Txikipedia:Animalia: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

21:01, 8 abuztua 2019ko berrikusketa

Animaliak izaki bizidun batzuk dira, sentitzeko eta beren kasa mugitzeko gai direnak. Landareek bezala, animaliek janaria eta ura behar dituzte bizi ahal izateko; baina, landareak ez bezala, animaliak beste izaki bizidun batzuez elikatzen dira (landare edo beste animaliez), ezin dituztelako fabrikatu beren elikagaiak.

Bestalde, animaliak beren inguruan gertatzen dena sentitzeko gai izaten dira (zentzumen batzuk dituzte); gainera, haien gorputzak aukera ematen die mugitzeko, inguruan gertatzen denaren aurrean erreakzionatzeko. Zentzumen horiek eta mugitzeko gaitasun hori, besteak beste, janaria aurkitzeko, kideak topatzeko eta beren burua babesteko erabiltzen dituzte.

Dena dela, animalia gehienak ibiltzeko gai badira ere, bakan batzuk ez dira mugitzen: koralak edo ostrak, adibidez, euskarri bati heltzen diote eta horrela ematen dute bizitza guztia.

Oro har, gizakiaz bestelako animaliak adierazteko erabiltzen da animalia hitza; hitz praktikoa da, eta ez da zientifikoa, beraz.

Animalien desberdintasuna

Milioika animalia mota bizi dira munduan; gainera, munduko ia bazter guztietan aurkitzen dira, uretan eta lehorrean poloetako lurralde hotzenetatik hasita basamortu beroenetaraino.

Munduko animaliak ugari-ugariak direnez, oso itxura eta forma desberdinak dituzte. Zenbaitek ezkatak dituzte, beste batzuek azala; zenbaitek, hegoak edo hegalak; batzuk uretan bizi dira, besteak lehorrean. Baina den-denek ahoa dute: denek daukate mota bateko edo besteko ahoa; beraz, ahoa daukan hori animalia da, seguru. Horrek esan nahi du zu zeu ere animalia zarela, ahoa baituzu. Munduan milaka animalia espezie daude, eta gizakia horietako bat da.

Hala ere, bada askotan ikusiko duzun animalia bat ez duena ahorik: belakiak. Marrazki bizidunetan badute ahoa, eta dutxan duzuna ez da izaten animalia, baizik eta gizakiek egindakoa. Baina benetako belakiak animaliak dira, eta ez dute ahorik.

Sailkapena

Animalia mota desberdinak ugari-ugariak direnez, zientzialariek bi multzo nagusitan bereizi dituzte:

Ornodunak: bizkarrezurra dutenak.
Ornogabeak: bizkarrezurrik ez dutenak.

Ugarienak ornogabeak dira: gure planetan bizi diren animalia guztietatik % 95 inguru dira.

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{PAGEBANNER:Masai Mara banner.jpg|origin=0,0|toc=yes}}
 [[Fitxategi:Animal diversity.png|330px|thumb|Animalien dibertsitatea.]]
-'''Animaliak''' {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidun}} batzuk dira, sentitzeko eta beren kasa mugitzeko gai direnak. Animaliak beste izaki bizidun batzuez elikatzen dira.
+'''Animaliak''' {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidun}} batzuk dira, sentitzeko eta beren kasa mugitzeko gai direnak. {{txp|Landare|Landareek}} bezala, animaliek janaria eta ura behar dituzte bizi ahal izateko; baina, landareak ez bezala,
+animaliak beste izaki bizidun batzuez elikatzen dira (landare edo beste animaliez), ezin dituztelako fabrikatu beren elikagaiak.
+Bestalde, animaliak beren inguruan gertatzen dena sentitzeko gai izaten dira ({{txp|zentzumen}} batzuk dituzte); gainera, haien gorputzak aukera ematen die mugitzeko, inguruan gertatzen denaren aurrean erreakzionatzeko. Zentzumen horiek eta mugitzeko gaitasun hori, besteak beste, janaria aurkitzeko, kideak topatzeko eta beren burua babesteko erabiltzen dituzte.
-Animalia eta {{txp|landare|landarea}} desberdinak dira, eta badira bestelako izaki bizidunak ere, hala nola {{txp|onddo|onddoak}}, {{txp|bakterio|bakterioak}}, etab. Animalia  mota ugari dira munduan: ezagunen artean, inurria, {{txp|Txantxangorri|txantxangorria}} edo {{txp|katu|katua}}; arraroen multzoan, {{txp|olagarro|olagarroa}}, {{txp|saguzar|saguzarra}} eta {{txp|ornitorrinko|ornitorrinkoa}}. Animaliarik ezagunenak erraz bereizten dira, hanka, hegal edo hegoak dituztelako, mugitzeko edo leku batetik bestera ibiltzeko. Landareak, aldiz, ez dira mugitzen. Beste animalia batzuek ({{txp|barraskilo}} eta {{txp|Barea|bareek}}, adibidez), hankarik ez duten arren, mugitu egiten dira.
-Nolanahi ere, animalia gehienak ibiltzeko gai badira ere, bakan batzuk ez dira mugitzen: {{txp|koral|koralak}} edo {{txp|ostra|ostrak}}, adibidez, euskarri bati heltzen diote eta horrela ematen dute bizitza guztia.
+Dena dela, animalia gehienak ibiltzeko gai badira ere, bakan batzuk ez dira mugitzen: {{txp|koral|koralak}} edo {{txp|ostra|ostrak}}, adibidez, euskarri bati heltzen diote eta horrela ematen dute bizitza guztia.
+Oro har, gizakiaz bestelako animaliak adierazteko erabiltzen da animalia hitza; hitz praktikoa da, eta ez da zientifikoa, beraz.
-Munduko animaliak ugari-ugariak direnez, nekez topatuko dugu haietako biren ezaugarri komuna. Batzuek ezkatak dituzte, edo azala; beste batzuek, hegoak edo hegalak; batzuk uretan bizi dira, besteak lehorrean. Baina den-denek {{txp|Aho|ahoa}} dute: denek daukate mota bateko edo besteko ahoa; beraz, ahoa daukan hori animalia da, seguru. Horrek esan nahi du zu zeu ere animalia zarela, ahoa baituzu. Munduan milaka animalia espezie daude, eta gizakia horietako bat da.
-Hala ere, bada askotan ikusiko duzun animalia bat ez duena ahorik: {{txp|Belaki|belakiak}}. Marrazki bizidunetan badute ahoa, eta dutxan duzuna ez da izaten animalia, baizik eta gizakiek egindakoa. Baina benetako belakiak animaliak dira, eta ez dute ahorik.
+==Animalien desberdintasuna==
-Era orokorrago batean, gizakiaz bestelako animaliak adierazteko erabiltzen da animalia hitza; hitz praktikoa da, eta ez da zientifikoa, beraz.
+Milioika animalia mota bizi dira munduan; gainera, munduko ia bazter guztietan aurkitzen dira, uretan eta lehorrean {{txp|Polo (geografia)|poloetako}} lurralde hotzenetatik hasita {{txp|basamortu}} beroenetaraino.
-Jendea animaliak ikustera joaten da berariazko toki batera, “{{txp|zoologiko}}” izenekora (''zoo'', {{txp|greziera|grezieraz}}, animalia da). Gizakiak baliatzen ditu horrelakoak {{txp|ehiza|ehizan}} aritzeko ({{txp|arrain|arrainen}} ehizari “{{txp|arrantza}}” esaten zaio), animaliak hazi eta jaki bihurtzeko edo beste hainbat gauzatarako.
+Munduko animaliak ugari-ugariak direnez, oso itxura eta forma desberdinak dituzte. Zenbaitek ezkatak dituzte, beste batzuek azala; zenbaitek, hegoak edo hegalak; batzuk uretan bizi dira, besteak lehorrean. Baina den-denek {{txp|Aho|ahoa}} dute: denek daukate mota bateko edo besteko ahoa; beraz, ahoa daukan hori animalia da, seguru. Horrek esan nahi du zu zeu ere animalia zarela, ahoa baituzu. Munduan milaka animalia espezie daude, eta gizakia horietako bat da.
+Hala ere, bada askotan ikusiko duzun animalia bat ez duena ahorik: {{txp|Belaki|belakiak}}. Marrazki bizidunetan badute ahoa, eta dutxan duzuna ez da izaten animalia, baizik eta gizakiek egindakoa. Baina benetako belakiak animaliak dira, eta ez dute ahorik.
-Animalia batzuk “lagun” modura hezten ditugu: etxe-animaliak dira horiek. Ohikoenak {{txp|Txakur|txakurrak}}, {{Txp|katu|katuak}} eta {{txp|Txori|txoriak}} dira; arraroenak, berriz, {{txp|Armiarma|armiarmak}}, {{txp|iguana|iguanak}} eta beste animalia exotiko batzuk.
 == Sailkapena ==