San Migel Goiaingeruaren eliza (Larraga)

San Migel Goiaingeruaren eliza
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Larraga
Koordenatuak	42°33′28″N 1°50′44″W / 42.55791569°N 1.84554575°W

San Migel Goiaingeruaren eliza Argako Erriberako Larraga udalerrian kokatutako Erdi Aroko kristiau eliza bat da, XVI. mende eta XVII. mendeetan handitu zen.

Eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garai askotako eraikuntzek osatzen dute eraikina, eta XII. mendearen amaieran edo XIII. mendearen hasieran egin ziren obrarik zaharrenak. Garai hartan eraiki zen antzinako eliza protogotikoa, nabe bakarrekoa, ojiba-gangaz estalia, eta haren luzetarako garapena egungo eraikinaren erdira baino ez zen iritsiko. Erdi Aroko obra horren aztarnak oraindik ere kontserbatzen dira oinaldeko atalean, jatorrizko elementu arkitektoniko batzuekin, goi-koruaz gain, sekzio pentagonaleko arku zorrotz sendo baten gainean goratua eta gurutze-gangadun korupea, zeinaren nerbioek sekzio bera eskaintzen baitute. Garai horretakoa da, halaber, sarrerako portada ere; zirkuluerdiko arkua du, baketoidun arkiboltetan tolestuta, eta bi zutabe, eragin zistertar soilak dituztenak, penka eta boletatik abiatuta.

XVI. mendeko lehen hamarkadetan, hainbat kapera gotikorekin zabaldu zen, eta horietatik Kristoren Santuak bakarrik irauten du, Ebanjelioaren aldeko oinen tartean. Oinplano karratukoa da, zutabeen eta mentsulen gainean tertzeletedun ganga du, eta Errege Katolikoen estiloko bola tipikoak ditu. Beste kapera batzuk, garaiagoak izan arren, Erdi Aroko elizaren alde banatan jarri ziren, eta horietatik zenbait arku zorrotz eta idi-begi kendu ziren, perimetroko hormen horma-atal desberdinetan trazeria saratua zutenak.

Eraikinaren gehikuntza hori, hala ere, ez zen nahikoa izan XVI. mendean nabarmen hazi eta edukiera handiagoko tenplua behar zuen populazio batentzat. Horregatik erabaki zen, baita ere, modan zegoen eliza bat izatea, inguruko beste herri batzuetakoen antzekoa, eta horregatik erabaki zen eliza bikoiztu eta lehendik zegoena eraldatzea. 1751n, enpresa erraldoi horri hasiera eman zitzaion, eta, lehenik, gurutzadura errenazentista handi bat eratu zen, tenplu zaharraren atzean burualdea zuela. Juan de Villarreal Iruñeko apezpiku-ikuskariak, orduko maisu ospetsuak, zati horren traza eman zuen, eta Antton Anoeta eta Juan Agirre harginak izan ziren haren eraikuntzan. Obra horiek, sakristiaz gain, 1612an amaitu ziren, baina gurutzaduraren estaldura 1617ra arte atzeratu zen eta Calahorrako Juan Arriola maisuaren esku utzi zen. Fabrika berri hori aurrekoarekin lotzea besterik ez zen geratzen, eta 1636 eta 1638 bitartean egin zen hori, eta, aldi berean, zati zaharra konpondu eta estali zen berriro, hark zuen aurri-mehatxuaren aurrean, eta Lizarrako Francisco Larrañaga hargina arduratu zen horretaz.

XVI. mendeko bigarren erdiko eta XVII. mendeko lehen zatiko obra horiekin, tenplua hiru nabeko eraikin irregular bihurtu zen, aurreko egiturak aprobetxatu baitziren. Ondoren, gurutzadura bat eraiki zen, ahoan pilastraz artikulatutako bi zutabe handi zituena. Zutabe horiek, nolabait, eliza kolomadun bihurtzen dute tenplua, zati handi batean Errenazimenduko eliza tipikoa. Barrualde osoa kanoi-erdiko gangek estaltzen dute, ilargixkak dituztenak, gurutzaduraren erdiko zatia izan ezik; horren gainean kupula bat dago, lan geometrikoz apaindua, XVII. mende hasierako manierismoaren berezkoa. Burualdea zuzena da, nahiz eta kasetoidun esfera laurden bat izan, hormen angeluetara egokitzen dena, tronpa batzuen bidez, kasetoiekin horiek ere, kasu honetan oraindik zilar-formako motiboak dituztenak, nahiz eta berandu egin. Multzoa klasikoa da, eta ondoko Lerin pareko herriko parrokia-elizako maskor handiaren parekotasuna baino ez du. Bertan, 1576an Larragara tasazio bat egitera joan zen Juan Orbara maisuak parte hartu zuen. Burualdearen ondoan sakristia dago, oinplano karratukoa eta izar-gangakoa, eta haren atzean neoklasiko garaiko beste bat. Kanpoaldean, Epistolaren aldetik, dorre lirain bat dago, 1748tik aurrera eraiki zena, garai hartan Nafarroako Erriberan eta Errioxan oso modan zegoen ereduaren arabera. Gorputz karratuak eta erremate oktogonal aberatsa ditu. Bere azpian, zutabeak dituen alboko portada bat dago, Larrañagak egindako obren parte dena.

Parrokiaren barnealde zabalean hainbat erretaula daude, eta handiena nabarmentzen da; 1696ko obra barrokoa da, Iruñeko Fermin Larraintzar maisuak egina. Itxura ez oso berritzailea du, baina zutabe salomoniko batzuez eta garai hartan ohikoak ziren hostotza aristatuz apainduta dago. Nitxo nagusiak San Migelen tailu bat hartzen du, XVI. mendearen erdialdeko espresibismoari dagokiona. Erretaulari Gurutze Santuaren irudia ere gehitu zaio, XIII. mendeko tailu erromanikoa, interesgarria Nafarroan estilo honetako Gurutziltzatu gutxi dagoelako. Alboetan, bi erretaula neoklasiko daude, Sortzez Garbia eta Doloretako Ama Birjinari eskainiak. Arrosarioko Ama Birjinaren aldarea da interesgarriena, XVIII. mendearen erdialdeko obra barroko ikusgarria, apaindura ugari eta finez hornitua. XVI. mendearen hasierako Ama Birjina eseria da titularra. Mende berekoa da harrizko bataiarri bat, kikara abeneratukoa eta emakume buruekin tartekatutako kerubinez egindako dekorazio ikusgarrikoa.