Lankide:Claulonso/Proba orria

HIRUDINEA

Hirudinea (izaina) annelido taldeko animalia bat da. Zizare mota bat dira eta lurreko zizareen ahaideak dira, nahiz eta berengandik ezberdinak izan beren xurgatzaileengatik eta bizi diren habitat motagatik. Gainera, luzera 5 eta 12 milimetrotik gorakoa dute eta 600 izain espezie inguru daude, baina ohikoena medikuntzako izaina edo izain arrunta da.

Ezaugarri fisikoak

5 eta 12 milimetro artean neurtzen dute. Gainera, gorputza atsegina da xurgatzen duen odol guztia gordetzeko. Espezie motaren arabera kolore ezberdinak izan ditzake. Bi kikara ditu, bata aurrealdean eta bestea atzean, lurrean arrastaka ibiltzen laguntzen diona, uretan zehar ibiltzeko erabiltzen diren gorputzeko paretako giharrak alde batera utzita.

HIRUDINEA

Habitata

Izaina gehienak eremu tropikaletan bizi dira klima epeletan eta uretako ingurune batzuatan bizitzeko hobeto moldatuta daudenez. Ur sakonetan aurkitzen dira batez ere, turbulentzia handirik izaten ez dituzten ur eremuetan. Normalean harrien edo uretako landareen azpian aurkitzen dira, argirik gabe dauden lekuetan. Espezie batzuk ur gazitan bizi daitezke, baina gehienak ur gezetan (ibaetan) aurki ditzakegu. Izaina kopurua munduan azken urteetan asko murriztu da, hori dela eta kontserbatzeko eta iraungi ez daitezen neurriak hartu dira.

Elikadura

Hirudinea ezpezie batzuk ur gezatan bizi dira eta moluskuetan eta zizareetan dauden substantzia batzueki elikatzen dira; beste batzuk, ordea, haragijaleak dira, har txikiak, gasteropodoak, krustazeoak, larbak, zapaburuak, arrainkumeak, intsektuak eta abar jaten dituzte. Bera bezain zizare luzea osorik irensteko gai dira. Horretaz gain, ur gezetako ekosistemetan, hirudinea gehienak arrainen mende daude. Beste batzuk beste bizidun handiago batzuetatik ateratzen duten odolaz elikatzen dira, haien hortz txikiekin larruazalari lotzen zaizkio eta ahal duten odol guztia zurrupatzen dute. Bere ahoak hiru masailezur zerratu ditu, ehun hortz txiki baino gehiagorekin osatuta. Hirudeneak daukan listua, anestesikoak, hodi zabaltzaileak eta peptido antikoagulatzaileak dituenez, 10 minututik ordubetera pasa daiteke biktima ohartu gabe. Gainera, odola xurgatzeko duten gaitasunari esker, bederatzi hilabete egon daitezke jan beharrarekin gabe.

Ugalketa

Annelido hauk gehienak hermafroditak dira. Honek arraren ugal-organo baita emearen ugal-organo dituztela esan nahi du, organismo bakoitzak sexu-organoak dituela, bai maskulinoak bai femeninoak. Gainera arrautzak errun ditzakete, eta beste hirudiea bati esperma eman. Bizi-ziklo zuzena dute, hau da, larbarik gabe, eta gazteak zibot baten barruan garatzen dira.

   Ba al dakizu   

Antzinatik, anelido txiki hauek gaixotasun asko tratatzeko erabili ziren, odola isuriz. Metodo horretan odola ateratzen da, odol bakoitia ateratzeak gorputza sendatuko duelakoan. Helburu medikoekin erabili ziren, onurengatik. Antikoagulatzaileak dira, anelido horien listuan hirudina aurkitzen baitugu, herdoilaren koagulazioa inhibitzea lortzen duen agentea. Gainera, antiinflamatorio gisa erabiltzen ziren, anestesikoak mina baretzen dutelako, eta basodilatadoreak, edalontziak handitzeko eta fluxu hobea emateko jarduten dutelako.

Datu bitxiak

1. Izainek 5 eta 12 milimetro artean neurtzen duten arren, munduko barietaterik handienak, Amazoniako euri oihanean bizi denak, 30 zentimetro neurtzen du.
2. Estimulu desberdinei erantzuteko, kolorea aldatzeko gaitasuna dute.
3. 27 urteko bizitzara iritsi daitezke.
4. 32 garun, 3 masailezur eta 3 bihotz dituzte.
5. Izainak odola haien pisua baino bost aldiz gehiago xurgatzeko gai dira.
6. Leku batzuetan gaixotasun fisikoak eta mentalak sendatzeko erabiltzen dira , oso baliagarriak dira ere thrombosiak tratatzeko, koaguluak disolbatzen dituen substantzia bat gorputzaren barruan daukatelako.