Itzandegia

Itzandegia
Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Orreaga
Koordenatuak	43°00′32″N 1°19′14″W

Itzandegia Orreaga udalerriko XIV. mendeko zuzkidura-eraikin bat da, gotiko estiloan.

Orreagako lehen ospitalea izan zitekeen, Orreagako egungo kokalekuan eraikia, Ibañetako aurrekoari jarraituz.

Gaur egun erromesen aterpetxe gisa balio du.

Historia

Itzandegia izenez ezagutzen den eraikinaren itxura zaharrak, bidearen beste aldean kokatua, gutxi gorabehera Done Jakueren elizaren parean, kondairazko narrazioak sorrarazi zituen antzinatik. Tradizio zahar baten arabera, Andre Mariaren irudia Ama Birjinaren Iturrian agertu zen, bere oinetan. Jakina, albiste honek ez du inolako oinarri historikorik, tenpluaren irudi titularra Andre Mariaren elizaren oso ondorengoa baita.

XVI. mendetik aurrera, lastategi, zalditegi, ospitaleko morroien etxebizitza eta karabineroen egoitza gisa erabili izan da. XX. mendean, ukuilu eta aletegi gisa erabili zuten beheko solairuan, eta gela gisa goikoetan (orduan murruak handituta zituen). 1903an, jatorrizko eraikuntzako hiru barne-arku handi bota zituzten. Gaur egungo egoera XX. mendearen amaieran egindako zaharberritze-esku-hartze baten emaitza da; izan ere, kontrahorma indartsuz eutsitako zeharkako arkuen gainean egurrezko armaduraz estalitako nabe bakarra berreskuratu du (iparraldeko horman bi zeuden bistan, eta hegoaldean bat). Tarte bakoitzean gezileihoak irekitzen dira, nahiz eta anarkikoki banatutako baoak berandu ireki. Mendebaldeko fatxadan dagoen arku beheratuko ate handi batetik sartzen da; ate hori hormatuta eta aldatuta zegoen. Iparraldeko fatxadaren bigarren atalean bigarren ate dinteldu bat dago.

Eraikin tipologia oso ohikoa izan zen Erlijiokoak ez diren eraikinetan (ospitaleak, logelak, jantokiak, biltegiak) Erdi Aro osoan zehar. Nabe bakarrak dira, bi isurialdeko egurrezko teilatu xume bati eusten dioten harrizko zeharkako arkuz estaliak. Horregatik proposatu dira Itzandegiarako jatorrizko erabilera desberdinak, ospitale-nabetik (gogora dezagun XIII. mendeko La Preciosa poemak gizonei eta emakumeei eskainitako etxeak bereizten zituela, eta 1203ko dohaintza batek ospitale zahar eta berriez hitz egiten zuela) biltegiraino. Atxikipen kronologiko argia duten eraikuntza-elementurik ez dagoenez, ez da erraza eraikuntzarako datazio bat amaitzea.

Erreferentziak

• «ORREAGA / RONCESVALLES - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-11-12).

Ikus, gainera

• Orreaga
• Donejakue bidea

Kanpo estekak

• Datuak: Q109561079
• Multimedia: Itzandegia (Roncesvalles) / Q109561079