King David hoteleko atentatua

King David hoteleko atentatua
Mota	atentatu ; operazio militar
Honen parte da	Jewish insurgency in Mandatory Palestine (en)
Data	1946ko uztailaren 22a (12:37 (en) )
Garaia	Aro Garaikidea
Kokaleku	King David hotela
Herrialdea	Palestinako Britainiar Mandatua
Parte-hartzaileak	Irgun
Helburu	King David hotela
Kausa	Operation Agatha (en)
Honen ondorioa	Operation Shark (en)
Pertsona hilak	91
Pertsona zaurituak	46

King David hoteleko atentatua 1946ko uztailaren 22an Jerusalemgo King David hotelean gertatutako atentatu terrorista bat izan zen. Irgun Zevai Leumik burutu zuen^[1] Palestinako Britainiar Mandatuko Komandantzia Militarraren eta Britainiarren Ikerketa Kriminaleko Dibisioaren egoitzan. Atentatuak 92 hildako eragin zituen (terrorista bat barne), horietako 18 juduak zirelarik, britainiarrek Agentzia Judua inbaditu eta Mandatuko alde guztietako 2500 judu baino gehiago Agatha Operazioan atxilotu ondoren.^[2]

Jerusalemgo Rey David hotelaren hegoaldeko hegala, britainiar erregimenaren gobernu-erakunde nagusiak hartzeko okupatu zuten, armadaren kuartel nagusia eta gobernu zibila barne. Metrailadore-kokalekuak eraiki zituzten hainbat tokitan. Soldadu, polizia eta detektibeek zaintza estu eta etengabea egiten zuten Mandatuko agintari britainiar gorenak gordetzen zituen eraikinean.

Irgunek Erresistentzia Juduko Mugimenduaren (Hagana, Irgun eta Lejiko mugimendu komuna, Bigarren Mundu Gerraren ondoren britainiar erregimena Palestinatik kanporatzea eta lurralde horretan juduen independentzia borroka armatuaren bidez lortzea helburu izan zuena) aginte bateratuaren esku utzi zuen eraikina suntsitzeko plana, honek ez zuen onartu, baina ezta baztertu ere, une egokia ez zela argudiatuz.

Kausak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1946ko ekainaren 29an, britainiarrek Agentzia Juduaren bulegoak okupatu zituzten, dokumentu sekretu garrantzitsuak, agentziaren operazioei buruzko informazioa, arabiar herrialdeetako inteligentzia jarduerak eta Haganako kideen zenbait izenen zerrenda biltzen zituen agiriak lortuz. Dokumentazio hori guztia King David hotelera eraman zuten.^[1] Ia aldi berean, Palestina osoko 2.500 judu baino gehiago atxilotu zituzten (Larunbat Beltza zeritzona). Arrazoi horiek bultzatu zuten Erresistentzia Juduko Mugimenduaren agintaria plana onartzera, zeinaren helburu nagusia dokumentu argigarri haiek suntsitzea baitzen. Ondoren, plana berrikusi eta xehetasunak finkatu behar izan zituzten.

Plana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Planaren arabera, Irgungo kideak esne-botiletan lehergailuekin sartuko ziren, eta kartel bat eramango zuten zintzilik: "Minak, ez ukitu". Gero, oinezkoak eraikinetik urruntzeko, petardo txiki zaratatsu eta kaltegabe bat botako zuten. Azkenik, aldez aurretik aukeratutako hiru bulegori abisuak emango dizkiete telefonoz, eta eraikina husteko eskatuko diete agintariei. Operazio honi MalonChik deitu zitzaion, horixe baitzen erabili zuten klabea.

Operazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Operazioa 1946ko uztailaren 22an egin zuten. Komandoko buruzagia sudandar langileen tunika bereziarekin mozorrotuta sartu zen hotelean, eta lehergailuak sotoan jarri zituen, talde batek estaltzen zuen bitartean. Hoteletik irtetean, 12:00etan, Gideonek jendetzari oihu egin zion: "Ospa, hotela airean hegan egiteko zorian dago!".

Handik hamar minutura, Gideon telefonista baten zain zegoen lekura iritsi zen, eta hark King David hotelera deitu zuen, eta agintariei jakinarazi zien lehergailuak jarri zituztela eraikinean, eta laster lehertuko zirela, eraikin osoa husteko eskatuz, biktima zibilak saihesteko. Irgunek dioenez, ondoren pertsona berak Jerusalem Posteko bulegora deitu zuen gertatutakoaren berri emateko..^[3] Hirugarren eta azken ohartarazpena zonaldeko Frantziako Kontsulatuari egin zitzaion, leherketaren ondorioak saihesteko leihoak irekitzea aholkatuz. Funtzionarioek abisua jaso zutela baieztatu zuten ondoren, eta, beraz, ohartarazpena onartu, leihoak ireki eta kontsuletxearen eraikinak ez zuen inolako kalterik jasan. Hala ere, britainiar agintariek entzungor egin zieten ohartarazpenei, esanez: "Ez dugu juduen agindurik onartzen".^[1] Britainiarrek ukatu egin dute bertsio hori, gaur egun abisua jaso ez zutela ziurtatzen jarraitzen baitute, eta horrek Tel Aviveko enbaxadore britainiarraren eta Jerusalemgo kontsul nagusiaren kexak eragin zituen atentatuaren 60. urteurrenaren ospakizunean, plaka bat jarri zietelako,^[4] eta plaka horrek esan zien jakinarazi zitzaiela.

12:37an, erlojuaren mekanismo tiratzailea ontzi barruan erregulatu eta ia ordu erdira, bonbek eztanda egin zuten. Bat-batean, Jerusalem osoa ikaratu zen. Botilak planean aurrekusitakoaren arabera lehertu ziren, eztandaren indarrak kalkulu guztiak gainditu zituen eta zazpi solairuak suntsitu zituen, zorupetik sabairaino. Britainiarrek hotela hustu ez zutenez, 91 pertsona hil ziren (28 britainiar, 41 arabiar, 17 judu, 3 sobietar, greziar 1 eta egiptoar 1)^[5] eta beste 45 zauritu.

Eshnab, Haganako organo ofiziosoak, leherketaren unean hotelean zegoen lekuko baten deklarazioa argitaratu zuen. Lekuko horrek zera esan zuen: "Ohartarazpen-eztandak eragindako zarata entzun nuenean, hoteletik irtetea hobe zela pentsatu nuen. Beste batzuk saiatu ziren, baina soldadu ingelesek irteerak itxi eta tiro egin zieten irten nahi zutenei. Geroago jakin nuen ofizial britainiar batek, hoteletik ebakuatzeko abisua jaso zuenean, oihu egin zuela: Ez gaude hemen juduen aginduak jasotzeko. Guk ematen ditugu aginduak».

Ondorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Atentatu horren ondorioz, Haganak aldi baterako geldiarazi zuen Irgunekin zuen lankidetza. Era berean, eraso hori izan zen britainiarren ebakuazioa eragin zuen faktoreetako bat. Irgungo kide eta jarraitzaile ohiek Israelgo kontakizun historiko modernoak haren kontra eta Hagana bezalako talde sendoagoen alde daudela esan dute.

Atentatuaren ondoren, britainiarrek hotela erabili zuten 1948ko maiatzaren 4ra arte. Israelgo kuartel nagusia izan zen 1947-1949ko Palestinako gerraren amaieratik 1967ko Sei Eguneko Gerrara arte. Gero israeldarrek hotela ireki zuten negozio komertzialetarako. Harrezkero, agintariak eta bisitari ospetsuak hartu ditu.^[6]

60. urteurrena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2006ko uztailean, israeldarrak, tartean Benjamin Netanyahu lehen ministroa eta Irgungo kide ohiak, Menahem Begin zentroak antolatutako ekitaldiaren 60. urteurrenean izan ziren. Israelgo enbaxadore britainiarrak eta Jerusalemgo kontsul nagusiak protestak aurkeztu zituzten. Protesta egin zuten, baita ere, plaka baten aurka. Plaka horren arabera, britainiarrek ez zieten jaramonik egin alerta-deiei. Plakak hau dio: "Britainiarrek bakarrik ezagutzen dituzten arrazoiengatik, ez zuten hotela ebakuatu."^[4] Plakak honela dio: "Telefono deien bidezko ohartarazpenak hotelera, The Palestine Postera eta Frantziako kontsuletxera egin ziren, hoteleko bidaiariei berehala irteteko eskatuz. Hotela ez zuten hustu eta handik 25 minutura bonbek eztanda egin zuten. Irgunen atsekaberako, 92 pertsona hil ziren." Hildakoen artean Avraham Abramovitz dago, erasoaren ondoren ihes egiten ari zirela tiroz hil zituzten Irgungo bi kideetako bat.