Apoarmatu istilzale dortoka, Emys orbicularis, lau hankako narrasti orojalea da, nahiz eta intsektu, molusku eta arrain txikiak jan gehien bat.  Dortoka hau bi familia ezberdinetako kide da.

Apoarmatu istilzaea

Zer nolako egitura eta itxura dute?

Helduen oskola zapala, atzetik zabalagoa eta 20-30 cm-koa izaten da. Helduek gorantz eta beherantz mugitzen laguntzen dien aurreko zeharkako txanga bat dute. Dimorfismo sexuala ere aurkitzen da. Estaltzea (sexu ezberdineko arteko parekatzea da eta sexu ugalketa du helburutzat) errazteko, arren isatsa luzeago da eta oskolaren beheko aldea sakonduagoa.

Azala iluna dute orban edo marra argiez estalia. Bere gorputz-adarrak luzeak dira eta oin palmatuak dituzte igeriketarako ondo moldatuak. Jaioberriak oso txikiak dira.

Banaketa

Europa eta bertan Euskal Herriaren kokapena

Dortoka hau ur gezatakoa da. Europako leku askotan topa dezakegu, Europako iparraldean eta erdialdeko zenbait tokitan izan ezik. Gainera, Euskal Herrian ere aurkitzen da, baita Asia edo Afrikako herrialde batzuetan ere.

Habitata

Ur geldietan eta hareazko eta belartsuak diren hondoak dituzten ibaien meandroetan bizi da.

Apoarmatu istilzaleek naturaz inguraturik eta oihantsuak diren pasaiek inguratzen dituzten hezeguneetan bizitzea nahiago dute. Bestalde mendi ingurunetan ere topa dezakegu bertan elikatzen baita batzuetan.

Animalia hau erdi uretakoa erdi lurrekoa da. Lurreko mugimenduek kilometro 1 har dezaketelako, eta, noizbehinka, 4 kilometro arte uretatik kanpo ibiltzen delako.

Elikadura

Elikadurari dagokionez, Apoarmatu istilzaleak digestio-prozesua areagotu dezakeen landare eta animaliak jaten ditu. Intsektu, molusku, lur-zizare eta arrain txikiak jaten ditu gehien bat.

Jakinarazi denez, heldu baten dieta dieta haragijale batekin hasten da eta dieta belarjaleago baterantz joten du zahartu eta tamainan hazten den heinean. Dortoka honek energia gutxiago duen elikagai bat nahiago du, energia gehiena ugalketatik errekuperatzeko gastatzen baitu.

Ugalketa

Arrautza bidez ugaltzen dira. Arra emearen atzetik ibiltzen da hau atrapatu arte, horrela estalketa erreztuz.  Ondoren, emeak 3-18 arrautza jartzen ditu toki eguzkitsu eta babestu batean. Kumeak bi hilabete, bi hilabete eta erdi pasa ondoren jaiotzen dira.

   Ba al dakizu   

100 urte baino gehiagoko adinera irits daitezke

• 

Ohiturak

Ibai ertzean eguzkia hartzea gogoko dute odol hotzeko animaliak bait dira. Oso lotsatia denez edozein arrisku baten aurrean oso azkar uretan murgiltzen da. Lehorrean, lehorreko dortokak baino bizkorrago mugitzen dira. Urria iristen denean lohian hondoratzen da negua igarotzeko.

Gizakien inpaktua

Historikoki, mota hauetako dordokak konpainia- animaliak izan dira, hala eta guztitz ere,  hau egitea dagoeneko debekatuta dago. Izan ere, duela urte batzuk basoan bizi diren animalientzako lege bat atera zuten hau galarazten zuena eta oraindik indarrean dagoena.

Ildo beretik, duela gutxi ezagutu da, gaur egun Apoarmatu istilzale dortokak bizi diren lekuak ez datozela bat berain jatorrizko bizilekuekin.

Gaur egungo egoera

Espezie honek jasaten dituen mehatxuak hauek dira: bere habitata suntsitzea hondakinak lurreratugatik, eta elikagai eta espazioaren alde lehiatzen diren espezie exotikoak sartzea.

Badirudi Espainia mailan Andaluzia, Katalunia, Galizia eta beste herri batzuetan bizi diren dortoka mota honen kantitatea gutxitu dela.