Halyomorpha halys

Wikipedia, Entziklopedia askea
Halyomorpha halys
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
FilumaArthropoda
KlaseaInsecta
OrdenaHemiptera
FamiliaPentatomidae
LeinuaCappaeini
GeneroaHalyomorpha
Espeziea Halyomorpha halys
Stål, 1855

Halyomorpha halys edo zimitz kirasdun marroia[1] Pentatomidae familiako intsektua da, Txina, Japonia, Korea eta Taiwanetik datorrena.[2][3] Munduan zehar hedatu da izurrite bat bilakatu arte nekazaritzarako. Euren predatzaile naturala Trissolcus japonicus liztorra da, hau ere munduan zehar hedatzen ari dena[4][5].

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tamainari dagokionez, 1,2-1,7 zentimetro luze eta 0,7-1,0 zentimetro zabal da intsektua; laua da. Antenetan banda argiak eta ilunak dauzka tarteka: horrela bereiz daiteke. Laukizuzen formako orban argiek markatzen dute sabelaldetik irteten zaion alde laua, orban beltzekin tartekatuta.

Hedapena munduan zehar[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ameriketako Estatu Batuetako 44 estatutan ezarri danekazal izurrite bat da, eta duela gutxi iritsi da Europara eta Hego Amerikara[6][7][8], segur aski ontzietan infektatutako fruta-edukiontzien bidez. Europan lehen aldiz Zurichen ikusi zen, bertako txinatar lorategia konponketa lanetan[9]. Euskal Herrira 2018an iritsi zen eta 2023tik aurrera kopuru handian ikusi dira[1].

Kirasdun izena, beste zimitz espezie batzuek bezala (adib.: Nezara viridula) abdomenaren bizkarraldeko eta bularraldeko guruinek sortzen duten usain txarra dela eta ematen zaie[10].

Bizi-zikloa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Arrautzak hosto batean
    Arrautzak hosto batean
  • Arrautza errun berriak
    Arrautza errun berriak
  • Arrautza errun berriak
    Arrautza errun berriak
  • Ninfa
    Ninfa
  • Hirugarren edo laugarren estaiko ninfa
    Hirugarren edo laugarren estaiko ninfa
  • Bosgarren estaiko ninfa
    Bosgarren estaiko ninfa
  • Heldua
    Heldua
  • Halyomorpha halys
    Halyomorpha halys
  • Arrautzak jartzen
    Arrautzak jartzen

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b Ostolaza, Paulo. (2023-10-06). «Zimitz kirasdun marroien populazioak «eztanda» egin duela jakinarazi du Parkea Bizirik-ek» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  2. ↑ «Chinche Apestozo Marrón Marmelado (BMSB)» EWS Group - Spain.
  3. ↑ Brown Marmorated Stink Bug. Pennsylvania State University.
  4. ↑ Milnes, Joshua M.; Wiman, Nik G.; Talamas, Elijah J.; Brunner, Jay F.; Hoelmer, Kim A.; Buffington, Matthew L.; Beers, Elizabeth H.. (2016-08-05). «Discovery of an Exotic Egg Parasitoid of the Brown Marmorated Stink Bug, Halyomorpha halys (Stål) in the Pacific Northwest» Proceedings of the Entomological Society of Washington 118 (3): 466.  doi:10.4289/0013-8797.118.3.466. ISSN 0013-8797. (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  5. ↑ (Ingelesez) Stahl, Judith; Tortorici, Francesco; Pontini, Marianna; Bon, Marie-Claude; Hoelmer, Kim; Marazzi, Cristina; Tavella, Luciana; Haye, Tim. (2019-03-01). «First discovery of adventive populations of Trissolcus japonicus in Europe» Journal of Pest Science 92 (2): 371–379.  doi:10.1007/s10340-018-1061-2. ISSN 1612-4766. (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  6. ↑ Move Over, Bedbugs: Stink Bugs Have Landed. 26 de septiembre de 2010.
  7. ↑ Stink Bug Invasion: Is a Wasp the Solution to Save Valued Crops?. PBS NewsHour 24 de mayo de 2011.
  8. ↑ https://www.researchgate.net/publication/316277383_The_brown_marmorated_stink_bug_Halyomorpha_halys_Stal_1855_Heteroptera_Pentatomidae_in_Chile
  9. ↑ Txantiloi:De-CH «Er mieft, frisst unser Obst und es gibt immer mehr davon: Der Stinkkäfer erobert Europa» TagesWoche 2018-04-05 (Noiz kontsultatua: 2023-10-06).
  10. ↑ «Chinche Apestoso (o Vaquiña) Marrón Mármol (Department of Entomology)» Department of Entomology (Penn State University).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Halyomorpha_halys&oldid=9410838"(e)tik eskuratuta