Ángela Ramos

Aldatu loturak
Wikipedia, Entziklopedia askea
Ángela Ramos

Bizitza
JaiotzaCallao, 1896ko ekainaren 6a
Herrialdea Peru
HeriotzaLima, 1988ko uztailaren 25a (92 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakerreportaria, kazetaria, poeta eta antzerkigilea

 

Ángela Ramos Relayze (Callao, Peru, 1896ko ekainaren 6a – Lima, 1988ko uztailaren 25a) Peruko kazetaria, poeta eta antzerkigilea izan zen, eta herrialde horretako lehen erreportaria.[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1896ko ekainaren 6an jaio zen Callao portuan, Francisco Ramos eta Rosa Relayseren alaba.[2] Grau Lizeoan lehen hezkuntza egin zuen, eta Sabogal del Callao Institutuan bigarren hezkuntza. Txikitatik gozatu zuen irakurketaz, aitak ematen zizkion hainbeste gustatzen zitzaizkion liburuak, eta berari leporatu zioten bere nortasuna izan zen horretara moldatzea. Angelak asko sentitu zuen bere heriotza, eta dolu bizi baten ondoren, azkenean aitaren nortasuna proiektatu eta errealitate latzari aurpegi eman zion.[3]

Ikasgai guztietan aplikatutako ikaslea izan zen, irakurketarekin bere zerumugak zabaldu zituen, bere irudimena elikatu zuen eta bere behaketa eta jakin-mina areagotuz, irakurtzeaz ez ezik, idazteaz ere gozatzen hasi zen, poesiarako gustua eta trebetasuna garatu baitzituen, eta laster ingelesa ere menderatu zuen (piano-eskolekin txandakatzen zuen ingelesa). Irakaskuntzarako joera izan zuen beti, 12 urte zituenetik irakasle gisa lan egiten zuen, baina ez zen hezkuntza formalean aritu, ahots-zailtasunak baitzituen, eta zailtasun horiek ez zioten uzten ahozko azalpen luzeak egiten. Era berean, baletarekiko zuen interesaren ondorioz, baletaren kritikak egiten hasi zen, eta antzerkiarekiko zuen interesak antzerki-lanen egile eta iruzkingile izatera eraman zuen. Bere lanen artean, honako hauek daude: Por un marido eta La discípula.[3]

Ikasketak amaitutakoan, Pacific Steamship Navigation Company-n aritu zen lau urtez idazkari lanetan. Enpresa horrek kalte-ordain txikiarekin kaleratu zuen aita, erretiro-eskubidea ez ordaintzeko. Angelak aste osoan egiten zuen lan bertan, igande goizetan ere bai. Hantxe izan zituen bere lehen sentsibilizazio-esperientziak lan-borrokaren esparruan. Horrela bere nortasunaren alde bat agertu zuen, inoiz utzi ez zuena: jarrera errebelde bat, garai hartarako modu paregabean adierazi eta Peruko lehen erreportari bezala ezagutarazi zuena.[4]

Oraindik bapore konpainia ingeleseko langilea izanik, igoera ekonomikoengatik erreklamatu zuen, baina bere patroiek ez zutela amore emango konturatu zenean, kexa-gutun bat idaztea erabaki zuen, 1918an idatzia eta "Lan egiten duen emakumearen sufrimendua" izenekoa. Zoila Aurora Cáceres idazle eta feministarekin kontsultatu zuen, eta hark bere babesa adierazi zion eta idazten jarraitzera bultzatu zuen. Oscar Miró Quesadarekin ere konektatu zuen, El Comercio egunkarian bere gutuna argitaratuz.[5]

Handik denbora batera, honako aldizkari hauetan idatzi zuen: "La Prensa", "La Crónica", "El Tiempo" eta "La Noche"; Federico More kazetariaren "Cascabel" astekarian eta "Amauta", "Variedades" eta "Mundial" aldizkarietan. Luma eskuan eta justiziaren zentzu nahiko garatuarekin altxa eta protesta egin zuen ahal zuen modurik onenean, berak ezagutzen zuen modurik onenean, eta horrela idatzi eta kritikatu zituen gure gizartearen hainbat alderdi. Garaiko idazle eta kazetari garrantzitsuenen lagun eta lankide izan zen.[6]

Angela Ramos 1922an ezkondu zen Felipe Rotalderekin, hauxe ere kazetaria eta bohemioa. Familia bat osatu zuten bi alabekin: Susana eta Enriqueta.

Kazetaritza-lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kazetaritzaren munduan egin zituen lehen saioak anonimoak izan ziren, eta hauek “El Comercio”-n argitaratu ziren. Baina ez zen egin zuen gauza bakarra izan; izan ere, Angela Ramosen esparrua oso zabala izan zen. Letren eremutik, arteetatik pasatuz eta gizarte-komunikazioan amaituz, bera kazetaria, borrokalari soziala eta idazle sentsitiboa izan zen. Bere komunikabidean elkarrizketaren teknika zaila praktikatzen zuen lehen kazetaria izan zen. Elkarrizketa kazetaritza-ariketan arte konplexua da teknikaren zorroztasunaz eta egitura formalaz ari bagara; izan ere, elkarrizketatzailearen zeregina gai jakin bati buruzko informaziorik onena lortzea da, ez da galdera-formulatzaile soil bat, modulatzaile sotil bat baizik. Peruko kazetaritzan badaude kronika eta elkarrizketen ale batzuk, besteak beste, Ángela Ramosek "Mundial"-erako prestatu zituenak. Elkarrizketa hori José Carlos Mariáteguiri egin zitzaion 1926ko uztailean, eta, eduki baliotsua zuenez, behin betiko sartu zen "Amauta"-ren biografian. Elkarrizketa batean, berak esan zuen kazetari gisako bere lehen urteak inoiz ez zirela zailak izan, kazetari emakume bakarra baitzen, eta bere izaera alaiak lagundu egin baitzion beti. Inoiz ez zuen matxismoaren pisua sentitu, aita ez baitzen inoiz matxista izan, ezta Felipe Rotalde senarra ere.

Gizarte-baztertuen aldeko borroka[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere kazetaritza-jardueraren hasieratik, Angela Ramosek gizartean baztertuak ziren pertsonen alde ateratzeko joera sentitu zuen, bere garaian presoak eta langabeak, eta “Sor Presa” bere izengoitiarekin egin zituen bere askatasuna debekatuta zutenen aldeko hainbat kanpaina. Angelak hasieratik jakin zuen hori, jarrera anormalak eta delituzkoak gizarteko baliabide errepresiboekin batzen zirenean, jokabide zuzentzaileak edo zuzenketazkoak sortzea galarazteaz gain, inklinazio negatiboenak sorrarazten zituela. Gertaera hori salatu beharra zegoen, eta halaxe egin zuen Angela Ramosek, Limako espetxeak ("Frontoia" barne) urtez urte bisitatuz, presoei ematen zitzaien tratu ankerra salatuz eta duintasunez bizitzeko gutxieneko baldintzak aldarrikatuz. Kontra ere egon zen eta "Alferkeriaren Legea" salatu zuen, eta kanpaina horretan Jose Carlos Mariategik babestu zuen, lege hori salatzen lehenetarikoa izan zela gogoraraziz. Azkenean, lege hori 1986an baliogabetu zen, Angela Ramosek 90 urte bete baino pixka bat lehenago.[3]

Emakumearen eskubideen eta parte-hartze politikoaren alde egin zuen, eta dei egin zien "borrokatu, lan egin eta sufritu dutenei, izan etxeko emakumeei, irakasleei, profesionalei edo enplegatuei;... izan adoretsuak, kementsuak, kultuak, eta jarri hitzean eta ekintzetan gizona ohartarazteko gai ez dena; bizitza eta bere arazoak ikusteko giza begi sakonak izanik".[4]

Kanpainak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1928 eta 1988 artean idatzi ziren, eta kanpaina itxurako kronika hauetan islatzen da desokupazioaren eta errepresioaren biktimen defentsa kontsekuentea eta aktiboa, gaur egun arte iraun duen tentsio sozial handiko garai batean:

  • Beharginak eta txoferrak
  • Nekazariak
  • Callao
  • Bagantzia
  • Kartzelak[4]

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Angela Ramosek oso ondo ezagutzen zituen bidegabekeriak (bere aita bidegabe kaleratu zuten) eta boteretsuen nagusitasuna, eta orduan hasi zen borrokan eta kausa sozial guztiez interesatzen. Garai hartan ezagutu zituen Mariategi eta bere laguntzaileak. Berak behin adierazi zuen bezala, logikoa zen sar zitekeen alderdi bakarra Alderdi Komunista izatea. Beraz, 1930ean Jose Carlos Mariategik berak gomendatuta sartu zen, eta bere burua marxista txartzat jotzen bazuen ere, poztu egiten zen asaldatzaile handia izan zelako. Poliziari 18 aldiz aurre egin zion manifestazio ezberdinetan, eta egun baten teniente bati arma kentzea ere lortu zuen.[4]

Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 2022an, Peruko Estatuko Emakume eta Biztanleria Kaltegarrien Ministerioaren (MIMP) hilondoko aitorpena jaso zuen, eta martxoaren 8ko dekretu baten bidez, Angela Ramosi eta Peruko beste 24 emakumeri eman zien Emakumearen Merezimenduaren Ordena, eskubideak defendatzen eta genero-berdintasuna sustatzen egindako lanagatik nabarmenduta. Bereziki, "Emakumeen eskubideak sustatzeko rolagatik eta Peruko prentsaren garapenari egindako ekarpenagatik" aintzatetsi zuten Ramos.[7][8]
  • Limako Kazetarien Elkargoak (CPL) bere izena duen sari bat eman du: Ángela Ramos Relayze, domina.[9]
  • Jaio zen eguna, ekainaren 8a, "Jaiegun turistikotzat" hartzen da Callao Probintzia Konstituzionalean.[10]

Ikus gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ «Enciclopedia General del Callao Digital» www.gob.pe.
  2. ↑ Tauro del Pino, Alberto. "Enciclopedia Ilustrada del Perú" tomo 14. Peisa 2001 Lima ISBN 9972-40-163-3..
  3. ↑ a b c Ramos, Ángela. (2015-01-13). «Colectivo Femenino Angela Ramos: BIOGRAFÍA DE ÁNGELA RAMOS» Colectivo Femenino Angela Ramos (Noiz kontsultatua: 2022-07-09).
  4. ↑ a b c d Hernández, Publicado por Hortensia. Ángela Ramos Relayze escritora política de Perú. (Noiz kontsultatua: 2022-07-09).
  5. ↑ «Flora Tristan» www.flora.org.pe (Noiz kontsultatua: 2022-07-09).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) AngelaRamos – 21 intelectuales peruanos del siglo XX. (Noiz kontsultatua: 2022-07-09).
  7. ↑ Txantiloi:Es-pe «Resolución Ministerial N° 081-2022-MIMP» www.gob.pe (Noiz kontsultatua: 2022-07-09).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) PERÚ, Empresa Peruana de Servicios Editoriales S. A. EDITORA. «MIMP otorga reconocimiento póstumo a mujeres que promovieron igualdad de género» andina.pe (Noiz kontsultatua: 2022-07-09).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Sesión solemne por el Día Internacional de la Mujer» Colegio de Periodistas de Lima 2019-03-12 (Noiz kontsultatua: 2022-07-09).
  10. ↑ «Folclore y Cultura». PERTUR Callao 2021- 2030. Plan Estratégico Regional de Turismo (Ministerio de Comercio Exterior y Turismo - Gobierno Regional del Callao)..[Betiko hautsitako esteka]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Angela Ramos."Una vida sin tregua" I. eta II. liburukiak. Lima: Zientzia eta Teknologiaren Kontseilu Nazionala (Concytec), Peruko Alderdi Komunista, Centro de la Mujer Peruana Flora Tristán, 1990. Lima.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ángela_Ramos&oldid=9531934"(e)tik eskuratuta