Salvador Ezpeleta

Salvador Ezpeleta
Bizitza
Jaiotza	Oiartzun, 1766
Herrialdea	Gipuzkoa, Euskal Herria
Heriotza	Paraná, 1835 (68/69 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	euskara gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	merkataria

Salvador Juachin Ezpeleta Mendiburu (Oiartzun, Euskal Herria, 1776ko urtarrilaren 24a - Paraná, Argentina, 1835) euskal merkataria izan zen, Río de la Platako erregeorderrian eta Rio de la Platako Probintzia Batuetako lehen urteetan jardun zuena. Paraná hiriaren garapena bultzatu zuen aktiboki, Entre Ríos probintziako hiriburua.

Biografia

Oso gazte zela, Río de la Platako erregeorderrirantz ontziratu zen, lehen erregeordea izan zen Pedro de Cevallosen espedizioarekin batera iristen zen merkataritza-ontzi batean. Euskalduna izanik, ez zekien gaztelaniaz hitz egiten, Río de la Platan ikasi zuen hizkuntza.

Montevideon finkatu zen merkataritzaren menpeko bezala, eta urte gutxira independizatu zen. Eskualdeko merkatari aberatsenetako bat izatera iritsi zen, eta laster hedatu zituen bere jarduerak abeltzaintzara.

Mendea hasi baino pixka bat lehenago Bajada del Paraná herrian kokatu zen, egungo Paraná hirian . Erregeordetzaren hegoaldeko erdialdearen barnealdean kargak eramaten zituzten bagoien tropak antolatu zituen - ez Peruko Garaiko eremu menditsuan - Paraná eta Plata ibaietan ibaien merkataritza egiten zuten belaontzi txikien flotilla zuen. Paranan ezarri zituen txahal sebaren erauzketa, kandela fabrika handi bat, kare labea eta adreiluzko hainbat labe. La Bajada del Paraná herriaren hasierako loraldiaren zati handi bat Ezpeletak egindako merkataritzari eta ondoko Santa Fe- rekin zuen loturari esker gertatu zen. Handiena duen harreman komertzialak bizia izan zuen arrantxo ordua, of Francisco Candioti .

XIX. mendea hasi baino lehentxeago, Bajada del Paranáko herrian kokatu zen, gaur egungo Paraná hirian. Erregeorderriaren hegoalde osoan –ez Peru Garaiko mendialdean– kargak zeramatzaten gurdi tropak antolatu zituen, Paraná eta Plata ibaietan ibai merkataritza egiten zuten belaontzi txiki batzuen jabe izan zen. Paranán behi-bilbe bat, kandela fabrika handi bat, karobi bat eta adreilu labe batzuk ezarri zituen. La Bajada del Paraná hiribilduaren hasierako loraldiaren zati handi bat Ezpeletak egindako merkataritzari eta aldameneko Santa Ferekin zuen loturari zor izan zitzaion. Harreman komertzial handiak zituen Francisco Candioti garaiko estantzierorik handienarekin.

1810ean Maiatzeko Iraultza babestu zuen, Paraná hiribilduko kabildoak harekin bat egitea lortuz. Diruz lagundu zuen eta ehunka zaldi eta idi eman zizkion Manuel Belgranoren armadari bere Paraguaiko kanpainarako, Montevideo setiatu zuen armadari bezalaxe. Gobernu nazionaleko floten eraketa eta hornikuntza ere babestu zituen.

Bibliografia

• Cutolo, Vicente, Nuevo diccionario biográfico argentino, 7 liburuki, Ed. Elche, Bs. As., 1968-1985.
• Bosch, Beatriz, Entre Ríosko historia, Ed. Plus Ultra, Bs. As., 1991. ISBN 950-21-0108-1

Kanpo estekak

• EZPELETA, Salvador Joaquín - Auñamendi Eusko Entziklopedia
  • Datuak: Q9073017