Himera ibaiko gudua (K.a. 311)

Koordenatuak: 37°04′N 15°18′E / 37.07°N 15.3°E / 37.07; 15.3
Wikipedia, Entziklopedia askea
Himera ibaiko gudua (K.a. 311)
VII. Siziliar gerrak
Himera ibaian
Greziar-punikoaren maskaren nahasketa
DataK.a. 311
LekuaSalso ibaiaren bokalean, Licata modernotik gertu, Sizilia, Italia
Koordenatuak37°04′N 15°18′E / 37.07°N 15.3°E / 37.07; 15.3
EmaitzaKartagotar garaipena
Gudulariak
Kartago Sirakusa
Buruzagiak
Hamilkar Agatokles Sirakusakoa
Indarra
39.000 oinezko
1.000 balear habailari
5.000 zalditeria		 40.000 oinezko
Galerak
500 7.000

Himera ibaiko gudua K.a. 311n gertatu zen Kartago eta Sirakusaren artean[1], Himera ibaiaren bokaletik gertu (gaurko Salso ibaia). Hamilkar, Hanon Handiaren biloba, kartagotarrak gidatu zituen, sirakusarrak, berriz, Agatoklesek.

Agatoklesek hasiera batean kartagotarrak ustekabean harrapatu zituen euren kanpamenduaren aurkako eraso batekin, baina greziarrek gudua galdu zuten ustekabeko kartagotar errefortzuek erasotu zituztenean. Greziako armadak hildako asko izan zituen atzera egin zuenean. Agatoklesek bere armadaren gainontzekoa bildu eta Sirakusara erretiratzea lortu zuen, baina Siziliaren kontrola galdu zuen.

Antzinate klasikoan Himera izena Siziliako bi ibaietarako erabiltzen zen: Imera Settentrionale eta Salso. Imera Settentrionale iparraldera isurtzen da antzinako Himeraren tokian, Salsoak hegoaldeko ibilbidea jarraitzen du bere itsasoratzerantz Licata modernoan. Gudua Salso ibaiaren bokaletik gertu izan zen, kartagotarrak Ecnomoko muinoan kokatu zirelako guduan zehar. Muino hau Licataren mendebaldean dago[2].

Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Agatokles erbesteratu ondoren Sirakusako boterea usurpatzeko saiakeragatik, Morgantinak, Sirakusaren etsai batek, abegia eman zion. Hiri horren jeneral-buru gisa, Leontini hartu eta Sirakusa setiatu zuen.

Sirakusarrek, ordura arteko euren etsaia Kartagorengana jo zuten laguntza eske, eta haiek errefortzuak eman zizkieten Hamilkar kartagotar jeneralaren agindupean. Agatokles konturatu zenez ezin zuela Sirakusa hartu, Hamilkarrekin aliantza bat egitea erabaki zuen.

Hamilkarrek onartu egin zuen, Agatoklesen boterearen beldur zelako, baina baita honen laguntza Kartagon zuen boterea handitzeko agindu ziolako ere[3].

Itunaren baldintza zehatzek zehazten zuten Siziliako Greziako hiribilduak Heraklea Minoa, Selinonte eta Himera Kartagok kontrolatu behar zituela lehen gertatu zen bezala, eta gainerako guztiak autonomoak izango zirela Sirakusaren hegemoniapean. Itunak Akragas, Gela eta Messina gerraren amaiera ere barne hartzen zuen Agatoklesekin[4]. Hamilkarrek Agatoklesi Sirakusa eman zion eta bost mila afrikar soldadu utzi zizkion. Horren ostean, Agatoklesek Sirakusako senatua eta hiriko jende aberatsena sarraskitu zituen eta bere burua tirano bihurtu zuen.[5]

Orduan Agatoklesek armada bat biltzeari ekin zion eta ituna hautsi zuen. Kartagoren aliatuak ziren Sirakusaren inguruko hiriei eta eraso egin zien, baina Hamilkarek ez zuen haren aurka joan. Hiri horiek Kartagoko senatura salatu zuten. Senatuak ezin izan zuen gauza handirik egin, Hamilkar armadaren agintean zegoelako. Hamilkarren zigorra atzeratzea erabaki zuten beste Hamilkar bat, Giskonen semea, Siziliatik itzuli arte. Hamilkar hori gertatu baino lehen hil zen, eta itzultzean beste Hamilkar Siziliara bidali zuten armada batekin.[5]

Preludio[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hamilkar Siziliara 130 trireme, 2.000 herritar-soldadu, 10.000 libiar[ohar 1], txantiloi, 1.000 mertzenario, 200 etruriar eta 1.000 balear habailari bidali zituen . Armada Kartagotik irten ondoren, hirurogei trirreme eta berrehun hornikuntza-ontzi galdu ziren ekaitz batean. Hiritar-soldadu batzuk, asko nobleak, ekaitzean hil ziren. Behin Sizilian, Hamilkarrek bere tropak indartzea lortu zuen siziliar mertzenarioekin, baita bertan zeuden kartagotar tropekin ere. Orduan, haren tropen kopurua 40.000 oinezko eta ia 5.000 zaldizkoak zen.[6]

Agatokles kartagotar armada berea baino handiagoa zela konturatu zen, eta bere kontrolpeko hainbat hirik desertatuko eta Kartagoko lerroetara pasatuko zirela ote zuten beldur zen. Bereziki Gelak kezkatzen zion, kartagotar armada bere lurraldean kokatuta zegoelako. Aldi berean, kartagotarrek harrapatu zituzten hogei ontziren galera handia izan zuen.

Hala ere, lehentasuna eman zion Gela bere menpe edukitzeari. Ez zuen berehala goarnizio bat bidali, gelarren susmo txarren beldur, baina poliki poliki eta etengabe tropak bidali zituen engainatzeko. azkenean, Agatoklesen tropak, gelotarrak baino gehiago izan zirenean, hiria hartu eta lau mila gelarrak hiltzeko agindu zuen. Haien ondasunak konfiskatu eta gainerako biztanleei urre eta zilar emateko agindu zien. Hiritik goarnizio batekin utzi eta gero kartagotarren kontra abiatu zen[7].

VII. Siziliar gerretan irlako hiri nagusien mapa

Gudua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kartagotarrek Eknomus muinoa okupatu zuten, non Falaris Agrigentoko tiranoak gotorleku bat izan omen zuen. Muinoaren izenak literalki "legerik gabekoa" esan nahi zuen, Falarisek hango jendea torturatu zuelako bere brontzezko zezen baten bidez. Bestalde, Agatoklesek Falarisen izandako beste gotorleku bat hartu zuen, Falarium. Gotorlekuen artean Himera ibaia zihoan, bi aldeek elkarren aurkako defentsa gisa erabiltzen zutena[8].

Denbora luzez bi aldeek ez zuten ibaia zeharkatzeko arriskurik hartu. Diodorok zioenez, ez ziren ausartu, kondaira batek aurreikusi zuelako gizon ugari hilko zirela toki horretako guduan. Beraz, bi aldeek beren etsaien lurraldea eta kanpamendua erasotzen aritu ziren baino ez. Behin, greziarrek etsaien kanpamendutik zama piztiak urruntzen ari zirenean, eta kartagotar tropek atzetik joaten ziren, Agatoklesek segada bat jarri zien jazarleei ibaiaren ondoan, eta ibaia zeharkatzen saiatzen zirenean erraz atzera bota zituzten.[8]

Agatokles aukera horretaz baliatu zen borrokari ekiteko. Bere armada osoari ibaia zeharkatzeko agindu zion eta etsaien kanpamendua eraso zuen. Greziarrek oholesia bota zuten eta ezustean hartu zituzten kartagotarrak. Hauek ez zuten borroka lerro bat osatzeko aukerarik izan eta gogor borrokatu zuten lubanarroan, baina greziarrek irabazi zuten lehia[8].

Erasoari aurre egiteko Hamilkarrek balear habailariei erasotzaileen gainean etengabeko harrikadak askatzeko agindu zien. Greziar asko zauritu edo hil ondoren, kanpalekutik urrundu zituzten. Agatoklesek kanpalekua erasotzen jarraitu zuen beste puntu batzuetan eta kanpalekua hartzeko gertu egon zen, baina Libiatik itsasontziz iritsi ziren ustekabeko errefortzuek greziarrak eraso zituzten. Borrokaren garapenak buelta eman zuen eta greziarrek Himera ibaira edo haien kanpamendura ihes egin zuten.[9]

Greziarrek berrogei estadioko distantzian zehar ihes egin zuten (7,2 km), kartagotar zalditeriaz jazarriak. Jazarpena eguerdian gertatu zenez, greziar iheslarri gehienak egarri ziren beroaren ondorioz eta Himera ibaiko ura edan zuten. Himera ibaia berez gazia izatean, (Salso izen modernoak islatzen duenez)[10] greziar asko hil ziren bere ura hori edatearen ondorioz. Diodororen arabera, ibaiak eragindako hildakoen kopurua jazarpenean hildako greziarren kopuruaren parekoa zen, gutxi gorabehera. Gudu osoan 500 kartagotar eta 7.000 greziar erori zirela esan zuen. Agatoklesek bizirik irautea lortu zuen, eta bizirik atera zirenak bildu zituen, kanpamendua erre eta Gelan sartu ziren[11].

Ondorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Agatoklesek Gelan denbora batez geratzea erabaki zuen kartagotar armada Sirakusatik desbideratzeko. Horri esker, sirakusarrek uzta biltzeko aukera izan zuten. Hamilkar hiria setiatzen saiatu zen lehenik, baina amore eman zuen Agatoklesek hornidura handiak eta hiria defendatzeko nahiko soldadu zituela jakin zuenean.

Gero, Agatoklesek oraindik bere alde zeuden hiri eta gotorlekuak bisitatu zituen hobeto kontrolatzeko, baina haiek sirakusarra mespretxatzen zutenez, kartagotar lerroetara igaro ziren[12]. Orduan, Agatokles Sirakusara erretiratu zen, jakinda Siziliaren gainontzeko kontrola galdurik zuela, Kartagok lehorreko eta itsas nagusitasuna zuen bitartean. Agatoklesek aleez hornitu zuen Sirakusa, eta goarnizio egoki bat utzi eta gero, Libiara zuzendu zen gerra Afrikara eramateko.[11]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Antzinate klasikoan Libia izenak antzinako Libiari egiten zion erreferentzia, Maroko modernotik antzinako Egiptoko mendebaldeko mugaraino hedatzen zena.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Diodoro Sikulo, 19.104.3
  2. ↑ Lazenby, John (2001). "Ecnomus, battle of". In Holmes, Richard; Singleton, Charles; Jones, Spencer (eds.). 275 orr., The Oxford Companion to Military History. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-198-60696-3.,
  3. ↑ Justino, 22.2.
  4. ↑ Diodoro Sikulo, 19.71.6-7.
  5. ↑ a b Justino, 22.3
  6. ↑ Diodoro Sikulo, 19. 106
  7. ↑ Diodoro Sikulo, 19. 107
  8. ↑ a b c Diodoro Sikulo, 19. 108
  9. ↑ Diodoro Sukulo, 19. 109
  10. ↑ Vitruvio 8.3.21
  11. ↑ a b Diodoro Sikulo, 19. 110
  12. ↑ Diodoro Sikulo, 20. 3

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Diodorus Siculus (1954). Geer, Russell M. (ed.). Library of History. Vol. 10. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-99429-4.
  • Justin (1853). Watson, John Selby (ed.). Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus. London: Henry G. Bohn.
  • Lazenby, John (2001). "Ecnomus, battle of". In Holmes, Richard; Singleton, Charles; Jones, Spencer (eds.). The Oxford Companion to Military History. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-198-60696-3.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Himera_ibaiko_gudua_(K.a._311)&oldid=9534617"(e)tik eskuratuta