Alt Vinalopó

Alt Vinalopó
	Espainia
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Valentziako Erkidegoa
Probintzia	Alacanteko probintzia
Hiriburua	Villena
Zatiketa	ikusi Beneixama, Biar, El Camp de Mirra, La Canyada de Biar, Salinas, Sax eta Villena;
Geografia
Koordenatuak	38°38′11″N 0°51′58″W / 38.6364°N 0.8661°W
Azalera	644,76 km²
Mugakideak	Alcoià, Costera, Vall d'Albaida eta Vinalopó Mitjà
Demografia
Biztanleria	52.576 (2022ko urtarrilaren 1a); Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaEspresio akatsa: Ez dago operadorerik -(r)entzat
Dentsitatea	81,54 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	katalan

L'Alt Vinalopó (katalanez) edo el Alto Vinalopó (espainieraz) Valentziar Herrialdeko eskualdea da, Villena hiriburua duena. Iparraldean Costera eta Vall d'Albaida ditu, ekialdean Alcoià, hegoaldean Vinalopó Mitjà eta mendebaldean Gaztela-Mantxa eta Murtziako Eskualdea.

Eskualde ofizialak 7 udalerri ditu, 645 km²ko azalera du eta 2009an 54.061 biztanle zituen.

Udalerriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalerria	Biztanleria	Azalera	Dentsitatea
Beneixama	1.811	34,90	51,91
Biar	3.723	98,20	37,92
el Camp de Mirra	424	21,80	19,45
la Canyada de Biar	1.231	19,30	63,72
Salinas/les Salines	1.596	61,70	25,87
Sax/Saix	10.054	63,50	158,33
Villena	35.222	345,60	101,92

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Historia, hizkuntza eta kultura aldetik eskualde hetereogeneoa da. Bi udalerririk populatuenak (Villena eta Sax), gaztelar jatorrikoak dira eta 1836an besterik ez ziren sartu Alacanteko probintzian. Errekonkistaren hasieran 1240an Jakue I.a Aragoikoaren eskutik geratu bazen ere, 1244an Almizrako Itunarekin Gaztelara pasatu ziren.

Egungo eskualdeko beste herriak historikoki valentziarrak dira, haietako bat (Salinas) espainiera hiztuna eta beste guztiak (Beneixama, Biar, el Camp de Mirra eta la Canyada de Biar) katalan hiztunak. Desberdintasun historiko-linguistiko horiengatik lau udalerri hauek (Banyeres de Mariolarekin batera Vall de Biar azpieskualdea osatzen dutenak) batzuetan Alcoià eskualdean sartzen dira. Villenako la Safra etxagunean ere katalana da tokiko hizkuntza.

Beste aldetik, administrazioz Gaztela-Mantxan kokatutako Caudete/Cabdet herria historikoki valentziarra da eta gaur egun ere hala sentitzen dira biztanle asko, Alt Vinalopórekin Almansarekin bezain lotua egonik.