Txikipedia:Yo-yo
Yo-yo jostailua egurrezko, plastikozko edo beste material batzuetako disko bat da, eta ertz osoaren erdian zirrikitu sakona du. Zirrikitu horretan ardatzaren inguruan, hainbat buelta egiten dira sokatxo batean, mutur bat hatzamar batean lotuta dagoena. Hatzamarrak txandaka igo eta jaisten den lokarri bat biltzen da. Diskoa gorantz eta beherantz astinduz diskoa sokan gora eta sokan behera ibiltzen da etengabe.[1]
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ez dakigu zehazki nondik datorren yo-yoa, baina Grezia zaharrean aurrekari bat izan omen zuen. Atenasko K.a. V.mendeko kopa batean, mutil gazte bat agertzen da, hari batetik zintzilik dagoen objektu esferiko bati eusten diona.
Geroago, XVI.mendean, Filipinetako ehiztariek antzeko tresna bat erabiltzen zuten animaliak ehizatzeko, bai objektua hanketan biribilkatuz (Argentinako boleadora bezala edo), bai zuhaitz baten gainetik sokan zehar azkar erori araziz, horrela ehizatu nahi zuten harrapakina jotzeko.
1769ko pintura batek lau urteko Luis XVII bat erakusten du yo-yo batekin jolasean. Une hartan "emigrette" izenarekin ezaguna zen "etorkina" esan nahi zuena; Frantziako iraultzaren ondorioz beste herrialde batzuetara emigratzen zuten nobleen seme-alabak erabili ohi zutelako edo. XVIII. mendean, soldadu frantsesek eta Napoleonek berak ere yo-ypa erabiliko zuten estresaren aurkako objektu gisa
1866ko azaroaren 20an, Cincinnatiko (Ohio) James L. Havenek eta Charles Hettrick-ek Estatu Batuetako patentea sinatu zuten, filipinar bati emandako lehena, «bandelore izeneko jostailu baten eraikuntza hobetuari» buruzkoa.
Hala ere, yo-yoa nahiko ahaztuta egon zen 1928an Pedro Flores izeneko filipino-estatubatuar batek Yo-yo Manufacturing Company lantegia ireki zuen arte Santa Barbaran (Kalifornia).
1930ean, Donald Duncan estatubatuarrak Floresen fabrikak erosi zituen.
Hirurogeiko hamarkadan agertu ziren jostailu hau ekoizten zuten Plastimarx eta Impala jostailu-enpresak, enpresa multinazionalak, hala nola Flambeau Products Corporation (Duncan markaren jabea) eta Jack Russell enpresa, mundu osoan Coca-Cola enpresa sustatzen zuena.[2]
Yo-yo eguna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ekainaren 6an ospatzen da. Egun horretan, planetako hainbat lekutan jarduera eta lehiaketa ugari antolatzeko aprobetxatzen da,horietan, jostailuarekin esperientzia gehien duten pertsonek beren trebetasunak erakusten dituzte.
Motak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Yo-yoak hiru taldetan bana daitezke:
- Erantzuna dutenak: Jaurtitzean, jaitsi ondoren berez bildu eta igo egiten da.
- Erantzunik gabekoak: ez da igotzen jaurtitzen denean.
- Kanpoko haridunak: ez dago sokari lotuta. Trikimailuak egiteko,diaboloen oso antzekoak dira estetikoki
Yoyoa fikzioan[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jr Beary, Beary Familyko Walter Lanz pertsonaia ("Fabula tonta" Latinoamerikan), noizbehinka agertu ohi zen yoyo batekin jolasean. El Chavoko telebistako showean Carlos Villagránek interpretatutako Quicoko pertsonaiak yoyo bat erabiltzen zuen noizbait. Bestalde, yo-yo bat da Gatchman anime-serieko emakumezkoen pertsonaiaren eraso-arma, edo Agata June edo Princesa izenez ezagutzen den Fuerza G. Terraria bideojokoan, Yo-yós direlakoak arma bereziak dira. Earthbound bideojokoan, "Ness" protagonistak arma bat du, yo-yo bat alegia. Super Smash Bros bideo-jokoen sagan ere ikus daiteke, arma hori erabiliz. Han esan zenion erasoen zati bat dela.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Gaztelaniaz) Yo-yo. 2023-02-14 (Noiz kontsultatua: 2023-03-08).
- ↑ (Gaztelaniaz) José, María. (2019-08-25). «HISTORIA DEL YOYO | Conoce su origen | Kendama-Spain» Kendama Spain (Noiz kontsultatua: 2023-03-08).