Lipido baltsak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Zelula mintz estandarra (1) eta erdian lipido baltsa bat (2).

Lipido baltsak (ingelesez: Lipid rafts) zelula mintzean azaltzen diren dominio bereiziak dira. 50 nm inguruko diametroa izaten dute[1] eta gainerako lipidoak baino trinkoagoak direnez baltsa baten modura mugitzen dira mintz plasmatikoan zehar[2].

1997. urtean proposatu zuten Simons eta Ikonen ikerlariek eta oraindik ere eztabaida sortzen du lipido baltsen izaerak eta ezaugarriek. Zelulen seinaleztapenarekin lotu izan dira[2].

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zelula mintz estandarrak baino trinkotasun handiagoa eta beraz dentsitate handiagoa duten eremuak dira.

Lipidoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lipido baltsek dituzten lipido molekulen ezaugarri kimikoek eragiten dute trinkotasun hori[3]:

Kolesterol molekulak esfingolipidoekin loturak eratzen ditu eta itsasgarri gisa jarduten du[5]. Ezaugarri honi esker detergenteekiko erresistentzia handia azaltzen dute.

Lipido baltsen existentziaren froga gisa Rietveld & Simons-ek gainerako mintzarekiko ez direla nahasten adierazi zuten, lipido baltsa ordenatuak Lo fasean zeudela eta gainerako mintz desordenatua Lα fasean[6]. Modelo esperimentaletan frogatu dute baina benetako zeluletan oraindik ez da ikusi.

Proteinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lipidoez gain proteinak ere izaten dituzte barnean. Proteinen izaera eta kopurua oso desberdina izan daiteke lipido baltsa batetik bestera. Lipido baltsen barnean dauden proteinek baltsaren antolatzaile gisa jokatzen dute eta tamaina eta funtzioa determinatzen dute[6].

Funtzioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zelula mintzaren hainbat funtziotan parte hartzen dutela ikusi da eta aldiro aldiro funtzio berriak esleitzen zaizkio:

  • Birus patogenoen aurkako erresistentzia[7].
  • Kolesterolaren homeostasia.
  • Angiogenesia: odol hodi berrien sorrera.
  • Seinaleen transdukzioa.

Adibideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zelulen seinaleztapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikusi denez lipido baltsetako hainbat proteina zelularen seinaleztapenarekin erlazionaturik daude[8], glikosilfosfatidilinositolari atxikitako proteinak eta azilazio bikoitzeko tirosin-kinasak adibidez. Proteina hauek beti agertzen dira lipido baltsetan. Badaude proteina batzuk aktibatzerakoan lipido baltsetan sartzen direnak, B linfozitoen eta T linfozitoen hartzaileak esate baterako[9].

B linfozito normal batek antigenoa aurkitzen duenean proteina hartzaileak aktibatu eta lipido baltsa batean sartzen dira. Ekintza honek seinale bat eragiten du eta B linfozitoak klonatu eta zelula plasmatiko bihurtzen dira. Hauek antigorputzak ekoiztuko dituzte. Ekintza amaitzeko lipido baltsetako kolesterola kentzen da eta baltsa desegiterakoan seinalerik ez da gehiago sortzen[10].

Neurotransmisioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garuneko neurona eta glia zeluletan (astrozitoak, oligodendrozitoak, Schwannen zelulak...) dauden lipido baltsek flotilina eta kabeolina proteinak dituzte. Lipido baltsa hauek elkartu egiten dira seinalea jasotzean eta elkarrengandik urrunduz seinalearen eragina txikitzen dute[11].

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1972. urtean Singer eta Nicolsonek Mosaiko jariakorraren eredua atera zutenean lipidoak eta proteinak aleatorioki sakabanaturik zeudela pentsatzen zen[12]. 1988 urtean Kai Simons alemaniarrak eta Gerrit van Meer herbeheretarrak zelula mintzak dominio bereiziak azaltzen dituela proposatu zuten, kolesterol eta esfingolipidotan aberatsak zirenak[13]. Hasiera batean Golgi aparatuarekin lotu zen, kolesterola Golgiren trans eremutik mintzerako garraioarekin hain zuzen ere. Lipido baltsen ideia Simons eta Ikonenek garatu eta aurkeztu zuten formalki 1997. urtean[2].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Lodish, Berk, Matsudaira, Kaiser, Krieger, Scott, Zipursky, Darnell. (2005). Biología Celular y Molecular (5. edizioa). Panamericana ISBN 950-06-1374-3..
  2. ↑ a b c (Ingelesez) Simons, Kai; Ikonen, Elina. (1997-06). «Functional rafts in cell membranes» Nature 387 (6633): 569–572.  doi:10.1038/42408. ISSN 1476-4687. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  3. ↑ Thomas, Sunil; Preda-Pais, Anca; Casares, Sofia; Brumeanu, Teodor-D. (2004-06-01). «Analysis of lipid rafts in T cells» Molecular Immunology 41 (4): 399–409.  doi:10.1016/j.molimm.2004.03.022. ISSN 0161-5890. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  4. ↑ (Ingelesez) Anchisi, Laura; Dessi, Sandra; Pani, Alessandra; Mandas, Antonella. (2013). «Cholesterol homeostasis: a key to prevent or slow down neurodegeneration» Frontiers in Physiology 3  doi:10.3389/fphys.2012.00486. ISSN 1664-042X. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  5. ↑ Korade, Zeljka; Kenworthy, Anne K.. (2008-12-01). «Lipid rafts, cholesterol, and the brain» Neuropharmacology 55 (8): 1265–1273.  doi:10.1016/j.neuropharm.2008.02.019. ISSN 0028-3908. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  6. ↑ a b Rietveld, Anton; Simons, Kai. (1998-11-10). «The differential miscibility of lipids as the basis for the formation of functional membrane rafts» Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Reviews on Biomembranes 1376 (3): 467–479.  doi:10.1016/S0304-4157(98)00019-7. ISSN 0304-4157. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  7. ↑ CONSUMER (https://www.consumer.es/),+EROSKI.+CSICeko ikertzaileek hiesaren birusak infekzioa murriztuko lukeen proteina bat aurkitu dute. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  8. ↑ Brown, D; J.K. Rose. (1992). Sorting of GPI-anchored proteins to glycolipid-enriched membrane subdomains during transport to the apical cell surface. Cell. 68, 533–544 or..
  9. ↑ Matkó J; Szöllõsi J.. (2003). Landing of Immune Receptors and Signal Proteins on Lipid Rafts: A Safe Way to be Spatio-Temporally Coordinated?. Immunology Letters. 82(1-2), 3-15 or..
  10. ↑ Petrie R.J.; Schnetkamp P.P.M.; Patel K.D.; Awasthi-Kalia M.; Deans J.P. (2000). Transient translocation of the B cell receptor and Src homology 2 domain-containing inositol phosphatase to lipid rafts: Evidence toward a role in calcium regulation.. Journal of Immunology. 165(3), 1220-1227 or..
  11. ↑ (Ingelesez) Allen, John A.; Halverson-Tamboli, Robyn A.; Rasenick, Mark M.. (2007-02). «Lipid raft microdomains and neurotransmitter signalling» Nature Reviews Neuroscience 8 (2): 128–140.  doi:10.1038/nrn2059. ISSN 1471-0048. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  12. ↑ (Ingelesez) Singer, S. J.; Nicolson, Garth L.. (1972-02-18). «The Fluid Mosaic Model of the Structure of Cell Membranes» Science 175 (4023): 720–731.  doi:10.1126/science.175.4023.720. ISSN 0036-8075. PMID 4333397. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
  13. ↑ Simons, Kai; Van Meer, Gerrit. (1988-08-23). «Lipid sorting in epithelial cells» Biochemistry 27 (17): 6197–6202.  doi:10.1021/bi00417a001. ISSN 0006-2960. (Noiz kontsultatua: 2020-01-14).
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lipido_baltsak&oldid=8106513"(e)tik eskuratuta