Montalbano komisarioa

Montalbano komisarioa
Montalbano komisarioa
Argitalpena
Sortzailea	Andrea Camilleri
Ageri den obrak	ikusi Uraren forma;
Interpretatzailea	ikusi Luca Zingaretti ;
Datu biografikoak
Sexua	gizonezkoa
Jarduera	detektibea

Montalbano komisarioa edo Salvo Montalbano Andrea Camilleri (Porto Empedocle, 1925-Erroma, 2019^[1]) idazleak argitaratutako eleberri eta narrazio motz sail bateko protagonista da. Erabiltzen duen hizkuntza sizilieraren elementu asko dituen italiera agertzeagatik bereizten da.

Fikziozko pertsonaia

Montelusa izeneko alegiazko probintziako Vigata alegiazko herrian (egiaz, Siziliako Agrigento probintziaren eta Porto Empedocle herriaren alter egoak dira, hurrenez hurren) lan egiten du Montalbano komisarioak. Haren laguntzaile nagusiak honako hauek dira: Domenico Mimì Augello komisarioa, gonazale nekaezina, Giuseppe Fazio inspektorea, Galluzzo eta Gallo agenteak, Agatino Catarella agente eta telefonista —haren ate-danbateko izugarriek eta hizkuntza-arazoek komisarioa erotzen dute—, eta Germanà, Giallombardo, Torretta eta beste agente batzuk ere ageri dira. Beste laguntzaile batzuk hauek dira: Adelina (etxeko zerbitzaria eta sukaldari bikaina), Ingrid Sjöström, Nicolò Zito kazetari laguna, Jacomuzzi zientzia-poliziako agentea eta Pasquano auzitegiko medikua. Lehen eleberrietan Gegè ikaskide ohia ageri zen, laguna bada ere, gaizkilea ere badena.

Montalbano pertsonaia bitxia da, oso argia, funtzionario jeloskorra, Estatuko Poliziaren ordezkaria, legea errespetatzen duena —nahiz eta, kasua argitzeko, behar denean urratzen duen—, irakurle paperjalea, eta gastronomiaren eta bere lurralde siziliarraren maitale handia. Urte asko dira Livia Burlando genovarrarekin maitasun-harremana duela, krisi ugarirekin, ordea.

Kasuak ebazteko ortodoxia gutxi duenez, arazo larriak ditu Luca Bonetti-Alderighi nagusiarekin.

Deitura Manuel Vázquez Montalbán idazleari zor dio, Pepe Carvalho detektibearen sortzaileari, alegia, gastronomiaren eta literaturaren zalea baita. Camilleri bezala, Montalbano Vázquez Montalbánen eleberrien zalea da. Era berean, Camilleriren zenbait lanetan adierazitakoaren arabera, detektibearen izen-deiturak Italiako hegoaldearen omenezkoak dira, han "Salvo" eta "Montalbano" nahiko ohikoak baitira.

Montalbano komisarioa euskaraz

Komisarioa protagonista duten hiru lan daude euskaratuta, eta euskarazko prentsan kritikak jaso dituzte^[2].

Hilabete bat Montalbanorekin (Igela, 2011 - Un mese con Montalbano - itzultzailea, Fernando Rey)^[3]
Gauaren usaina (Erein 2011, Uzta Gorria, 6 - L'odore della notte - itzultzailea, Josu Zabaleta)^[4]
Uraren forma (Igela 2012, Enigma - La forma dell'acqua - Itzultzailea, Ander Irizar)^[5]

Saileko eleberriak

1994 - La forma dell'acqua (Uraren forma)
1996 - Il cane di terracotta
1996 - Il ladro di merendine
1997 - La voce del violino
2000 - La gita a Tindari
2001 - L'odore della notte (Gauaren usaina)
2003 - Il giro di boa
2004 - La pazienza del ragno
2004 - Racconti di Montalbano
2005 - La luna di carta
2006 - La vampa d'agosto
2006 - Le ali della Sfinge
2007 - La pista di sabbia
2008 - Il campo del vasaio
2008 - L'età del dubbio
2009 - La danza del gabbiano
2010 - La caccia al tesoro
2010 - Acqua in bocca
2010 - Il sorriso di Angelica
2011 - Il gioco degli specchi
2012 - Lama di luce
2012 - Una voce di notte
2013 - Covo di vipere
2014 - La piramide di fango
2015 - La giostra degli scambi
2016 - L'altro capo del filo
2017 - La rete di protezione
2018 - Il método Catalanotti
2019 - Il cuoco dell'Alcyon
2020 - Riccardino (egilea hil ondoren argitaratua)

Kontakizun laburren liburuak

1998 - Un mese con Montalbano (Hilabete bat Montalbanorekin)
1999 - Gli arancini di Montalbano
2002 - La paura di Montalbano
2004 - La prima indagine di Montalbano
2014 - Morte in mare aperto e altre indagini del giovane Montalbano

Telebista saileko kapituluak

RAIk telesail bat ekoitzi du Montalbanoren zenbait abenturarekin: Luca Zingaretti aktoreak Salvoren papera interpretatzen du, eta Montalbano gaztea haren aurrekina, Michele Riondinok.

Denboraldia	Atalak	Telebistako estreinua
Lehen denboraldia	2	1999
Bigarren denboraldia	2	2000
Hirugarren denboraldia	2	2001
Laugarren denboraldia	4	2002
Bosgarren denboraldia	2	2005
Seigarren denboraldia	2	2006
Zazpigarren denboraldia	4	2008
Zortzigarren denboraldia	4	2011
Bederatzigarren denboraldia	4	2013
Hamargarren denboraldia	2	2016
Hamaikagarren denboraldia	2	2017
Hamabigarren denboraldia	2	2018
Hamairugarren denboraldia	2	2019
Hamalaugarren denboraldia	2	2020
Hamabosgarren denboraldia	1	2021

Erreferentziak

↑ «Andrea Camilleri italiar idazlea zendu da» EITB (kontsulta data: 2023-08-13).
↑ «euskarari ekarriak» ekarriak.armiarma.eus (kontsulta data: 2023-08-13).
↑ Hilabete bat Montalbanorekin – Igela. (kontsulta data: 2023-08-13).
↑ Gauaren usaina. (kontsulta data: 2023-08-13).
↑ Uraren forma – Igela. (kontsulta data: 2023-08-13).

Kanpo estekak

Datuak: Q584026
Multimedia: Commissario Montalbano / Q584026

[1] «Andrea Camilleri italiar idazlea zendu da» EITB (kontsulta data: 2023-08-13).

[2] «euskarari ekarriak» ekarriak.armiarma.eus (kontsulta data: 2023-08-13).

[3] Hilabete bat Montalbanorekin – Igela. (kontsulta data: 2023-08-13).

[4] Gauaren usaina. (kontsulta data: 2023-08-13).

[5] Uraren forma – Igela. (kontsulta data: 2023-08-13).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]