Hermann Bondi

Hermann Bondi
	; (2011)
zuzendari nagusi	; 1967 - 1971 ; ← Pierre Auger (en) - Alexander Hocker (en) →
zuzendari nagusi
Bizitza
Jaiotza	Viena, 1919ko azaroaren 1a
Herrialdea	Erresuma Batua
Talde etnikoa	Juduak
Heriotza	Cambridge, 2005eko irailaren 10a (85 urte)
Hobiratze lekua	Errausketa (hileta-ohikunea)
Familia
Aita	Samuel Bondi
Seme-alabak	ikusi Liz Bondi (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Cambridgeko Unibertsitatea 1944) Doktoretza ; Trinity College ; (1937 - 1940)
Tesi zuzendaria	Harold Jeffreys; Arthur Stanley Eddington
Doktorego ikaslea(k)	Felix Pirani (en) ; Dennis W. Sciama; Hans-Peter Künzle; Roger Tayler (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Ikaslea(k)	ikusi Roger Penrose;
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, astronomoa, unibertsitateko irakaslea eta fisikaria
Enplegatzailea(k)	Admiralty (en) (1941 - 1943); Trinity College (1943 - 1945); Cambridgeko Unibertsitatea (1945 - 1954); Londresko King's College (1954 - 1985)
Jasotako sariak	ikusi Royal Societyko kidea (1959) ; Britainiar Inperioko Ordenaren zaldun komendadorea (1973) ; Astronomiako Errege elkartearen urrezko domina (2001) ; honorary doctor of the University of Vienna ; Albert Einstein domina (1983) ; honorary doctor of the University of Birmingham ; honorary doctor of the University of St Andrews ; Guthrie Medal and Prize (1973) ; Austrian Decoration for Science and Art (1997) ; honorary doctor of the University of Bath ; IMA Gold Medal (1988) ;
Kidetza	Royal Society
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateoa

Sir Hermann Bondi (Viena, Austria, 1919ko azaroaren 1a - Cambridge, Ingalaterra, 2005eko irailaren 10a) matematikari eta kosmologoa izan zen. Austrian jaioa, gerora britainiar nazionalitatea hartu zuen. Fred Hoylerekin eta Thomas Goldekin batera, egoera geldikorraren teoria (Big Bang teoriaren alternatiba bat) garatu zuen. Erlatibitate orokorraren arloan ekarpen garrantzitsuak egin zituen, hala nola masa negatiboaren eta uhin grabitazionalen inguruan.

Lehen urteak

Bondi Vienan jaio zen 1919ko azaroaren 1ean judutar ez-erligiosoen familia batean. Bere aita, Samuel Bondi, medikua zen , eta ama, Helene Hirsch, etxeko andrea. Realgymnasium ikastetxean ikasi zuen, eta txikitatik nabarmendu zen matematiketan. Hori dela eta, Abraham Fraenkel -bere amaren familiar urrun bat- Arthur Eddingtonekin harremanetan jarri zen, Hermann aurkezteko.

Hermannen ikasketek izan zuten oztopo handiena 1930ko hamarkadan nazismoak izan zuen gorakadarekin zegoen lotuta, gero eta arazo gehiago izaten zituen judutarra izanda bere ikasketak aurrera eramateko. 1937an, Eddingtonen aholkuari jarraituz, Ingalaterrara joan zen ikastera. Cambridgeko Trinity Collegean onartua izan zen.

Austrian egoera gero eta txarragoa bihurtzen ari zen judutarrentzat, eta Anschlussa baino hilabete batzuk lehenago Bondiren familiak herrialdea utzi zuen Suitzarantz; geroago, New Yorken finkatu ziren. Familia Hermannekin berriz elkartzea espero zuen, baina Hermannek Cambridgen jarraitzea erabaki zuen graduko ikasketak amaitzeko. Han emango zuen bizitza osoa.

Cambridgeko Unibertsitateak babesa eman zion bere egoera zela eta, baina 1940an, Bigarren Mundu Gerrarekin, Hermannen egoera legala aldatu zen. Ikasketak bukatu bezain laster «etsai kanpotar» gisa sailkatu zuten, eta Erresuma Batuko gobernuak Man uhartean atxilotu zuen. Espetxealdian Thomas Gold austriar fisikaria ezagutu zuen, geroago adiskide eta lankide izango zuena.

1941ean askatasuna eman zioten, eta zituen ikasketak eta gaitasunak ikusita, Admiralty Signals Establishment erakundean lanean aritu zen gerra garaian, radarrei buruzko ikerketak egiten. Urte haietan Hoylerekin eta Goldenekin harreman handia egin zuen.

Ikerkuntza

1943an Cambridgeko Unibertsitateko ikertzaile bihurtu zen; eta, 1945ean, assistant lecturer in Mathematics. Urte horietan britainiar nazionalitatea lortu zuen.

Gerra amaitutakoan, Bondiren ikerkuntzak kosmologiaren arloan zentratu ziren. 1948an, Hoylek, Goldek eta Bondik egoera geldikorraren teoria formulatu zuten. Teoria horren arabera, unibertsoa espazioan zehar homogeneoa da; eta, Big Bang teoriaren kontra eginez, denboran ere homogeneoa dela dio. Hau da, denbora igaro ahala unibertsoaren itxura berdin mantenduko da. Ikerketa esperimentalek behatutako espantsioarekin bat etortzeko, beharrezkoa zen unibertsoaren dentsitatea berdin mantentzea, eta horretarako etengabe materia sortu behar zen espantsioren efektua berdintzeko. Baina teoria horrek porrot egin zuen 1965ean, hondoko mikrouhin erradiazioa aurkitu zenean. Horrek denboran zeharreko itxura homogeneoa ezeztatu zuen, eta ondorioz azkenean Big Bang teoriaren nagusitzea ekarri zuen, egoera geldikorraren teoria baztertuta.

Hala ere, Bondiren teoriaren porrotak ez zuen haren ikerkuntza eten, eta erradiazio grabitazionalaren inguruko aurkikuntzak egin zituen. Bondi izan zen erradiazio grabitatorioaren izaerari zuzen antzeman zion lehenetarikoa, eta Bondi erradiazio koordenatuen, Bondi k-kalkuluaren eta Bondi masaren nozioak sortu zituen. 1947ko dokumentu batek Lemaître–Tolman metrikarekiko interesa berpiztu zuen; hautsezko soluzio ez-homogeneo bat, esferikoki simetrikoa. Raymond Lyttletonekin lan eginez, Bondik ere lagundu zuen materiaren akrezioaren teorian, gas-hodei batetik izar batera edo zulo beltz batera materia nola metatzen den aztertuz. Gainera, berari zor zaizkio “Bondiren akrezioa” eta “Bondiren erradioa” izendapenak.

1954an, Cambridge utzi eta Londresko King's College ikastetxera joan zen. Han eman zituen bere azken ikerkuntza urteak, eta 1985ean irakasle emeritu bilakatu zen.

Karguak

Hainbat kargu garrantzitsu izan zituen:

Erresuma Batuko Astronomia Elkarteko idazkari nagusia (1956-1964).
Europako Espazio Ikerketen Erakundeko zuzendari nagusia (1967-1971).
Defentsa Ministerioko zientzia aholkulari nagusia (1971-1977).
Energia Departamenduko zientzia aholkulari nagusia (1977-1980).
Ingurumen Naturalaren Ikerketa Kontseiluko lehendakaria (1980-1984).
Goi Mailako Hezkuntzaren Ikerketarako Elkarteko lehendakaria (1981-1997).
Elkarte Hidrografikoko lehendakaria (1985-1987).
Churchill College (Cambridge) ikastetxeko zuzendaria (1983-1990).

Bizitza pertsonala

Bere familia judua izan arren, berak ez zuen inoiz «erlijioaren beharra izan», eta bere burua humanistatzat zuen . British Humanist Association elkarteko lehendakaria izan zen 1982tik 1999ra, eta Rationalist Press Association elkarteko kidea 1982tik aurrera.

1947an, Christine Stockmanekin ezkondu zen. Christine Hoyleren ikaslea zen, eta matematika eta astronomiaren arloetan lan egin zuen. Bikoteak bi seme eta hiru alaba izan zituen; horietako bat, Liz Bondi, Edinburgheko Unibertsitateko geografia irakaslea da. Hermann 2005an hil zen, 85 urte zituela, eta Anglesey Abbey etxaldean (Cambridge, Ingalaterra) lurperatu zuten.

Erreferentziak

Roxburgh, I. W. (2007). "Hermann Bondi 1 November 1919 – 10 September 2005: Elected FRS 1959". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 53: 45–61. doi:10.1098/rsbm.2007.0008.
Wikipedia egileak. (s.f.). Hermann Bondi. Wikipedia. Maiatzaren 10an, 2025ean eskuratua,https://en.wikipedia.org/wiki/Hermann_Bondi
O'Connor, J. J., & Robertson, E. F. (s.f.). Hermann Bondi. MacTutor History of Mathematics Archive. St Andrews Unibertsitatea. Maiatzaren 10an, 2025ean eskuratua,https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Bondi/

Bibliografia osagarria

Christina Sormani; C. Denson Hill; Paweł Nurowski; Lydia Bieri; David Garfinkle; Nicolás Yunes (August 2017). "A two-part feature: The Mathematics of Gravitational waves" (PDF). Notices of the American Mathematical Society. 64 (7). American Mathematical Society: 684–707. doi:10.1090/noti1551. ISSN 1088-9477.

Kanpo estekak

Datuak: Q380235