Dueroko jauziak

Dueroko jauziak (gaztelaniaz: Saltos del Duero) edo Duero Sistema izena hartzen du Duero ibaiaren arro hidrografikoaren mugan eraikitako proiektu hidroelektrikoak, Espainia eta Portugal artean.^[2] Arribes del Duero izenarekin ezagutzen diren parke naturalen barruan dago, Espainiako aldean, eta Nazioarteko Duero, Portugalgo aldean. Hauen ezaugarri nagusia nagusiki Duero ibaiak egiten dituen arroila sakonak dira, baita Águeda, Esla, Huebra, Tormes eta Uces ibaienak ere. Sektore batzuek 400 metroko maldak dituzte. Lurrean egindako ebaki sakonak eta ibai horien guztien elkarguneak dakarren emari handiaren ondorioz, Iberiar Penintsula osoko potentzial hidroelektriko handiena duen guneetako bat bilakatzen dute inguru hori. Aldeadávila, Almendra, Castro, Ricobayo, Saucelle eta Villalcampoko Espainiako presak baino ez ditu, «Saltos del Duero» izena presa horiek izendatzeko baino ez baita erabiltzen. Hala ere, aipatu behar da inguru berean eta antzeko ezaugarriekin daudela Portugalgo Bemposta, Miranda eta Picote presak.^[1]^[1]^[2] "Dueroko jauziak" inguruko urtegi guztietan instalatutako potentzia osoaren batuketak 3.161 megawatt egiten ditu guztira.

Dueroko jauziak	Herrialdea	Probintzia	Ibaia	Zentrala	Eraikuntza	Potentzia
Ricobayoko urtegia eta presa	Espainia	Zamora	Esla	Ricobayo I	1929-1935	133 MW^[3]
Ricobayoko urtegia eta presa	Espainia	Zamora	Esla	Ricobayo II	1993-1999	158 MW^[3]
Villalcampoko presa eta urtegia	Espainia	Zamora	Duero	Villalcampo I	1942-1949	096 MW^[3]
Villalcampoko presa eta urtegia	Espainia	Zamora	Duero	Villalcampo II	1974-1977	110 MW^[3]
Castroko presa eta urtegia	Espainia	Zamora	Duero	Castro I	1946-1952	080 MW^[3]
Castroko presa eta urtegia	Espainia	Zamora	Duero	Castro II	1974-1977	110 MW^[3]
Almendrako presa eta urtegia	Espainia	Zamora Salamanca	Tormesak	Villarino	1963-1970	810 MW
Aldeadávilako presa eta urtegia	Espainia	Salamanca	Duero	Aldeadávila I	1956-1963	718 MW
Aldeadávilako presa eta urtegia	Espainia	Salamanca	Duero	Aldeadávila II	1983-1986	421 MW
Saucelleko presa eta urtegia	Espainia	Salamanca	Duero	Saucelle I	1950-1956	240 MW
Saucelleko presa eta urtegia	Espainia	Salamanca	Duero	Saucelle II	1989-1989	285 MW

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Saltos del Duero enpresak eraiki zuen Duero ibaiaren aprobetxamendu hidroelektrikoa, eta gaur egun izena ematen dio bere mugako tartean instalatutako multzoari. Bilbon eratu zen 1918ko uztailaren 3an.

Nazioarteko hitzarmena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Inguru horretako energia-potentzial izugarria ikusita, Espainiako gobernuak Duero ibaiaren eta haren Esla, Tormes eta Huebra ibaiadarren aprobetxamendu hidroelektrikorako emakida orokorra onartu zuen 1926ko abuztuaren 23an. Portugalgo gobernuak Dueroren aprobetxamendu hidroelektrikoa negoziatzeari uko egin zionez, Espainiako gobernuak makroproiektu bat planifikatu zuen, Duero ibaia nazioarteko tartera iristean desbideratzeko, Portugalgo agintariei negoziatzen hasteko presioa egiteko. Makroproiektuak Zamora eta Salamanca probintzien mendebaldeko mugako eremura iritsi baino kilometro batzuk lehenago bidea desbideratzea aurreikusten zuten, hango emari handia eremu horietako ureztaketarako erabiliko baitzen.

Hala ere, proiektuaren kostu handiagatik eta eragin zitzakeen arazo diplomatiko eta ingurumenagatik, proiektu hau ez zen inoiz gauzatu. Egoera desblokeatzeko, Espainia eta Portugalen arteko itun berri bat sinatu zen Lisboan, 1927ko abuztuaren 11n, Duero ibaiaren nazioarteko zatiaren aprobetxamendu hidroelektrikoa banatzeko. Kasu horretan, eta 1912ko tratatuaren eraginkortasun eza saihesteko, Dueroren nazioarteko tarteko zenbait sektorek herrialde bati esleitu zioten energia-aprobetxamendu esklusiborako. Alde horretatik, Portugalek ibaiaren malda guztia erabiltzeko aukera izango zuen, Duero nazioartekoa bihurtzen den puntutik eta Tormesek Duerorekin bat egiten duten puntuaren artean, Portugal, Zamora eta Salamancaren arteko mugan.^[4]

Espainiari esleitutako tartea Tormes ibaiaren bokalaren eta Saucelle presaren artekoa izan zen, 54 km-ko luzera eta 201 m-ko desnibel aprobetxagarria zuena; Portugali, berriz, Duero muga bihurtzen hasten den lekuaren eta Tormes ibaiaren bokalaren arteko tartea esleitu zitzaion, 52 km-ko luzera eta 195 m-ko desnibel aprobetxagarria zituena, bai eta Suaucelle presaren beheko zatia ere.

Lehen jauzia: Ricobayo, eta lehen ikasgaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen proiektua 1929ko maiatzean hasi zen egiten, Ricobayoko jauziko lanak hasi zirenean. Horrek Esla ibaiaren emaria arautu zen eta Espainiako iparraldean elektrizitatea hornituko zuen. 1935eko urtarrilean jarri zen martxan, 100 mw-eko potentzia instalatuarekin.

Gainazaleko gainezkabideak, 700 m luze eta %14 aldaparekin, higadura larria eragin zuen, zeren eta ura zulo batetik filtratzen baitzen, lurra hondoratu egin baitzen eta gainezkabidea, berriz, 350 m-tik gora kontsumitu baitzen. Horren ondorioz, 1933tik 1939ra bitartean, mendiaren erdia higatu zen, eta, hala, 100 m. zabal eta 100 m. sakon zuen putzu bat sortu zuen. Gainezkabide horren arazoek beharrezko egin zuten 1943an hidraulika-laborategi bat eraikitzea, mota horretako lehen I+G instalazioa, El Salto del Esla herrian, gainezkabideetako ur-ebakuazio handien ondoriozko arazoak eredu murriztuan konpontzeko eta aztertzeko. Theodor Rehbock irakasle alemanak aholkularitza eman zien Espainiako ingeniariei atariko proiektuan.

1942ko erdialdean hasi ziren Villalcampoko jauziko lanak, Duero ibaiaren ibilguan eraikitako lehen presa, hain zuzen. Presa 1949. urtean hasi zen martxan, 96 mw-ekin. 1944ko irailaren 16an, Saltos del Duero empresa Hidroeléctrica Ibéricarekin bat egitea erabaki zen, eta Iberduero sortu zen. Garai hartan energia-eskaria handitzearekin batera, Iberduero 1946an hasi zen eraikitzen Castroko Jauzia; 1952an hasi zen energia ekoizten, 80 mw-eko potentzia instalatuarekin.^[5]

1950ean Saucelleko Jauziko lanak hasi ziren, Espainiako lurraldean Duero ibaiaren azken presa izango zena. 1956an jarri zen martxan 240 MW-ko potentziarekin.

Jauzi handia: Aldeadávila, eta Almendrarekin duen lotura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Almendra presak Espainiako hirugarren urtegirik handiena sortzen du.

1956an Aldeadávilako Jauzia eraikitzen hasi zen, Mendebaldeko Europan potentzia handiena duen zentral hidroelektrikoa izango zena. 1963an erregularki funtzionatzen hasi zen 718,2 MW-rekin. Horrek Iberdueroren produkzio-ahalmena bikoiztea ekarri zuen eta 1986an potentzia 421 MW gehiagora handitu zen, eta horrek gaur egun Espainiako eszena hidroelektrikoan garrantzitsuena bihurtzen du bere 1.139 MW-rekin.

1962ko azaroaren 17an jarri zen martxan, eta instalatutako sei Francis turbinetatik lehena energia ekoizten hasi zen. 1963ko abenduaren 30ean hasi ziren denak funtzionatzen. Aldeadávila I deitzen zaio, gaur egun dauden bi zentraletatik lehena. Bere garaian, mota horretako handiena izan zen Mendebaldeko Europan, eta abian jartzeak Iberdueroren ekoizpen osoa bikoiztea ekarri zuen.

Obrek iraun bitartean, emari errekorreko uholde bati aurre egin behar izan zion: 9500 m³/s. Aldeadávila proiektu berritzailea eta markakoa izan zen garairako, lurzoruaren azpian eraikitzen zen lehen zentral hidroelektrikoa, arrokan zulatua, bertan Leongo katedrala sartzeko zegokeen leku bat.

1970ean, Villarinoko jauzia edo Almendrako urtegia inauguratu zen, egunean zehar Tormeseko ura turbinatzen duen sistema modernoarekin, eta Dueroko ura ponpatzen duena, ibaian behera, Almendrako urtegian ur gehiago gordetzeko eta gero aprobetxatzeko.

1983tik 1986ra bitartean bigarren zentrala egin zen, Aldeadávila II.a. Gaur egun, Espainiako zentral hidroelektrikorik emankorrena da, eta urtean batez beste 2400 GWh sortzen dira. Espainiako bigarrena potentzia instalatua da (1139 MW), Cortes-La Muela zentralaren ondoren (Valentzia).

1991n, Iberdueroko Administrazio Kontseiluak Hidroeléctrica Españolarekin integratzea erabaki zuen, xurgapen bidezko fusio-prozesu juridiko baten bidez. Prozesu horretan, Iberduerok Hidroeléctrica Española xurgatzen zuen, parez pare. 1992ko abenduaren 12an Iberdrolaren eraketa sinatu zen.