Zen

Zen (txineraz: 禪, Txan) Budismoa budismo Mahāyānaren eskola bat da, Txinako Tang dinastiako garaian jatorria duela. “Chán” budismoa beste hainbat eskolatan banadu zan, horien barnean japoniar eskola Zen asko, “Zen” terminoarekin bezala ezagutzen dana.

Zen hitza “zenna”-ren laburbildura bat da eta “zenna” hitza japoniarren Txina 禪那 (chánnà) hitzaren ahoskuntza da eta gainera, dhyāna sanskrito hitzatik dator, “meditazioa” esan nahia duela. Daisetsu Teitaro Suzuki maisu japoniarrak berdintzen ditu dhyāna eta zazen-a (txinatarrez 坐禅 zuòchán, “eserita meditatu”)

Zen-ak nabarmentzen du eserita praktikatzen den meditazio bat dela, adimenaren ulermena eta bakoitzaren ikuspuntutik ikustea eguneroko bizitza, batez ere besteen onuretan arreta jarriz. Ezagutza intelektuala mespretxatzen du.

Zen irakasketetan pentsamendu Mahāyāna-ren hainbat alderdi desberdin agertezen dira, beste batzuen artean, Yogachara, Tathāgatagarbha, Laṅkāvatāra Sūtra,  bodhisattva eta Huayan.

Praktika eta jatorria

Txinatar jatorria

Dyhānaren praktika txinatarrak

Lehenengo aldiz meditazio budista Txinara An Shiago (floruit) eta Kumārajīvaren gatik iritxi zan, egin zituzten hitzulpen batzuengatik. Bertan, “Dhyānaren sutrak” agertzen ziren. Hauek eta gero, asko izan ziren hitzulpenak egiten hasi ziren maisuak eta textu hauek izugarrizko influentzia eduki dute Zen-en praktikan eta paraktika horrek garai modernorarte iraun dute.

Meditazioaren era ohikoenak

Arnasa hartzearen atentzio osoa

Eserita egiten den meditazioan (坐禅, Ch. zuòchán, Jp. zazen, Co. jwaseon), normalean praktikanteak “lodoaren posizioa” deitzen den posizioa hartuko du, batzuetan, kuxin bat erabiliz.

Adimena erregulatzeko, ikasleak arnasketak zenbatzen dituzte, bai inhalazioa, bai eshalazioa edo bietako bat. 10 harte zenbatu daiteke eta errepikatu adimena lasai egon harte.

Argiztatze isila eta bakarrik eseri

Metodo oso komun bat meditazioa praktikatzeko “argiztatzen isila” (Ch. mòzhào, Jp. mokushō). Caodong eskolak hasi zuen teknika hau eta Hongzhi Zhengjuerekin (1092-1157) zerikusia dauka, berak idatzi baizituen praktika honen testuak. Metodo hau budismoaren praktika śamatha eta indiaren praktika vipaśyanā elkartzen ditu.

Huatou eta Koans

Tang dinastia zegoen bitartean, gōng'àn (Jp. kōan) literatura oso ezaguna egin zen. Bertan, maisu zen eta bere ikasleen harteko ikaskuntzak agertzen ziren. Anekdota hauek maisuaren ikuspuntua erakusten dute.

Dinastia honetan metodo berri bat zabaldu zen meditazioari buruz, esate baterako, Dahui, kanhua chan ("esaldia behatu") izenekoa, bezalako maisuek zabaldu zuten teknika hau. Teknika behatzean datza, huatoua behatzean zehazki. Huatoa korearrez hwadu da, ozeanoa. Hitz bakar bat behatzean datza teknika hau.

Koansa, berriz, bere estilo formalizatua eratu zuen, ikaskuntzen plangintza bat duena.

Literatura

Tradiozo honek jatorria textuetan du. Textu hauek budismoaren irakaskutzetan dute oinarria eta zen maisuen hitzetan. Textu garrantzitsuenak zen eskolan honakoak dituzte:

• Bi Sarrera eta Lau Praktiken hitzarmena (Bodhidharmari erantsita)
• Sutraren Plataforma (VIII. mendea) (Huinengari erantsita)
• Langela Patriarkalaren antalogia (Zǔtángjí), Lanpararen Transmisioaren erregistroak (Ching-te ch'uan-teng lu), 1004. urtean argitaratuta.
• "Yü-lü" generoa, "Lin-ji yü-lü"-an jatorria duena (Song dinastian, Linjiren erregistroa)
• Aterik gabeko barrera (Wumenguan) eta Itsaslabar urdineko erregistroa (Bìyán Lù)
• Guifeng Zongmiren idatziak
• Dōgen-en Shōbōgenzō eta zen-en betiereko lanpara  (japoniarrez)
• Dharma bildumaren estraktoak eta praktika bereziaren erregistroa nota pertsonalekin (korearrez, Jinul-rena)

Kanpo estekak

• Datuak: Q7953
• Multimedia: Zen Buddhism