Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya
| Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Hafsa bint al-Hayy |
| Jaiotza | Granada, 1135 |
| Herrialdea | Al Andalus |
| Heriotza | Marrakex, 1191 (egutegi gregorianoa) (55/56 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | arabiera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | aristokrata, idazlea, poeta eta irakaslea |
| Genero artistikoa | olerkigintza |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | islama |
  | |
Hafsa bint al-Hajj, ezagunagoa al-Rakuniyya izenez (Granada, 1135 - Marrakesh, 1191) Al-Andaluseko poeta ezagunenetako bat izan zen.[1][2][3][4][5][6]
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Granadan jaio zen, 1135 inguruan, berbere jatorriko noble aberats eta eraginkor baten alaba. Haurtzaroa eta gaztaroa Granadan eman zituen, asaldura politiko handiko garai batean. Almorabide dinastiaren gainbehera eta Almohade dinastiaren kalifatoaren ezarpena markatu zuen.[1]
Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bere talentuagatik, kulturagatik eta edertasunagatik, Granadako almohadeen gortean leku garrantzitsua hartu zuen berehala, literatura- eta hezkuntza-jarduera bizia garatuz eta Granadaren mugak gainditu zituen ospea lortuta.[1]
Poesia eta maitasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Gorteko eta Granadako poesiako giro horretan ezagutu zuen Abu Yafar Ibn Saíd poeta granadarra, Banu Saíden familiakoa, eta harekin harreman afektibo eta publikoa izan zuen 1154. urtearen inguruan. Harreman horren ondorioz, bi maitaleen arteko maitasun-poema asko trukatu zituzten, gaur egunera arte iraun dutenak. Bere inguruko poetek ere kantatu zituzten beren maitasun kontuak. Egoera korapilatu egin zen 1156. urtean, Granadara Abu Saíd Utman iritsi zenean. Almohade gobernadorea Abd al-Mumin kalifaren semea zen, eta Hafsa poetaz erabat maitemindu zen. Ofizialki, Hafsak ez zuen amore eman gobernadorearen sentimenduen aurrean, baina Abu Yafarenganako maitasuna 'hiltzen' utzi zuen, beharbada Abu Yafar Yafariren zalapartez edo printzearen edo bere familiaren presioez nekatuta. 1158an, Abd al-Mumin kalifaren aurrera bidali zuten Rabatera, poeta eta noble talde granadar batekin batera. Harexek jarri zion al-Rakuniyya goitizena (Rakuna literatura-areto mota hitzaren eratorria).[1]
Amodiozko triangelu gatazkatsuaren ondorioz, Abu Yafarrek, Abu Saíd printzearen lagun eta idazkari izan zenak, hura hartu zuen bere poema satirikoen objektu gisa, eta gobernadorearen aurkako matxinada politikoan parte hartu zuen, kartzelaratzea ekarri zuena, eta, azkenean, 1163. urtean Malagan gurutziltzatzea eragin zuena. Hafsak kartzela eta maitearen heriotza zela eta negar egin zuen, baita bertso puntazorrotzetan islatu ere. Gobernadorearen mehatxuak gorabehera, alargunaren ohitura hartu zuen janzkeran. Tristuran murgilduta, Gortetik alde egin zuen, poesia utzi eta handik aurrera irakaskuntzan baino ez zuen jardun.[1]
Irakasle[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Horrela bizi izan zen bere bizitzaren zati handi batean, harik eta 1184. urtean Abu Yusuf Yaqub al-Mansur kalifaren gonbidapena onartu zuen arte. Harexek proposatu zion Marrakexeko almohade printzeen hezkuntza zuzentzea, non 1191ean hil zen urtera arte egon zen.[1]
Legatua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hafsa Andaluziako poeta da eta batez ere bere biografoen eta Banu Saíd familiaren interesari esker, lan gehien duena. Guztira, 17 poema iritsi dira guregana, kalitate handikoak gainera. Tradizio poetiko arabiarraren oinordekoa da, bestalde, bere benetako sentimenduak bat-batean eta edertasun handiz adierazteko gai zen. Bere maitasun-bertso gehienak Abu Jafarri zuzenduak ziren, nahiz eta Abu Saídi satira eta goraipamen batzuk egin. Inspirazioak, berriz, goia jotzen du, maitalea kartzelaratu eta hiltzeagatik atsekabea eta oinazea adierazten duten bertsoetan.[1]
Al-Andaluseko garairik distiratsueneko emakume independiente eta kultuaren adibidea da. Bere garaikoek eta ondorengo biografoek ere oso errespetatu dute, itxuraz askatasuna izan arren. Ibn al-Khatib-ek honelaxe esan zuen:
«Granadarra bere garaian bakarra izan da edertasunagatik, dotoreziarengatik eta literatura-kulturarengatik».[1]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d e f g h (Gaztelaniaz) Otero, Eloísa. (2018-11-18). «Nueve poemas de Hafsa bint al Hayy (al-Rakuniyya), poetisa andalusí del siglo XII» TAM-TAM PRESS (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) «HAFSA BINT AL-HAYY (1135-1191) - Mujeres y Patrimonio» https://mujeresypatrimonio.org/ (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
- ↑ «Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
- ↑ «HAFSA BINT AL-HAYY AL-RAKUNIYYA, LA POETISA GRANADINA» HAFSA BINT AL-HAYY AL-RAKUNIYYA, LA POETISA GRANADINA ~ ISTOPIA HISTORIA 2015-07-10 (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) Inés. (2020-03-05). «Granadinas históricas Hafsa-Bint-al-Rakuniyya» Granadaways - Visitas guiadas en Granada (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) Tárraga, Laura. (2020-05-06). «5 mujeres de Al-Ándalus que inspirarán tus historias» Literatura juvenil para escritores (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Garulo, T.Diwan de las poetisas de al-Andalus. Madril: Hiperión, 1986 ISBN 84-7517-168-0
- Rubiera Mata, M.Jesus: Literatura hispanoarabiarra (1992) Mapfre ISBN 84-7100-219-1 (bereziki V. kapitulua. La poesía árabe clásica en al-Andalus III: el dorado crepúsculo (Siglos XII-XIII) La voz femenina/ Arabiar poesia klasikoa Al-Andalusean III: urrezko krepuskulua (XIII. mendeak) Emakumeen ahotsa)
