Neurohezkuntza

Wikipedia, Entziklopedia askea
Wernicke-Lichtheim-Geschwind eredu klasikoa, lengoaiaren neurobiologiaren arabera.

Neurohezkuntza edo neuropedagogia hezkuntza-zientzien eta garapen neurologikoaz arduratzen direnen arteko integrazio handiagoa sustatzen duen diziplina edo transdiziplina da. Garunaren funtzionamenduan egin diren azken aurrerapenetan oinarritutako hezkuntza estrategiak dira, azken buruan.

Sortzen ari den eremu zientifiko bat da, eta neurozientzia kognitiboan, garapenaren neurozientzia kognitiboan, hezkuntza-psikologian, hezkuntza-teknologian, hezkuntzaren teorian eta prozesu biologikoen eta hezkuntzaren arteko elkarreraginak aztertzeko lotutako beste diziplina batzuetan diharduten ikertzaileak biltzen ditu.

Neurohezkuntzako ikertzaileek irakurketa-prozesuaren mekanismo neuronalak, zenbakizko kognizioa, arreta eta zailtasunak ikertzen dituzte, hala nola dislexia, diskalkulia eta hezkuntzarekin lotutako AGHA. [1][2]

Egunero neurozientziatik iristen diren aurkikuntzek eragina dute ikasketa-prozesuak ulertzeko ikuspegian. Horrela ulertzen hasi da zer gertatzen den ikasketa bat gauzatzen denean, zein estrategia pedagogikok duen eragin handiagoa ikasketa-prozesuan eta, garrantzitsuagoa oraindik, zein diren guzti horren atzean dauden zergatiak. Neurozientziatik iristen diren ezagutzak psikologia kognitiboak eta pedagogiak emandakoei batzen zaizkie eta, diziplinarteko ikuspegi horretatik, Neurohezkuntza izeneko diziplina sortzen da, zeinak ikaskuntza-irakaskuntza prozesuak hobetzeko helburua baitu.[3]

Mundu osoko hezkuntza-erakunde asko baliabideak eta energia bideratzen hasi dira hezkuntzaren ikerketa neurozientifikora bideratutako ikerketa-zentroak ezartzera.

Printzipio unibertsalak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2017an, Tracey Tokuhama-Espinosa ikertzaileak, Neurohezkuntzako erreferente handienetako batek, Adimen, Burmuin eta Hezkuntza Zientzien Delphi Panelaren Inkestaren emaitzak argitaratu zituen. Urteetan zehar, mundu osoko adituekin elkarlanean aritu eta gero, ebidentzietan oinarritutako neurohezkuntzaren sei printzipioak definitu zituen. Printzipio horiek, David-Israel Castrilloren hitzetan, ikuspegi hauetan oinarritzen dira:[3]

Giza garunak bakarrak dira.
  • Berezitasuna: Giza garunak bakarrak dira. Garun gehienen oinarrizko egitura berdina bada ere sortzen diren sare neuronalak erabat ezberdinak dira garun batetik bestera. Pertsona bakoitzak, bestetik, oinordetzan jasotako berezko osaera genetikoak eragina duelako garunaren osaketan eta, bestetik, jaio eta hezi garen testuinguruak sortutako bizi-esperientziek eragin zuzena dutelako norberaren geneen adierazpenean. Horren arabera, zergatik irakasten da modu uniformean eta erritmo berean, ikasle guztiei azalpen eta jarduera mota berak eskainiz, zailtasun berdinarekin? . Testuinguruak garunaren osaketan duen eragina kontuan izanda, bestetik, ingurune aberatsak eskaintzea da irakasleek duten beste erronketako bat.<nowiki>[3]
  • Potentzial desberdinak: Ikasteko erabiltzen ditugun sistema kognitibo eta emozionalen estrukturak antzera funtzionatu arren, pertsona bakoitzaren garuna era ezberdinean prestatuta dago zeregin ezberdinak ikasteko. Ikasteko gaitasunetan dauden ezberdintasunak honako faktore hauen menpe daude: norbanakoaren hautapen pertsonala, ikaskuntza-testuingurua aurretiko esperientziak, biologia eta konposizio genetikoa, jaio aurreko eta jaiotza-inguruko gertaerak eta ingurumenarekin izandako harremana. Hori dela eta, ikasleek indargune ezberdinak adierazten dituzte, eta ikasketa mota batzuk errazago barneratzen.[3]
  • Aurretiko esperientziak: Horrek erakusten digu aniztasuna dela gelan aurkituko dugun araua eta hezitzaileen erronka dela aniztasun horri erantzutea; eta, hori lortzeko, ikasleen indargune eta interesetan arreta jarri behar da.
  • Etengabeko aldaketa: Edozein gai, proiektu, kontzeptu edo prozedimendu lantzen hastean, ikasleek dituzten aurretiko jakintzak aktibatzeak aukera sortzen du ikasketa berriak modu errazago batean eskuratzeko. Horretarako, oso baliagarria izan daiteke Harvard-eko Zero proiektutik pentsamenduaren kultura sustatzeko sortutako pentsamendu errutinak erabiltzea, hala nola hitzen jolasa, 3-2-1 zubia, paper gaineko elkarrizketa, etab. Honek ondorio oso garrantzitsu batera eramaten du: «Ikasle guztiek beti dute hobetzeko aukera».<nowiki>[3]
  • Plastizitatea: Garuna plastikoa da, eta etengabe sortzen ditu neurona, sinapsi eta odol-hodi berriak. Prozesu horiei neurogenesi, sinaptogenesi eta angiogenesi deritze. Neuroplastizitatea bizitza osoan gordetzen dugun ezaugarria da, nahiz eta alde nabarmenak dituen adinaren arabera. Ikerketek adierazten dute gaitasun hori areagotzeko, zenbait estrategia erabil daitezkeela. Horien artean talka zuzena duten hiru alderdi nagusi azpimarratzen dira: lo indarberritzailea, elikadura eta jarduera fisikoa. Horien garrantzia Ikastetxeko Hezkuntza Proiektuan islatzean, babes faktore bihurtzen dira.
  • Arreta eta memoria: Ikaskuntza berri orok du memoria forma eta arreta moduren bat. Eskolako ikaskuntza gehienek epe laburreko eta luzeko memoria sistemen funtzionamendu egokia eskatzen dute, baita lanerako memoria eta arreta kontzientea ere. Hala ere, prozedurazko ikaskuntzak, ohiturak barneratzea eta memoria episodikoak arreta kontzienterik gabe eman daitezke. Arreta, ordea, ez da eskatu daitekeen gauza bat, irabazi beharrekoa baizik. Hori lortzeko, eraginkorrak dira berritasuna, narrazioak, umorea, mugimendua eta sorpresa bezalako estrategiak. Memoriei dagokienez, garrantzitsua da jakitea horiek modu horizontalean funtzionatzen dutela, ez bertikalean.<nowiki>[3]

Neurozientzia eta hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Neurozientziak hezkuntzari ekarpen garrantzitsua egiten diola eta hezkuntza-neurozientziako ikerketa-eremu bat ezartzeko potentziala dagoela uste duten askoren baikortasuna gorabehera, ikertzaile batzuek uste dute bi diziplinen arteko ezberdintasunak zabalegiak direla zuzenean ia modu esanguratsuan erlazionatzeko.

1997an, John Bruerrek berak "neurozientzia eta hezkuntzaren argumentua" deitzen duena kritika zorrotza argitaratu zuen. Argumentua neurobiologiaren garapenean egindako hiru aurkikuntza handietatik sortzen da:

  1. Haurtzaro goiztiarraren ezaugarria garuneko sinapsi-kopuruaren hazkunde azkarra da (sinaptogenesia), eta hedapen horri inausketa aldi batek jarraitzen dio.
  2. Badira esperientziaren mendeko aldi kritikoak deiturikoak, non garunaren garapena hobeto kokatzen den zenbait zentzumen- eta mugimendu-trebetasun garatzeko.
  3. Estimuluetan aberatsa den giroak sinaptogenesi handiagoa eragiten du. Argudio nagusia da haurrak adin goiztiarretan gehiago ikasteko gai direla gehiegizko hazkunde sinaptikoa dutenean eta garun-jardueraren gailurrean daudenean.[4]

Neurozientziaren eta hezkuntzaren aldeko txostenak dituen Bruerren funtsezko euste-puntuetako bat egungo ebidentziarik eza da. Bruerrek argudiatzen du portaeraren zientziak oinarriak eman ditzakeela hezkuntza-politika oinarritzeko, baina neurozientziarekiko lotura "nahiko urruneko zubia" da, eta neurozientzia hezkuntzan aplikatzearen mugek neurozientziaren beraren ezagutzaren mugei uko egiten diete.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Goswami, U (2006). "Neuroscience and education: from research to practice?". Nature Reviews Neuroscience. 7 (5): 406–411. doi:10.1038/nrn1907. PMID 16607400. S2CID 3113512.
  2. ↑ https://blogs.deusto.es/aprender-ensenar/eu/neurohezkuntza-teoriatik-praktikara/
  3. ↑ a b c d e f Administrazioa Euskaraz [1] 2023ko urria, 122. zk.,30-31. or.
  4. ↑ Bruer, JT (1997). «Education and the brain: A bridge too far». Educational Researcher 26: 4-16. doi:10.3102/0013189x026008004.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Neurohezkuntza&oldid=9471935"(e)tik eskuratuta