Lu Gwei-djen
| Lu Gwei-djen | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Nanjing, 1904ko uztailaren 22a |
| Herrialdea |  Txinako Herri Errepublika |
| Bizilekua | Cambridge |
| Heriotza | 1991ko azaroaren 28a (87 urte) |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Joseph Needham (en)  (1989 - 1991) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Cambridgeko Unibertsitatea 1939) Doktoretza Ginling College (en) Newnham College |
| Hizkuntzak | ingelesa txinera |
| Irakaslea(k) | Dorothy M. Needham |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | biokimikaria, historian of science (en) eta historialaria |
Lu Gwei-djen (txinera tradizionalean, 魯桂珍; pinyin, Lǔ Guìzhēn; Wade-Giles, Lu Kui-chen; Nanjing, Txina, 1904ko uztailaren 22a - 1991ko azaroaren 28a) Txinako zientziaren eta teknologiaren historian aditua izan zen, baita nutriologian doktorea ere. Joseph Needham biokimikariak gidatutako "Zientzia eta Zibilizazioa" proiektu txinatarraren ikertzaile eta egilekide garrantzitsua izan zen.[1]
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lu Gwei-djen, botikari baten alaba, Nanjingen jaio izanaren zorteari esker, Ginling ikastetxera joan ahal izan zen, Txinan emakumeei ikasketa graduak ematen zizkien lehen unibertsitatera, eta emakume amerikar talde batek sortua izan zena.[2]
Irakaskuntza ingelesez egiten zen, eta Luk curriculum zabala ondu zuen, zoologia eta biokimika barne. Geroago, patologo kimiko gisa praktikak egin zituen Peking Union mediku ikastetxean. 1933an, Shanghaira joan zen bizitzera, Henry Lester institutuan irakasteko. Institutu horretan, besteak beste, B1 bitaminaren urritasuna aztertzen lan egin zuen Benjamin Plattekin, eta lan horren argitalpen zientifiko ugari egin zituen.[2]
Luk interes handia agertu zuen Cambridgeko biokimika ikastetxean, zehazki, Joseph Needhamen "Enbriologia Kimikoa" hiru liburukiko seminalean eta bere emazte Dorothyren lanean. Plattek animatuta, Cambridgera joan zen graduondoko ikasle gisa, eta honek Dorothy Needhami eskatu zion zaintzeko.[2]
1936an, Lu Cambridgera Needham eta bere emaztearekin lan egitera iritsi eta urtebetera, biek ikerketa xede berarekin lan egiten zuten: muskuluaren biokimika. Hurrengo urtean, Lu eta Joseph Needham maitale bihurtu ziren eta harremanak 1991 arte jarraitu zuen, Lu hil zen arte.[3] 1989an ezkondu ziren, elkar ezagutu eta mende erdira.[4]
Luk ezohiko bizimodua egin zuen, biokimikako karrera arrakastatsuaz gozatuz, zientzietan oso emakume gutxi zeuden mende batean. Gerra Sino-Japoniarrean Txina utzi zuen, geroago Cambridgeko Unibertsitatean doktoregoa jaso zuen, aurrerantzean UNESCOrako elikadura-aholkularitza zientifiko gisa lan egiteko, Frantzian. Lorpen handiak izan arren, beti saihestu zuen publizitatea, elkarrizketatua izateari eta bere biografia egiten uzteari uko eginez.[5]
1971n, "Barne elixirra" izeneko saiakera bat idatzi zuen, zahartzearen berezko ehunen egoera iraultzeko aplika zitekeen taoisten fisiologia. Teknika hori fisiologikoa zela azaldu zuen, mendebaldean ematen zen alkimia espiritualarekin zerikusirik ez zuena. Bere bizitzako azken urteetan, Txinako medikuntza klinikoki frogatutako paradoxa gisa deskribatzen zuen, oraindik zaharkitua, berritzailea, baina erabat Erdi Arokoa.[5]
Lanak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Egilekide gisa aitortzen den lanen artean hauek daude:
- Lu Gwei-djen & Needham, Joseph (1980). Celestial Lancets: A History and Rationale of Acupuncture and Moxa. Cambridge; New York: Cambridge University Press.
- Needham, Joseph; Wang Ling & Lu Gwei-djen (1971). Civil Engineering and Nautics. Science and Civilisation in China. Vol. IV.3. Cambridge: Cambridge University Press.
- Needham, Joseph & Lu Gwei-djen (1983). Spagyrical discovery and invention: Physiological alchemy. Science and Civilisation in China. Vol. V.5. Cambridge: Cambridge University Press.
- Needham, Joseph; Lu Gwei-djen; Combridge, John H. & Major, John S. (1986). The Hall of Heavenly Records: Korean Astronomical Instruments and Clocks, 1380-1780. Cambridge: Cambridge University Press.
- Lu Gwei-Djen & Needham, Joseph (1951). A contribution to the history of Chinese dietetics. Isis. 42 (1): 13–20.
Sariak eta aintzatespenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Gonvillek eta Cambridgeko Caius ikastetxeak ematen duten "Zientziaren Historiako Lu Gwei-Djen" sariak bere izena darama bere omenez.[6]
- Cambridgeko Lucy Cavendish ikastetxeak emandako Lu Gwei Djen Ikerketa Bekak ere bere izena darama.[7]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2017-07-22). «Lu Gwei-djen, historiadora de la ciencia» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ a b c «Lu Gwei-djen — Department of Biochemistry» web.archive.org 2018-11-16 (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ (Ingelesez) «Loved China. Maybe too much. Also loved women» The Globe and Mail 2008-05-31 (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ «Biography tells secrets of Joseph Needham's China love». www.chinadaily.com.cn.
- ↑ a b (Ingelesez) «The Lung, The Elixir, and The Lancet - Lan A. Li» lan-a-li.com (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ «Reporter 21/7/99: Gonville and Caius College» www.admin.cam.ac.uk (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ «College fellows - Lucy Cavendish» web.archive.org 2019-04-04 (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Winchester, Simon (2008). The Man Who Loved China: The Fantastic Story of the Eccentric Scientist Who Unlocked the Mysteries of the Middle Kingdom. New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-088459-8.
- Wang Guozhong (1999). 魯桂珍與李約瑟 [Lu Guizhen yu Li Yuese (Lu Guizhen and Joseph Needham)]. Guiyang: Guizhou People's Press. pp. 1–29, 231–236. ISBN 7-221-04546-1.
