Zaratustra
Zoroastro edo Zaratustra[1] (avesteraz: Zaraϑuštra) (gaur egungo Irango ipar-mendebaldean edo ekialdean K. a. XVIII. eta K. a. X. mendeen artean jaioa) profeta eta filosofoa izan zen, zoroastrismoaren sortzailea. Nahiz eta aditu gehienen ustez Zoroastro K. a. XI. eta K. a. X. mendeen artean bizi, badira k. a. 1750 eta k. a. 1500 artean edo k. a. 1400 eta k. a. 1200 artean bizi zela uste dutenak ere.[2]
Izena
Zoroastro izena jatorrizko avesterazko izenaren grezierazko eratorpena da; Zaratustra, berriz, jatorrizko izenaren ahoskera modernoa da. Pahlaviz eta egungo persieraz Zartosht (زرتشت) du izena.
Bizitza
Zoroastroren doktrina bere garaiko apaizek azaltzen zutenaren kontrakoa zen eta borrokan aritu zen haien kontra, baina Vishtaspa printzearen babesa lortu zuen eta, pixkana-pixkana, hedatuz joan zen haren irakaspena. Avesta mazdeismoaren testu sakratuan, Zoroastrok idatzi bide zuen testu bat gorde da: (gatha) kantuena. Testu horretan profetak bere jainkoarekin, Ahura Mazdarekin, hitz egiten du.
Doktrina: zoroastrismoa
Zoroastrismoa Irango antzinako erlijioaren berritze bat da; seguru asko profeta bera jaio baino lehen hasia zegoen erlijio hura. Ongiaren eta gaizkiaren kontzeptuak oso markatuak daude dotrina horren barruan; gizakia bien artean hautatzeko aske da. Zintzoak eta gaiztoak nor diren, etorkizun den su epai batek erabakiko du. Dotrina hedatu ahala, aldatuz joan zen, jainko zaharrak bereganatu zituen (Mithra eta Zurvan, esaterako), Zoroastro bera jainkotu egin zen, eta bikoizketa sakon erabatekoa sortu zen Ohrmazden (ongiaren jainkoa) eta Ahrimanen (gaizkiaren jainkoa, aurrekoaren anaia bikia) artean. Gaur egun, bada, oraindik ere, Zoroastroren jarraitzailerik, farsien eta gebreen komunitateak esaterako.
Zoroastrok sortutako kantu sakratuek (Gatha izenekoak) zoroastrismoaren oinarrizko liturgia osatzen dute. Kantu horietan, Zoroastrok gizakiaren barruan borroka dagoela dio, aša (egia) eta druj (gezurra) kontzeptuen arteko borroka, hain zuzen ere. Bere pentsamendu osoko oinarrizko printzipioa aša da, eta beraz, Ahura Mazda, sorrera, bizitza edo borondate askea aša dira. Zoroastroren doktrinak eragin handia izan zuen judaismoan eta platonismoan.[3]
Nietzsche
Zoroastro hartu zuen oinarritzat Nietzschek bere Horrela mintzo zen Zaratrusta (1883-1885) obra idazteko.
Erreferentziak
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Zaratustra  |
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
|
Artikulu hau biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |