Zergatik du zeruak kolore hori?

Zerua gure buru gainean dagoen atmosferaren zatia da. Aire geruza hau Lurraren azaleratik 100 kilometro inguruko altueraraino hedatzen da.

Zerua hainbat gasez osatuta dago, hala nola nitrogenoa, oxigenoa, argona eta beste gas batzuk proportzio txikiagoetan. Gas horiek funtsezkoak dira Lurreko bizitzarako, tenperaturari eta atmosferaren osaerari eusten laguntzen baitute.

Zeruaren koloreak

Egunez, zerua kolore urdin argiz ikusten dugu normalean. Hala da Eguzkiaren argiak atmosferako gasekin duen elkarreraginagatik. Izan ere, Eguzkiaren argia atmosferara iristen denean, norabide guztietan barreiatzen edo sakabanatzen da, airean partikulak daudelako, hala nola hautsa, ura eta beste material batzuk. Ondorioz, argi urdina beste kolore batzuk baino zabalago barreiatzen da, eta, ondorioz, zerua urdin ikusten da.

Aldiz, askotan, egunsentian eta ilunabarrean, zeruak kolore gorrixkak eta moreak hartzen ditu.

Gauean, berriz, zerua ilun bihurtzen da, Eguzkiaren argia iristen ez delako, eta, ondorioz, izarrak, ilargia eta beste objektu zerutiar batzuk ikus ditzakegu.

Egunez zeruaren kolore desberdinak izatearen fenomenoari Rayleighen sakabanaketa deitzen zaio.

Zergatik gertatzen da?

Zerua ilunabarrean

Argia, argi zuria, ostadarraren kolore guztiek batera osatua dago eta kolore hauetako bakoitzak uhin-luzera ezberdina du.

Argi zuri bat kristalezko prisma batera bideratzen badugu, adibidez, ostadarraren koloreak ikusiko ditugu. Hori argiaren barruan dauden kolore ezberdinek uhin-luzera ezberdina dutelako gertatzen da. Kristalezko prismak argiaren abiadura moteldu egiten du, baina moteltze horrek ezberdin eragiten diete uhin-luzera ezberdinei. Bioleta eta urdina dira gehien mantsotzen direnak, gero berdea, horia, laranja eta azkenik gorria. Horrek eragiten du argi zuria kolore ezberdinetan banatzea.

Eguzkiak argi zuriz argitzen du espazioa, baina argi horrek, gure atmosferara iristen denean, airean dauden partikulen aurka egiten du talka eta sakabanatu egiten da.

Bioleta eta urdina uhin-luzera txikiagoko koloreak direnez, errazago moteltzen eta sakabanatzen dira. Gainerako koloreei gehiago kostatzen zaie sakabanatzea.

Horregatik, Eguzkia zeru gainean denean, eta argiak atmosfera zati txikia igaro behar duenean, bioleta eta urdina baino ez dira sakabanatzen eta zerua urdin koloreko islaz betetzen da.

Eguzkia ortzi-mugan baxu dagoenean, aldiz, argiak atmosfera gehiago zeharkatu behar izaten du, aire partikula gehiagoren aurka egiten du talka eta ondorioz kolore gehiago sakabanatzen dira. Azkenean kolore laranja eta gorria bakarrik iristen zaizkigu gure begietara.

Zeruari buruzko jakinmina

Gaueko zerua, batez ere, ikuskizun ikaragarria da eta gizadiak miretsi egin du mendeetan zehar. Antzinako egiptoarrek, babiloniarrek, greziarrek eta erromatarrek harriduraz ikusi zuten zerua, eta izarrak eta konstelazioak identifikatzeko eta izendatzeko sistemak garatu zituzten.

Lilura zientifikoaren iturri izateaz gain, zerua ere gai garrantzitsua izan da kulturan eta erlijioan. Kultura askotan, zerua jainkozko izakiak bizi diren leku sakratu gisa ikusten da. Kristautasunean, zerua arimak heriotzaren ondoren doazen leku gisa deskribatzen da. Beste erlijio batzuetan, hala nola Islamean eta hinduismoan, zerua bizitzako ekintza onak saritzeko leku gisa ikusten da.

Zerua ere inspirazio artistiko eta literarioaren iturri izan da. William Wordsworth, Emily Dickinson eta Walt Whitman eta beste hainbat poetak zerua erabili dute gai gisa beren lanetan. Margolariek ere forma ezberdinetan irudikatu dute zerua, hodeien handitasunetik egunsenti eta ilunabarren edertasuneraino.

Zientzia fikzioan zerua gai herrikoia izan da. Idazle eta zinemagile askok kolore ezberdineko zeruak dituzten mundu estralurtarrak irudikatu dituzte, eta beste planeta batzuetara bidaiatzeko eta unibertsoko beste leku batzuetan zerua esploratzeko aukerari buruz espekulatu dute.