Lankide:Joxan Garaialde/Luma

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Guakamaio urdin-horiaren lumen egitura nahastuta.

Pintada arrunt baten luma-eskema baten bizartxoen xehetasuna.

Lumak ornodunetan aurkitzen diren eranskin tegumentario konplexuenak dira, epidermisaren edo azalaren kanpoko geruzaren papila txikietan edo folikulu txikietan sortzen direnak eta keratina proteinak sortzen dituztenak. Hegaztien luma, moko eta atzaparren beta-keratinak osatuta daude —narrastiaren atzaparrak, ezkatak eta maskorrak bezalakoak— β xaflak eratzeko hidrogeno-loturen bidez loturiko proteina-kateez, zeinak, aldi berean, oraindik bihurrituagoak diren disulfurozko zubien bidez eta elkarren artean konektaturik dauden; berez, ugaztunen ile, adar eta apatxaren alfa-keratina baino indartsuago dira^[2]^[3].

Lumak arinak izan arren, hegazti baten lumaje osoak bere hezurduraren pisuaren bikoitza edo hirukoitza izan ohi da, hezur gehienak hutsak baitira, eta aire-poltsak dituzte.

Lumaren zatiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Luma-ardatza bi zatitan banatzen da: kalamua eta arrakia. Kalamua edo kanoia gorputzean sartzen den beheko zati eta hutsa da. Kanoiak zilborra izeneko bi zulo ditu. Beheko zilborra kanoiaren oinarri-muturrean dago; bertan sartzen da lumaren papila bere garapenean elikatzeko, eta goiko zilborra hasieran lumaren zati laminarra ateratzen zen zuloa da. Hori arrakiaren bi aldeetan antolatuta dago, eta estandarte edo bexilo deitzen zaio, eta bizar izeneko adar paraleloek osatzen dute. Bizarrak, berriz, perpendikularki adarkatzen dira kokots edo bizartxotan, horiek ere amuetan adarkatuta daudenak eta ondoko bizartxoen kakoekin lotzeaz arduratzen direnak. Estandartearen goiko aldeari (amuak elkarrekin lotzean ezin hobeto elkartuta eta ordenatuta geratzen dena) alde lumatsua deitzen zaio, eta lumaren beheko zatiari, berriz (bizartxoak bereizita eta desordenatuta daudenak amu gutxi edo bat ere ez dutelako), zati lumatsua deitzen zaio^[1].

[[Kategoria:Hegaztien anatomia]]

↑ ^a ^b O. López-Albors, F. Gil, JMª. Vázquez, R. la Torre, G. Ramírez-Zarzosa, M. Orenes y F. Moreno. Revisión: Nomenclatura e iconografía de las partes de la pluma y sus diferentes tipos. Anales de Veterinaria (Murcia) 15: 3-16 (1999) (texto completo en PDF).
↑ R. Schor and S. Krimm. (1961). «Studies on the Structure of Feather Keratin II. A β-Helix Model for the Structure of Feather Keratin» Biophys J. 1 (6): 489–515. doi:10.1016/S0006-3495(61)86904-X. OCLC .1366335 PMID 19431311. Bibcode: 1961BpJ.....1..489S..
↑ Linus Pauling and Robert B. Corey. (1951). «The Structure of Feather Rachis keratin» Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 37 (5): 256–261. doi:10.1073/pnas.37.5.256. OCLC .1063351 PMID 14834148. Bibcode: 1951PNAS...37..256P..

[AB-1] O. López-Albors, F. Gil, JMª. Vázquez, R. la Torre, G. Ramírez-Zarzosa, M. Orenes y F. Moreno. Revisión: Nomenclatura e iconografía de las partes de la pluma y sus diferentes tipos. Anales de Veterinaria (Murcia) 15: 3-16 (1999) (texto completo en PDF).

[2] R. Schor and S. Krimm. (1961). «Studies on the Structure of Feather Keratin II. A β-Helix Model for the Structure of Feather Keratin» Biophys J. 1 (6): 489–515. doi:10.1016/S0006-3495(61)86904-X. OCLC .1366335 PMID 19431311. Bibcode: 1961BpJ.....1..489S..

[3] Linus Pauling and Robert B. Corey. (1951). «The Structure of Feather Rachis keratin» Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 37 (5): 256–261. doi:10.1073/pnas.37.5.256. OCLC .1063351 PMID 14834148. Bibcode: 1951PNAS...37..256P..

[1]

[2]

[3]