarekin lan egiten zuen talde batean.[6][7]

Geroago, lan hori arriskutsuegia zela emakumeentzat erabaki zen, eta, beraz, lente oso leherkorretan lan egin zuen. Los Alamosen zegoela, eskaera bat sinatu zuen, lehen bonba atomikoa jenderik gabeko uharte batean erabiltzeko eskatuz.[6]

Geroago, Hornig kimikako irakasle izan zen Brown Unibertsitatean,[8] eta Washingtongo Trinity Collegeko kimika saileko buru.[9] Johnson presidenteak aukeratu zuen Koreako Errepublikara bidalitako misio bateko kide izateko. Misio horrek Koreako Zientzia eta Teknologia Institutua sortu zuen.[3]

Feminista, Hornig HERS (Higher Education Resource Services) (Goi Mailako Irakaskuntzarako Baliabide Zerbitzuak) erakundearen zuzendari sortzailea izan zen, Sheila Tobiasek lehen aldiz antolatutako Ingalaterra Berriko Ikastetxe eta Unibertsitateetako Emakumeen Kezketarako Batzordearen babespean. Zientzien Fundazio Nazionalerako, Minbiziaren Institutu Nazionalerako eta Zientziaren Aurrerapenerako Estatu Batuetako Elkarterako aukera-berdintasunerako batzordeetan parte hartu zuen. Harvardeko Emakumearen Berdintasunerako Batzordeko ikerketa-presidentea izan zen, eta emakumeen hezkuntzari eta karrera zientifikoei buruzko hainbat azterlanetan parte hartu zuen.[3][10]

Hornig Woods Hole Erakunde Ozeanografikoko eta Wheeler Eskolako biziarteko aholkularia izan zen.[3]

Providencen, Rhode Island-en hil zen, 1996ko azaroaren 17an, 96 urte zituela.[5]

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Climbing the Academic Ladder: Women Scientists in Academe (1979) OCLC
  • Equal Rites, Unequal Outcomes: Women in American Research Universities. Innovations in Science Education and Technology. Springer Netherlands. 2012. ISBN 978-94-010-0007-9.
  • Women Scientists in Industry and Government: How Mucho Progress in the arkits. Washington, D.C., 1980. ISBN 9780309030236
  • Scientific sexism, New York: New York Academy of Sciences, 1979. OCLC
  • From My Life. The Memoirs of Richard Willstätter. New York: W.A. Benjamin, 1965. OCLC

Filmak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Martin, Douglas. (2013-01-27). «Donald Hornig, Last to See First A-Bomb, Dies at 92» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  2. ↑ a b (Ingelesez) «Lilli Hornig's Interview - Nuclear Museum» https://ahf.nuclearmuseum.org/ (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  3. ↑ a b c d e «Alumni - Wesleyan University» www.wesleyan.edu (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  4. ↑ (Txekieraz) Labem, Martin Krsek, historik Muzea města Ústí nad. (2015-08-06). «Destrukce ji nepřekvapila. Rodačka z Ústí pracovala na bombě pro Nagasaki» iDNES.cz (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  5. ↑ a b c (Ingelesez) Roberts, Sam. (2017-11-21). «Lilli Hornig, 96, Dies; A-Bomb Researcher Lobbied for Women in Science» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  6. ↑ a b «Chemical & Engineering News» pubsapp.acs.org (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  7. ↑ (Ingelesez) Howes, Ruth H.; Herzenberg, Caroline L.. (2003-05). Their Day in the Sun: Women of the Manhattan Project. Temple University Press ISBN 978-1-59213-192-1. (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  8. ↑ (Ingelesez) «Passages: Lilli Hornig» Brown University (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  9. ↑ (Ingelesez) «Dr. Lilli Hornig: A Prophetic Voice» President's Speeches & Writing Archive 2017-12-03 (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2023-02-02). «Lilli Hornig: el orgullo y el horror de una química que contribuyó a desarrollar la bomba atómica y luego no pudo evitar que se usara» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-02-15).
  11. ↑ (Ingelesez) «Meet the cast of Christopher Nolan's Oppenheimer» Radio Times (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
  12. ↑ (Ingelesez) «‘Oppenheimer’ also features a female Czech scientist who worked on the Manhattan Project» The Prague Reporter 2023-07-21 (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lilli_Hornig&oldid=9597895"(e)tik eskuratuta