Arkanbele
Arkanbele, Lucanidae cervus espeziea, Lucanus Scopoli generokoa da, Lucanidae familiakoa da. Arkanbelea intsektu bat da, zeinek bere bizitza zuzenean eragina du ingurumenarekin.
Nolakoa da arkanbelea?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Arkanebelaren gorputzak hiru ataletan banatzen da: burua, toraxa eta abdomena.
Arkanbele tamainaren arabera, harrak emeak baino handiagoak dira eta masailezur oso garatuak dituzte. Harrek 3 eta 9 cm artean neurtzen dute eta emeek, aldiz, 2,8 eta 5,4 cm artean.
Non bizi dira?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zerrenda kantauriarreko populazioak ugariak dira, eta gutxienez beste gune garrantzitsu bat mantentzen da Gredoseko eta Guadarramako mendilerroetan.
Zalantzazkoa da Iberiar penintsulako behealdean duen presentzia. Ez dago oso argi baso helduetan duen mendekotasuna, Asturiasen landazabaleko eremuetan dago, belardietan eta baso txiki eta heskai sakabanatuekin, eta baita hiri-parkeetan eta eukalipto orbanetan ere, urteko sasoi batean hostoak galtzen dituzten zuhaitzak daudelako (gaztainondoa, adibidez), eta landaketa horietan sakabanatuta daudelako. Horrek guztiak pentsarazten du espeziea nahiko erresistentea dela habitataren zatiketaren eta kalitatearen degradazioaren aurrean, baina Erresuma Batuan, non espezieak landazabaleko habitat batean jarraitzen duen, erregresioa nabarmena da, eta, beraz, habitataren zatiketa benetako arriskua da. Arkanbelea Bizkaiko hegoaldean eta Arabako iparraldean ere jar dezakegu. Gauza bera gertatzen da Gipuzkoan, erdialdean eta iparraldean, arkanbele gehien ikusten den lekua da.
Zer jaten dute?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Arkanbeleak helduak direnean, zuhaitzetaik ateratzen den sapa azukreztatua jaten dute, baita fruta helduan zukua jan dezakete ere. Emeek zuhaitzen azala zulatu dezakete saparara iristeko.
Arkanbeleak larbak direnean, aldiz, egurra dekonposizio-egoera aurreratuan jaten dute.
Nola erreproduzitzen dira?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Harrek emeak bilatzen dituzte elikadura lekuetan edota feromonen bitartez aurkitzen dituzte. Leku hauetan hain nabariak diren liskarrak hautematen dira, baina inork ez daki noiz, zenbatero eta zenbateko kaltea izan ohi duten arkanbeleek.
Erreprodukzio garaia, ez da jakin zehatz mehatz zenbat irauten duen. Batzuk oso tarte txikian ematen duela esaten dute, eta beste batzuk, aldiz, egun batzuk irauten duela esaten dute. Halaber, erreprodukzio garaia liskarren menpe egon daitezke, zeinek azkenengo harrak eme batekin erreproduzitzean arrautz gehienak ernalduko ditu.
Zein sare trofikoan parte hartzen dute?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Baso epeletan, lurzoruaren mantenugaiak eta karbono atmosferikoa dira urtero hosto berri eta egur ugari sortzen dituzten lehengaiak, zuhaitzak hazten laguntzeko. Udazkenean, hostoak zimeldu eta erori egiten dira, eta lurrean deskonposizio-prozesu batean sartzen dira.
Antzeko zerbait gertatzen da zurarekin, lurrera itzultzen baita adar hautsi, enbor erori edo zutik hil, motzondo eta sustraien forman. Orbela eta egurra deskonposatu ezean, elikagaiak harrapatuta geratuko lirateke eta ez lirateke basora itzuliko. Zuraren deskonposizioa organismo batzuek egiten dute, onddoetatik intsektuetara, baliabide hori arkanbeleak parte hartzen duen elikagai gisa erabiltzen baitute. Izurriteen edo suteetarako erregaien fokuak izan ohi dira, eta basoaren «garbiketa» aktiboki sustatu da, egur hila kenduz. Arkanbeleak, lan honetan laguntzen du.
Arkanbeleak bere elikadura duen bezala, harrapakari askoren elikadura-dietaren parte ere bada; hala, hainbat hegaztik (antzandobi erreala, belatxinga mokogorria, eguneko eta gaueko harrapariak) eta ugaztunek (azeria, azkonarra eta gineta) ahal dutenean ehizatzen dute, nahiz eta horietako inork arkanbelea harrapatzeko metodo espezifikorik garatu ez duen.
Informazio gehiago jakiteko artikulu batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kakalardoak eta hildako egurren garrantzia. → https://zientzia.eus/artikuluak/kakalardoak-basoko-berriemaileak/