CFTR

Wikipedia, Entziklopedia askea
CFTR
Proteinak kodetzen dituen genea
eta
Identifikadoreak
 Homologene: 55465 Genenames: CFTR Ensemble: ENSG00000001626
TaxoiaHomo sapiens
Asoziazio-genetikoaFibrosi kistiko
congenital bilateral aplasia of the vas deferens (en) Itzuli
Kokapena
Kromosomahuman chromosome 7 (en) Itzuli
Kokapen zitogenetikoa7q31.2
Hasiera117105838 bp[1]
Amaiera117715971 bp[2]
kokapena
Transkripzioak
RNA IDNM_000492
Ensembl
Arratoi arruntCftr (en) Itzuli
Sagu arruntCftr (en) Itzuli
Danio reriocftr (en) Itzuli
Ontologia
Kodetzen duCFTR
Funtzio-molekularrak
Osagai-zelularra
Prozesu-biologikoak

CFTR, Cystic fibrosis transmembrane conductance regulator, 1480 aminoazido dituen proteina da. Jariatze exokrinoa duten animalia-ehunen mintz zelularretan aurkitzen da, izerdi-guruin, are, heste eta giltzurrunetan esate baterako. ABC motako garraiatzailea da eta bere funtzio nagusia kloro ioien garraio aktiboa erraztea da, mintz zelularraren kanpoalderantz. Fibrosi kistikoa edo mukobiszidosia izeneko gaixotasun genetikoan CFTR proteina kodetzen duen geneak mutazio bat jasaten du, zeinak kloro eta sodio kontzentrazioen desregulazioa eragiten duen gorputzeko jariakinetan.[3] Beste mutazio batengatik eragindako beste gaixotasun bat, hain ezaguna ez dena, hodi deferenteen aldebiko absentzia kognitiboa da, azoospermia eta antzutasuna eragiten duena gizonetan.[4]

Estruktura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

CFTR 5 domeinuk osatzen dute[5][6]:

  • 2 mintz-zeharkako domeinu: 6 mintz zeharreko helizez osatuta dago eta konektatuta bukle zitosoliko eta estrazelularren bidez
  • Nukleotidoak lotzeko 2 domeinu (NBF): Bertan ATP lotuko da. Lehenengo NBF-a bigarren mintz-zeharreko domeinuari lotuta dago “R” domeinu erregulatzailearen bidez. ATP lotzen denean NBF domeinuen dimerizazioa gertatzen da eta mintz-zeharkako domeinuak aldatzen dira.
  • Domeinu erregulatzailea (R domeinua): CFTR-an soilik aurkitzen den domeinu bereizgarri bat da, beste ABC garraiatzaileetan aurkitzen ez dena. R domeinuaren fosforilazioak ATParekiko afinitatea aldatzen du eta beraz kanalaren irekiera erregulatzen du[7].

Funtzioa eta lokalizazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

CFTRk fosforilazioa eta ATPz irekitzen den anioi kanal bezala funtzionatzen du, anioi batzuen konduktibitatea areagotuz gradiente elektrokimikoaren kontra. ATPk bultzatutako konformazio aldaketek CFTRn poro bat ireki eta ixten dute anioien transmintz jarioa sustatzeko[8].

CFTRa organo askoren zelula epitelialetan aurkitzen da, besteak beste, birika, gibela, pankrea, digestio-hodia, eta emea[9] eta arren ugalketa-traktuetan[10][11].

Biriketako arnasbideetan, CFTR biriketako ionozitoak deritzen zelula espezializatu arraroek adierazten dute gehien. [12][13][14]Larruazalean, CFTRa indar handiz adierazten da sebo-guruinetan eta izerdi merokrinoko guruinetan. [15] Guruin merokrinoetan, CFTR izerdi guruinen konduktua osatzen duten zelula epitelialen mintzaren zonalde apikalean dago.

Normalean, proteinak aukera ematen du kloruroa, bikarbonatoa eta tiozianatoa[16] mugitzeko (karga negatiboarekin) zelula epitelial batetik arnasbideetako azaleko likidotara eta mukira. Positiboki kargatutako sodio ioiek modu pasiboan jarraitzen dute, elektrolito kontzentrazio osoa handituz mukian, eta ondorioz, ura zelulatik kanpora mugitzen da osmosiaren bidez.

Izerdi guruinetan, CFTR akastunak sodio kloruroa eta sodio tiozianato garraio murriztua eragiten du [17] birxurgatzeko hodira, eta beraz izerdi gaziagoa jariatzen da. Hau izerdi proba kliniko garrantzitsu baten oinarria da fibrosi kistikoarentzat.[18]

Genea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

CFTR proteina kodetzen duen genea gizakien kasuan 7. kromosomaren beso luzean dago kokatuta, q31.2 posizioan, 116.907.253 eta 117.095.955 base pareen artean. CFTR geneak gutxi gora behera 189 kb-ko luzera du eta 27 exoi eta 26 intronez osatuta dago[19].

Mutazioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2100 CFTR gene aldaera baino gehiago daude zerrendatuta CFTR1 datu basean[20]. Hala ere, horietako askok ez dute zertan CFTR mRNA-an edo proteinan akatsik eragin behar, ezta sintoma klinikorik eragin[21]. Clinical and Functional Translation of CFTR-ren  (CFTR2 Database[22]) azken datuen arabera (2020ko uztailaren 31), 442 aldaera jasotzen ditu, zeinetatik 360 gaixotasun eragile berretsi diren eta 48 ondorio kliniko aldakorrak dituzten. [21][23]

DeltaF508[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deskribatutako mila mutazio baino gehiagoren artean, ohikoena ΔF508 da, genearen 3 base pareen delezioaren ondorioz ematen dena. Honek fenilalanina aminoazidoaren galera suposatzen du proteinaren 508. posizioan. Fibrosi kistikoa pairatzen dutenen %70-90-k mutazio hau dute.

Mutazioak proteinaren sintesiaren, funtzionaltasunaren eta egonkortasunaren arabera sailkatu daitezke. Sailkapen tradizionalak sei mota bereizten ditu:

  • I klasekoak: akastun proteinaren sintesia (CFTRren adierazpen falta edo murriztua)
  • II klasekoak: CFTRren prozesamenduan akatsak(proteinen degradazio goiztiarra, proteinen biogenesiaren alterazioa)
  • III klasekoak: kaltetutako CFTR kanalen erregulazioa (kanal anormalak eta irekitzeko probabilitate txikia)
  • IV klasekoak: kanalaren kondunktantzia murriztua
  • V klasekoak: mintzean aurkeztutako kanalek kopurua baxua dute (pre-mRNAren kaltetutako moztitsasketa eta CFTRaren ekoizpen akastuna)
  • VI klasekoa: CFTRaren egonkortasuna murriztea mintz plasmatikoan (endozitosia areagotu edo mintzaren birziklapena murriztea). 

I-III klaseetako mutazioak IV-VI klaseetako mutazioak baino fibrosi kistiko mota larrigotzat hartzen dira, hondar bezala geratzen diren proteinen funtzio faltagatik.[23]

Mekanismoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Normalean, DNA baseko hiru A-T-C bikoteek (T-A-Grekin parekatuta kontrako katean), genearen 507. posizioan, mRNA-ren A-U-C kodonarako txantiloia osatzen dute isoleuzinerako, ADNko hiru baseek, berriz, T-T-T (A-A-Arekin parekatua), alboko 508. posizioan, U-U-U kodonerako txantiloia osatzen dute, fenilalaninarako.[24] Mutazioa 507. posizioko C-G parea eta 508. posizioko lehen bi T-A pareak ezabatzea da, A-T-T (T-A-Arekin parekatua) DNA sekuentzia 507. posizioan utziz, zeina mRNA kodon A-U-Ura transkribatuta dagoen. A-U-U isoleuzinerako kodeak ere badituenez, 507. aminoazidoaren posizioa ez da aldatzen, eta mutazioaren efektu garbia 508. posizioan fenilalaninarentzako kodon bat sortzen duen sekuentziaren ezabaketa baten baliokidea da.[25]

Prebalentzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gutxienez 30 pertsona kaukasikotik batek du ΔF508 aleloaren kopia bat 7. kromosoman. Bi kopietan mutazioa agertzeak fibrosi kistiko autosomikoa eragiten du. Zientzialariek uste dute jatorrizko mutazioa duela 52.000 urte baino gehiago gertatu zela Ipar Europan, baina fibrosi kistikoa duten beste etnia batzuetako pazienteak ere ezagutzen dira. Alelo mutatuaren adin gaztea iraganeko hautaketaren ondorioa izan daiteke. Hautespen naturalak beste era bateko mutazio kaltegarriari zergatik eutsi dioen hipotesi bat da ale bakar batek eragin positiboa izan dezakeela koleran zehar ur-galera murriztuz, nahiz eta Europan Vibrio cholerae kolera patogenoa XVIII. mendearen amaiera arte ez zen sartu.[26] Beste teoria batek dio fibrosi kistikoaren eramaileak (heterozigoto ΔF508rako) erresistenteagoak direla sukar tifoidearekiko, CFTRk frogatu baitu Salmonella typhi bakterioaren errezeptore gisa jokatzen duela hesteetako zelula epitelialetan sartzeko.[27]

ΔF508 aleloaren egoera heterozigotikoak asma duten pertsonetan gainadierazita egon daiteke eta gaixotasunaren eramaileak ez direnak baino birika-funtzio murrztiagoa izan ohi dute.[28] Fibrosi kistikoko mutazio bakarreko eramaileek biztanleria orokorrak baino errinosinusitis kronikoaren prebalentzia handiagoa dute[29]. Europako fibrosi kistikoko kasuen %50, gutxi gorabehera, mutazio homozigotoengatik gertatzen dira (hau asko aldatzen da eskualdeka), aldiz, ΔF508ko alelo-maiztasuna %70ekoa da.[30] Gainerako kasuak beste 1.500 mutazio baino gehiagok eragiten dituzte, besteak beste, R117H, 1717-1G>A eta 2789+56G>A. Mutazio horiek, elkarren artean konbinatzen direnean edo F508ko kopia bakar bat dagoenean, fibrosi kistikoaren sintomak ager daitezke. Genotipoa ez dago oso lotuta gaixotasunaren larritasunarekin, nahiz eta sintoma espezifikoak mutazio jakin batzuekin lotu diren.

Elkarrekintzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cystic fibrosis transmembrane conductance regulator hurrengoekin elkarrekintzak eratzen dituela ikusi da, beste batzuen artean:

Gainera, crofelemer diarrearen kontrako sendagaiak CFTR-aren funtzioa inhibitzen du.

Erlazionatutako gaitzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Vas deferens-en sortzetiko alde biko absentzia: Sortzetiko alde biko absentzia duten arrek, gehienetan, mutazio arina izaten dute (genearen funtzio partziala ahalbidetzen duen aldaketa) CFTR genearen kopia batean eta fibrosi kistikoa eragiten duen mutazio bat CFTRren beste kopian.
  • Fibrosi kistikoa: Mutaziorik ohikoena, ΔF508 izenekoa, aminoazido bat (fenilalanina) ezabatzea da, 508. posizioan, CFTR proteinan. Proteina aldatua ez da inoiz zelularen mintzera iristen, egin eta gutxira degradatzen delako. CFTR genean gaixotasunak eragiten dituzten mutazio guztiek kanalak behar bezala funtzionatzea eragozten dute, eta gatzaren eta uraren mugimendua zeluletan sartzea eta ateratzea eragozten dute. Blokeo horren ondorioz, biriketako, pankreako eta beste organoetako azalak osatzen dituzten zelulek muki lodi eta itsaskorrak sortzen dituzte. Muki horrek arnasbideak eta guruinak oztopatzen ditu, fibrosi kistikoaren ezaugarri eta sintomak eraginez. Gainera, muko meheak bakarrik atera daitezke zilio bidez; muko lodiak; berrriz, ez, eta beraz infekzio kronikoak eragiten dituzten bakterioak harrapatzen ditu.[3]
  • Kolera: Kolera toxinak eragindako ADP-erribosilazioa AMP ziklikoaren ekoizpena handitzea eragiten du eta ondorioz CFTR kanalak irekitzen dira. Kloro eta sodio ioiak zelulatik ateratzen dira eta horrekin batera ura. Hortaz, heste meharrean deshidratazioa eta elektrolitoen galera gertatzen da.[38]

Tratamenduak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

CFTR proteina farmako askoren itua izan da proteinarekin erlazionatutako eritasunak tratatzeko. Ivacaftor (Kalydeco izen komertziala, VX-770 bezala garatua) FDAk 2012an CFTR mutazio espezifikoak dituzten fibrosi kistikoa duten pertsonentzat onartutako botika da.[39][40] Ivacaftor Vertex Pharmaceuticals- ek garatu zuen Fibrosi Kistikoaren Fundazioarekin batera, eta gaitzaren sintomak baino sakoneko kausa tratatzen duen lehen botika da. [41] "2012ko sendagai berri garrantzitsuena",[42] eta "sendagai harrigarria" ere deituta [43] medikamentu garestienetariko bat da, 300.000 dolar baino gehiago kostatzen duena urtero. Horrek kritika eragin dio farmazeutikari kostu handiagatik.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ GRCh38: Ensembl release 89: ENSG00000001626. Ensembl.
  2. ↑ GRCh38: Ensembl release 89: ENSG00000001626. Ensembl.
  3. ↑ a b (Ingelesez) «CFTR gene: MedlinePlus Genetics» medlineplus.gov (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  4. ↑ (Gaztelaniaz) RESERVADOS, INSERM US14-- TODOS LOS DERECHOS. «Orphanet: Ausencia congénita bilateral de los conductos deferentes» www.orpha.net (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  5. ↑ (Ingelesez) Lukasiak, Agnieszka; Zajac, Miroslaw. (2021-11). «The Distribution and Role of the CFTR Protein in the Intracellular Compartments» Membranes 11 (11): 804.  doi:10.3390/membranes11110804. ISSN 2077-0375. PMID 34832033. PMC PMC8618639. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  6. ↑ Sheppard, D. N.; Welsh, M. J.. (1999-01). «Structure and function of the CFTR chloride channel» Physiological Reviews 79 (1 Suppl): S23–45.  doi:10.1152/physrev.1999.79.1.S23. ISSN 0031-9333. PMID 9922375. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  7. ↑ Zhang, Zhe; Liu, Fangyu; Chen, Jue. (2018-12-11). «Molecular structure of the ATP-bound, phosphorylated human CFTR» Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 115 (50): 12757–12762.  doi:10.1073/pnas.1815287115. ISSN 1091-6490. PMID 30459277. PMC 6294961. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  8. ↑ (Ingelesez) «CFTR» Johns Hopkins Cystic Fibrosis Center (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  9. ↑ Enuka, Yehoshua; Hanukoglu, Israel; Edelheit, Oded; Vaknine, Hananya; Hanukoglu, Aaron. (2012-03). «Epithelial sodium channels (ENaC) are uniformly distributed on motile cilia in the oviduct and the respiratory airways» Histochemistry and Cell Biology 137 (3): 339–353.  doi:10.1007/s00418-011-0904-1. ISSN 1432-119X. PMID 22207244. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  10. ↑ Sharma, Sachin; Hanukoglu, Aaron; Hanukoglu, Israel. (2018-04). «Localization of epithelial sodium channel (ENaC) and CFTR in the germinal epithelium of the testis, Sertoli cells, and spermatozoa» Journal of Molecular Histology 49 (2): 195–208.  doi:10.1007/s10735-018-9759-2. ISSN 1567-2387. PMID 29453757. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  11. ↑ Sharma, Sachin; Hanukoglu, Israel. (2019-04). «Mapping the sites of localization of epithelial sodium channel (ENaC) and CFTR in segments of the mammalian epididymis» Journal of Molecular Histology 50 (2): 141–154.  doi:10.1007/s10735-019-09813-3. ISSN 1567-2387. PMID 30659401. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  12. ↑ (Ingelesez) PhD, Patricia Inácio. «CF Study Finds New Cells Called Ionocytes Carrying High levels of CFTR Gene» cysticfibrosisnewstoday.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  13. ↑ Montoro, Daniel T.; Haber, Adam L.; Biton, Moshe; Vinarsky, Vladimir; Lin, Brian; Birket, Susan E.; Yuan, Feng; Chen, Sijia et al.. (2018-08). «A revised airway epithelial hierarchy includes CFTR-expressing ionocytes» Nature 560 (7718): 319–324.  doi:10.1038/s41586-018-0393-7. ISSN 1476-4687. PMID 30069044. PMC 6295155. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  14. ↑ Plasschaert, Lindsey W.; Žilionis, Rapolas; Choo-Wing, Rayman; Savova, Virginia; Knehr, Judith; Roma, Guglielmo; Klein, Allon M.; Jaffe, Aron B.. (2018-08). «A single-cell atlas of the airway epithelium reveals the CFTR-rich pulmonary ionocyte» Nature 560 (7718): 377–381.  doi:10.1038/s41586-018-0394-6. ISSN 1476-4687. PMID 30069046. PMC 6108322. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  15. ↑ Hanukoglu, Israel; Boggula, Vijay R.; Vaknine, Hananya; Sharma, Sachin; Kleyman, Thomas; Hanukoglu, Aaron. (2017-06). «Expression of epithelial sodium channel (ENaC) and CFTR in the human epidermis and epidermal appendages» Histochemistry and Cell Biology 147 (6): 733–748.  doi:10.1007/s00418-016-1535-3. ISSN 1432-119X. PMID 28130590. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  16. ↑ Moskwa, Patryk; Lorentzen, Daniel; Excoffon, Katherine J. D. A.; Zabner, Joseph; McCray, Paul B.; Nauseef, William M.; Dupuy, Corinne; Bánfi, Botond. (2007-01-15). «A novel host defense system of airways is defective in cystic fibrosis» American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 175 (2): 174–183.  doi:10.1164/rccm.200607-1029OC. ISSN 1073-449X. PMID 17082494. PMC 2720149. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  17. ↑ Xu, Yanping; Szép, Szilvia; Lu, Zhe. (2009-12-01). «The antioxidant role of thiocyanate in the pathogenesis of cystic fibrosis and other inflammation-related diseases» Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106 (48): 20515–20519.  doi:10.1073/pnas.0911412106. ISSN 1091-6490. PMID 19918082. PMC 2777967. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  18. ↑ Yonei, Y.; Tanaka, M.; Ozawa, Y.; Miyazaki, K.; Tsukada, N.; Inada, S.; Inagaki, Y.; Miyamoto, K. et al.. (1992-04). «Primary hepatocellular carcinoma with severe hypoglycemia: involvement of insulin-like growth factors» Liver 12 (2): 90–93.  doi:10.1111/j.1600-0676.1992.tb00563.x. ISSN 0106-9543. PMID 1320177. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  19. ↑ «Cystic Fibrosis Mutation Database: Genomic DNA Sequence» web.archive.org 2016-08-22 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  20. ↑ «Cystic Fibrosis Mutation Database» www.genet.sickkids.on.ca (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  21. ↑ a b (Ingelesez) Lukasiak, Agnieszka; Zajac, Miroslaw. (2021-11). «The Distribution and Role of the CFTR Protein in the Intracellular Compartments» Membranes 11 (11): 804.  doi:10.3390/membranes11110804. ISSN 2077-0375. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  22. ↑ «Welcome to CFTR2 | CFTR2» www.cftr2.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  23. ↑ a b (Ingelesez) Lukasiak, Agnieszka; Zajac, Miroslaw. (2021-11). «The Distribution and Role of the CFTR Protein in the Intracellular Compartments» Membranes 11 (11): 804.  doi:10.3390/membranes11110804. ISSN 2077-0375. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  24. ↑ «CCDS Report for Consensus CDS» www.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  25. ↑ Bartoszewski, Rafal A.; Jablonsky, Michael; Bartoszewska, Sylwia; Stevenson, Lauren; Dai, Qun; Kappes, John; Collawn, James F.; Bebok, Zsuzsa. (2010-09-10). «A synonymous single nucleotide polymorphism in DeltaF508 CFTR alters the secondary structure of the mRNA and the expression of the mutant protein» The Journal of Biological Chemistry 285 (37): 28741–28748.  doi:10.1074/jbc.M110.154575. ISSN 1083-351X. PMID 20628052. PMC 2937902. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  26. ↑ «Re: Is there a connection between cystic fibrosis and cholera?» www.madsci.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  27. ↑ (Ingelesez) Pier, Gerald B.; Grout, Martha; Zaidi, Tanweer; Meluleni, Gloria; Mueschenborn, Simone S.; Banting, George; Ratcliff, Rosemary; Evans, Martin J. et al.. (1998-05). «Salmonella typhi uses CFTR to enter intestinal epithelial cells» Nature 393 (6680): 79–82.  doi:10.1038/30006. ISSN 1476-4687. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  28. ↑ «Redirecting» linkinghub.elsevier.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  29. ↑ Wang, XinJing; Kim, Jean; McWilliams, Rita; Cutting, Garry R.. (2005-03-01). «Increased Prevalence of Chronic Rhinosinusitis in Carriers of a Cystic Fibrosis Mutation» Archives of Otolaryngology–Head & Neck Surgery 131 (3): 237–240.  doi:10.1001/archotol.131.3.237. ISSN 0886-4470. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  30. ↑ (Ingelesez) Morral, N.; Bertranpetit, J.; Estivill, X.; Nunes, V.; Casals, T.; Giménez, J.; Reis, A.; Varon-Mateeva, R. et al.. (1994-06). «The origin of the major cystic fibrosis mutation (ΔF508) in European populations» Nature Genetics 7 (2): 169–175.  doi:10.1038/ng0694-169. ISSN 1546-1718. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  31. ↑ Gentzsch, Martina; Cui, Liying; Mengos, April; Chang, Xiu-bao; Chen, Jey-Hsin; Riordan, John R.. (2003-02). «The PDZ-binding Chloride Channel ClC-3B Localizes to the Golgi and Associates with Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator-interacting PDZ Proteins» Journal of Biological Chemistry 278 (8): 6440–6449.  doi:10.1074/jbc.m211050200. ISSN 0021-9258. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  32. ↑ (Ingelesez) Wang, Shusheng; Yue, Hongwen; Derin, Rachel B; Guggino, William B; Li, Min. (2000-09). «Accessory Protein Facilitated CFTR-CFTR Interaction, a Molecular Mechanism to Potentiate the Chloride Channel Activity» Cell 103 (1): 169–179.  doi:10.1016/S0092-8674(00)00096-9. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  33. ↑ (Ingelesez) Liedtke, Carole M.; Yun, C. H. Chris; Kyle, Nicole; Wang, Dandan. (2002-06). «Protein Kinase Cε-dependent Regulation of Cystic Fibrosis Transmembrane Regulator Involves Binding to a Receptor for Activated C Kinase (RACK1) and RACK1 Binding to Na+/H+ Exchange Regulatory Factor» Journal of Biological Chemistry 277 (25): 22925–22933.  doi:10.1074/jbc.M201917200. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  34. ↑ a b (Ingelesez) Park, Meeyoung; Ko, Shigeru B.H.; Choi, Joo Young; Muallem, Gaia; Thomas, Philip J.; Pushkin, Alexander; Lee, Myeong-Sok; Kim, Joo Young et al.. (2002-12). «The Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator Interacts with and Regulates the Activity of the HCO 3 − Salvage Transporter Human Na+-HCO 3 − Cotransport Isoform 3» Journal of Biological Chemistry 277 (52): 50503–50509.  doi:10.1074/jbc.M201862200. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  35. ↑ (Ingelesez) Cormet-Boyaka, Estelle; Di, Anke; Chang, Steven Y.; Naren, Anjaparavanda P.; Tousson, Albert; Nelson, Deborah J.; Kirk, Kevin L.. (2002-09-17). «CFTR chloride channels are regulated by a SNAP-23/syntaxin 1A complex» Proceedings of the National Academy of Sciences 99 (19): 12477–12482.  doi:10.1073/pnas.192203899. ISSN 0027-8424. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  36. ↑ (Ingelesez) Hegedüs, Tamás; Sessler, Tamás; Scott, Robert; Thelin, William; Bakos, Éva; Váradi, András; Szabó, Katalin; Homolya, László et al.. (2003-03). «C-terminal phosphorylation of MRP2 modulates its interaction with PDZ proteins» Biochemical and Biophysical Research Communications 302 (3): 454–461.  doi:10.1016/S0006-291X(03)00196-7. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  37. ↑ (Ingelesez) Wang, Shusheng; Raab, Ronald W; Schatz, Peter J; Guggino, William B; Li, Min. (1998-05-01). «Peptide binding consensus of the NHE-RF-PDZ1 domain matches the C-terminal sequence of cystic fibrosis transmembrane conductance regulator (CFTR)» FEBS Letters 427 (1): 103–108.  doi:10.1016/S0014-5793(98)00402-5. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
  38. ↑ Thiagarajah, J. R.; Verkman, A. S.. (2012-09). «CFTR inhibitors for treating diarrheal disease» Clinical Pharmacology and Therapeutics 92 (3): 287–290.  doi:10.1038/clpt.2012.114. ISSN 1532-6535. PMID 22850599. PMC 3643514. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  39. ↑ Jones, Andrew M.; Helm, Jennifer M.. (2009-10-01). «Emerging treatments in cystic fibrosis» Drugs 69 (14): 1903–1910.  doi:10.2165/11318500-000000000-00000. ISSN 1179-1950. PMID 19747007. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  40. ↑ McPhail, G. L.; Clancy, J. P.. (2013-04). «Ivacaftor: the first therapy acting on the primary cause of cystic fibrosis» Drugs of Today (Barcelona, Spain: 1998) 49 (4): 253–260.  doi:10.1358/dot.2013.49.4.1940984. ISSN 1699-3993. PMID 23616952. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  41. ↑ (Ingelesez) Foundation, Cystic Fibrosis. «Phase 3 Study of VX-770 Shows Marked Improvement in Lung Function Among People with Cystic Fibrosis with G551D Mutation» www.prnewswire.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  42. ↑ (Ingelesez) Herper, Matthew. «The Most Important New Drug Of 2012» Forbes (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
  43. ↑ (Ingelesez) Nocera, Joe. (2014-07-19). «Opinion | The $300,000 Drug» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=CFTR&oldid=9301843"(e)tik eskuratuta