Sedango gudua

Sedango gudua
Franko-Prusiar Gerra
Data	1870eko irailaren 1-2a
Lekua	Sedan, Frantzia
Koordenatuak	49°42′00″N 4°56′40″E
Emaitza	Prusiar garaipen erabakigarria
Gudulariak
Prusia Bavariako Erresuma Frantzia
Buruzagiak
Gilen I.a Helmuth von Moltke Ludwig von der Tann Napoleon III.a Patrice MacMahon Auguste-Alexandre Ducrot
Indarra
200.000 soldadu 774 kanoi 120.000 soldadu 564 kanoi
Galerak
2.320 hildako 5.980 zauritu 700 desagertu 3.000 hildako 14.000 zauritu 21.000 preso

Sedango gudua Franko-Prusiar Gerrako gudua izan zen, 1870eko irailaren 1 eta 2an gertatu zena. Emaitza, Napoleon III.a enperadorea eta bere armadaren harrapaketa eta Frantziako Bigarren Inperioaren gainbehera izan zen. Praktikan, guduak Prusiako Erresumaren eta bere aliatuen aldeko gerra erabaki zuen, borrokak, frantziar gobernu errepublikar berri baten menpe jarraitu zuen arren.

Aurrekariak

120.000 soldaduko Châlonseko frantziar armada, Patrice MacMahon mariskalaren gidaritzapean eta Napoleon III.a enperadorearen laguntzarekin, Metz bere setiotik askatzen saiatzen ari zen, prusiar Mosako Armadak geldiarazi eta Beaumonteko guduan garaitu zuenean.

Mosako armadak eta Prusiako Hirugarren Armadak, Helmuth von Moltke landa-mariskalaren gidaritzapean eta Prusiako Gilen I.a erregea eta Prusiako kantziler Otto von Bismarck laguntza zuena, eskala handiko maniobra inguratzaile bat eginez MacMahonen armada Sedanen zokoratu zuten. MacMahon bera erasoetan zauritu zuten, eta agintea Auguste-Alexandre Ducrot jeneralaren esku geratu zen.

Gravelotteko guduan Achille Bazaine frantziar mariskalak Rhingo armada mendean hartu ondoren, Metzera erretiratu zen, non Prusiako Lehen eta Bigarren Armadetako 150.000 soldaduk setiatu zuten. Napoleon III.a enperadoreak, Patrice MacMahon mariskalarekin batera, Châlonseko Armada berria errekrutatu zuen Metzera joan eta Bazaine erreskatatzeko. Enperadoreak berak, MacMahon mariskala laguntzaile zituela, Chalônseko Armada gidatu zuten ezkerreko hegaletik Belgikako mugarantz, Bazainerekin elkartzeko hegoalderantz eraso baino lehen prusiarrak saihesteko ahaleginean.

Prusiarrek, von Moltkeren agindupean, maniobra hau baliatu zuten frantsesak kurrika batean harrapatzeko. Prusiako lehen eta bigarren armadak Metz setiatzen utzi ondoren, von Moltkek Hirugarren Armadarekin eta Mosako Armadarekin maniobrak egin zituen iparralderantz, Beauforten abuztuaren 30ean frantsesekin topo eginez. Borroka gogor baten ondoren, non frantsesek 5.000 gizon eta 40 kanoi galdu zituzten, McMahon Sedanerantz erretiratu zen. Hirian atzera egin ondoren, bi prusiar armadek Chalônseko Armada berehala isolatu zuten.

Napoleon III.ak bere armadari setioa berehala apurtzeko agindu zion. Bezperan zauritutako MacMahon ordezkatuz, Auguste Ducrot jeneralak tropa frantsesen agintea hartu zuen zelaian.

Gudua

1870eko irailaren 1ean hasi zen bataila. Chalônseko Armadak, infanteriako 202 batailoi, 80 zalditeriako eskuadroi eta 564 artilleriako kanoiekin, inguruko Hirugarren Prusiar Armada eta Mosako Armada eraso zituen, hauek, infanteriako 222 batailoi, 186 zalditeriako eskuadroi eta 774 kanoi zirelarik. Wimpffen jeneralak, erreserbako V. Frantses Gorputzeko komandanteak, XI. Prusiar Gorputzari infanteria eta zalditeria eraso konbinatu bat egitea espero zuen. Hala ere, 11:00ak aldera, errefortzu berriak gudu-zelaira iristen ziren bitartean, Prusiako artilleriak Frantziako posizioak eraso zituen. Bonbardaketa gogor baten ondoren, prusiar kargak ekialdetik eta ipar-mendebaldetik, eta Bavariako erasoak hego-mendebaldetik, Chalônseko Armada Garenneko basora eraman zuten, eta bertan kapitulatu zuen. Frantziako zalditeriak, Marguerite jeneralak gidatuta, Floing herrixkatik hurbil, non XI. Prusiar Gorputza bildu zen, hiru eraso egin zituen. Marguerite, karga horietako lehenengoan, borrokan hil zuten, eta hurrengo biek galera handiak izan zituzten frantziarrentzat.

Egunaren amaieran, setioa hausteko itxaropenik gabe, Napoleon III.ak su-etena agindu zuen: 17.000 frantziar hil edo zauriturik, eta beste 21.000 preso ziren. Prusiako galerak 2.320 gizon hil, 5.980 zauritu eta 700 harrapatu edo desagertu ziren.

Hurrengo egunean, 1870eko irailaren 2an, Napoleon III.ak bandera zuria altxatzea agindu eta Chalônseko Armada osoa Moltkeri eta errege prusiarrari errenditu zizkien.

Ondorioak

Garaipen ikaragarria izan zen prusiarrentzat, frantziar armada osoa ez ezik, euren enperadorea ere harrapatu baitzuten. Albiste hauek Parisera iritsi eta bi egunera, Frantziako Bigarren Inperioa iraultza baketsu batean enperadorea tronutik kendu zuten, Defentsa Nazionalerako Batzorde bat eta Frantziako Hirugarren Errepublika sortuz.

Frantziarren porrotak Sedanen eta Napoleon III.aren harrapaketak Prusiaren aldeko gerraren azken emaitza erabaki zuten. Bigarren Inperioa erori ondoren, Napoleon III.a prusiarren zaintzatik askatu zuten, eta, ondoren, Britainia Handira erbesteratu zen, Mosako Armada eta Hirugarren Prusiar Armada Paris setiatzen ari ziren bitartean, non Gilen I.a, Versaillesko jauregian, Alemaniar Inperio berriko kaiser izendatu zuten.

Lurralde-eremuan, Frantziaren porrotak berebiziko garrantzia izango zuen Alemania-Frantzia harremanetan, izan ere, Alsaziako lurraldeak eta Lorraineko zati bat, industrialde garrantzitsua, lagapena ekarri baitzuen. Lurralde horien galerak eragindako erresuminak (errebantxismoa) Lehen Mundu Gerrara eraman zuen belizismo nazionalista elikatzeko balioko zuen. Gerra horren ondoren, eta Versaillesko Itunaren arabera, Frantziak biak berreskuratu zituen, kalte-ordain ekonomiko handi batekin batera. Paradoxikoki, 1919an eta Versaillesko Itunaren ondorioz Alemaniar Inperioa desagertu egin zen, 1871n aldarrikatu zen toki berean: Versaillesko Ispiluen Galerian.

Bibliografia

• (Frantsesez) Georges Hardoin, Français & Allemands. Histoire anecdotique de la guerre de 1870-1871, tome V, L'investissement de Metz. La journée des dupes. Servigny. Noisseville. Flanville. Nouilly. Coincy.
• (Alemanez) Georg von Widdern, Kritische Tage. I. Teil. Hil Ekimen und die gegenseitige Unterstuetzung in der deutschen Heeres-und Truppenfuerung. Bd. 1. Hil I. Armee bei Colombey-Nouilly am 13. edo. 14. Abuztuaren 1870, Berlin, 1897.
• Rédigé par la atala historique du grand etat-nagusietako prussien et traduit par le capitaine Paul Émile Kostaldean Sera, Supplément cartes de la guerre franco-allemande de 1870-71. Estreinaldia partie, Histoire de la guerre jusqu'à la chute de l ' empire. Premier bolumena Du début des hostilités à la bataille de Gravelotte, s. l., 1874.

Kanpo estekak

• Datuak: Q156681
• Multimedia: Battle of Sedan / Q156681