Brahman behi

Brahman
	Behi arraza
Espeziea	Bos taurus
Jatorria	Estatu Batuak
Egoera FAOren arabera	FAO (2007): arriskutik kanpo

Brahman zebuina - taurina behi-hibridoen arraza amerikarra da^[1]. Ameriketako Estatu Batuetan, 1885etik aurrera, India jatorriko ganadutik hazi zen, hainbat garaitan Erresuma Batutik, Indiatik eta Brasiletik inportatua. Horiek, nagusiki, Gir, Guzerá eta Nelore familiakoak ziren, Indu-Brasil, Krishna Valley eta Ongole batzuekin. Brahmanak beroarekiko, eguzki-argiarekiko eta hezetasunarekiko tolerantzia handia du, eta bizkarroiekiko erresistentzia, ona. Herrialde askotara esportatu izan da, bereziki tropikoetara; Australian, behi-arrazarik ugariena da. Taurina-indizina hibrido ugari sortzeko erabili izan da, eta horietako batzuk, Brangus eta Brahmousin adibidez, arraza bereizi gisa hartzen dira^[2]^:137or^[3]^[4].

Asko gurutzatu izan da Bos taurus Europako ganaduarekin. Biak bobido familiako kideak dira.

Brahmanek, bere bizkarrean, konkorra eta belarri diskete luzeak ditu. Kolore arruntenak zuria, grisa eta gorria dira. Brahmanek, egokitzeko eta bizirauteko, gaitasun nabarmena du. Belar desegokiez elikatu daiteke, eta oso erresistentea da intsektu izurrite, parasito edo bizkarroi, gaixotasun eta muturreko eguraldiarekiko.

Brahman ganaduak distantzia handiak egin ditzake ura lortzeko, eta aurrera ateratzen da beste abereek nekez iraun dezaketen lekuetan.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zebuina (asiar konkordun) behia 1849ez geroztik dago Estatu Batuetan, Erresuma Batutik Hego Carolinara Indiako jatorriko zezen bakarra inportatu zenez geroztik. 1885ean, zezen gris pare bat eraman zituzten, zuzenean, Indiatik Texasera; bata handia zen, 800 kg baino gehiago pisatzen baitzuen; besteak, berriz, erdia baino pixka bat gehiago pisatzen zuen. Horiek bertako behi taurinoekin gurutzatu ziren Brahman arraza sortzeko lehen urrats gisa^[2]^:137or. 1906. urtearen bitartean, Indiako beste abelburu talde txiki batzuk inportatu ziren, gehienbat Texasera; horietako batzuk zirkuko animalia gisa erakusteko inportatu ziren, eta, gero, abeltzainei saldu zitzaizkien^[4]^:193or. 1924an eta 1925ean, Brasilgo behi kopuru handiagoa eraman zuten AEBra, Mexikotik. Horiek, batez ere, zebuina-taurina hibrido Guzerá izan ziren^[2]^:137or, baina Gir eta Nelore batzuk ere sartu zituzten; guztira, 210 zezen eta 18 behi izan ziren^[4]^:193or.

1924an, Arraza-elkarte bat sortu zuten ―American Brahman Breeders Association―, baita arrazaren genealogia-erregistro bat ere^[2]^:237or. Brahman izena, JW Sartwelle elkarteko idazkariak aukeratu zuen^[5]. 1939an itxi zen genealogia-erregistroa, eta, hortik aurrera, erregistratutako gurasoen ondorengoak soilik erregistratu ziren. 1946an, inportatutako hemezortzi zezen brasildar erregistratzea baimendu zen, batez ere, Indu-Brasil eta Gir arrazakoak, baita geroago inportatutako saldoen gehitze batzuk ere^[2]^:137or. Elkarteak 1991 urtera arteko Amerikako behi arraza guztiak erregistratu zituen erregistro berean, Gir, Guzerat, Indu-Brasil, Nelore eta Tabapua-ren liburu genealogikoak American Red eta Grey Brahamen arrazak liburutik bereizi ziren arte^[6].

Arraza horretako behien esportazioak 1933an hasi ziren Australiara, eta 1954ra arte jarraitu zuten, eta, guztira, 49 buru izan ziren esportati zienak; 1973rako, ordea, 225.000 abelburu baino gehiago ziren haien ondorengoak. 1981etik aurrera, beste inportazio batzuk egin ziren, guztira 700 buru inguru. 1987rako, Queenslanden soilik zeuden milioi bat baino gehiago, eta, mendearen amaieran, beste edozein arraza baino gehiago zeuden Australian, batez ere, herrialdeko iparralde tropikalean^[2]^:137or.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Brahmanak beroarekiko tolerantzia ona du, eta, eskualde tropikaletan, oso hedatuta dago. Bere azal lodiari esker, erresistentzia handia du intsektuekiko. Brahman behia beste arraza asko baino gehiago bizi da, eta, askotan, txahalak 15 urte edo gehiagorekin ere erditzen dituzte^[7].

Erabili[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Brahman behia haragiaren industriarako hazten da, batez ere, baldintza bero edo tropikalekiko erresistentzia ona behar den eremuetan. Beste zebuineko behiekin gertatzen den bezala, haragia Europako behi-azienda espezializatuetakoa baino kalitate baxuagoa du. Hori dela eta, normalean, arraza horietako behiekin gurutzatzen da, bai arraza garbiko gurasoengandik jaiotako txahal hibridoak haziz, bai arraza konposatu edo hibrido bat sortuz, asko baitira. Horietako batzuk, Brahmousin (Brahman x Limousin), Brangus (Brahman x Angus) eta Simbrah (Brahman x Simmental)-ek berez lortu dute arraza-egoera, baina beste askok ez. Hauen artean daude: Brahorn (Brahman x Shorthorn), Bravon (Brahman x Devon) eta South Bravon (Brahman x South Devon), Bra-Swiss (Brahman x Brown Swiss), Sabre (Brahman x Sussex) eta Braford (Brahman x Hereford)^[2]^:137or.

Oman eta Fujairah hirietan, Brahman zezenak erabiltzen dira zezen-joko kirol tradizionalean, eta esnea eta eztiarekin elikatzen dituzte lehiaketarako prestatzeko^[8].

Galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Brahman Red behiak
Zezenak soro batean, Iparraldeko Lurraldea, Australia

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Barbara Rischkowsky, D. Pilling (eds.) (2007). List of breeds documented in the Global Databank for Animal Genetic Resources, annex to The State of the World's Animal Genetic Resources for Food and Agriculture. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations. ISBN 9789251057629. Accessed January 2017
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Valerie Porter, Lawrence Alderson, Stephen J.G. Hall, D. Phillip Sponenberg (2016). Mason's World Encyclopedia of Livestock Breeds and Breeding (sixth edition). Wallingford: CABI. ISBN 9781780647944
↑ Marleen Felius (1995). Cattle Breeds: An Encyclopedia. Doetinchem, Netherlands: Misset. ISBN 9789054390176
↑ ^a ^b ^c Hilton Marshall Briggs, Dinus M. Briggs (1980). Modern Breeds of Livestock. London; New York: Macmillan. Also cited in: Breeds of Livestock - Brahman Cattle. Department of Animal and Food Sciences, Oklahoma State University. Accessed April 2019
↑ John B. Friend (1978). Cattle of the World. Poole: Blandford Press. ISBN 9780713708561
↑ Rachel Cutrer (4 March 2014). That is a Brahman ... Or is it?. Brahman Journal. Archived 1 April 2015
↑ Breeds of Livestock - Brahman Cattle. Department of Animal and Food Sciences, Oklahoma State University. Accessed April 2019
↑ Bullfighting à la Batinah. Rough Guides. Archived 8 September 2014

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q897314
Multimedia: Brahman cattle / Q897314

[1] Barbara Rischkowsky, D. Pilling (eds.) (2007). List of breeds documented in the Global Databank for Animal Genetic Resources, annex to The State of the World's Animal Genetic Resources for Food and Agriculture. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations. ISBN 9789251057629. Accessed January 2017

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Valerie Porter, Lawrence Alderson, Stephen J.G. Hall, D. Phillip Sponenberg (2016). Mason's World Encyclopedia of Livestock Breeds and Breeding (sixth edition). Wallingford: CABI. ISBN 9781780647944

[3] Marleen Felius (1995). Cattle Breeds: An Encyclopedia. Doetinchem, Netherlands: Misset. ISBN 9789054390176

[:1-4] Hilton Marshall Briggs, Dinus M. Briggs (1980). Modern Breeds of Livestock. London; New York: Macmillan. Also cited in: Breeds of Livestock - Brahman Cattle. Department of Animal and Food Sciences, Oklahoma State University. Accessed April 2019

[5] John B. Friend (1978). Cattle of the World. Poole: Blandford Press. ISBN 9780713708561

[6] Rachel Cutrer (4 March 2014). That is a Brahman ... Or is it?. Brahman Journal. Archived 1 April 2015

[7] Breeds of Livestock - Brahman Cattle. Department of Animal and Food Sciences, Oklahoma State University. Accessed April 2019

[8] Bullfighting à la Batinah. Rough Guides. Archived 8 September 2014

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]