Errepresio frankista
Errepresio frankista Espainiako Gerra Zibilean, gerraostean eta Francoren erregimenean Errepublikaren aldekoek eremuan jasan zuten indarkeria fisiko, ekonomiko, politiko eta kulturalaren prozesu luzea izan zen. Gerra Zibileko galtzaileek — errepublikarrek —, babesten zituztenek edo lagundu ahal zietenek, antifrankista gisa salatzen zituztenek, baita ondoren erakunde politikoetako, sindikatuetako eta, oro har, erakunde horietako kideek ere, beren existentziarekin ados ez zeudenek, beren burua diktadurarekin edo haien aurka agertzegatik jasan zuten.
Espainiarra ez den historiografian, frankismoaren errepresioari izu zuria (ingelesez: white terror; frantsesez: terreur blanche) esaten diote.[1][2][3][4]
Errepresioaren eta giza eskubideen urraketaren aldi gorena ("izu zuria" deiturikoari dagokiona) 1936ko uztaileko estatu-kolpearekin hasi zen, eta 1945ean amaitu zela uste da, urte hartan Bigarren Mundu Gerra amaitu eta erregimen frankistaren euskarri nagusiak ziren Hitler eta Mussoliniren diktadurak ere desagertu baitziren. 1945etik aurrera, Espainiarren Forua aldarrikatu zenetik, beste aldia hasi zen, diktadura osoan zehar Francisco Franco 1975eko azaroan hil zen arte luzatu zena.[5]
| « | Gerra zibil batean, hobe da lurraldea sistematikoki okupatzea, beharrezko garbitasun batez lagunduta, armada etsaiak azkar garaitzea baino, herrialdea arerioz beteta utziz. | » |
—Francisco Franco[6] | ||
Javier Rodrigo historialariaren arabera, «indarkeria elementu zentrala ez ezik, Francoren diktaduraren berezko elementua ere izan zen... diktadurak odolez eta zapalkuntzaz, umiliazioz eta bazterkeriaz ureztatutako zimenduen gainean bere botere orojakilearen oinarriak ezarri zituen. Franco izan zen, bake garaian, boterean irauteko hildako gehiago behar izan zituen diktadorea. [...] Gaur egun, ezinezkoa da hartaz pentsatzea azterketaren lehen planoan 30.000 desagertuak kokatu gabe — estimatzen da — kausa politikoengatik 150.000 hildako, kontzentrazio-esparruetan milioi erdi preso, milaka gerra-preso eta preso politiko, berreraikitze-lanetarako eta obra publikoetarako nahitaezko eskulan gisa erabiliak, erbestera bultzatutako hamarnaka mila pertsonak, Espainiako gerraosteko kartzelako konstelazio zentzugabe eta gainezkatua- 300.000 errepresio minimo batekin — edo diktadurak garatutako genero-errepresio lotsagarria, emakumea espazio pribatuan giltzapetzeaz harago, krudelkeria-muturretara iritsi zena, hala nola emakumeen kartzeletan bahiketa eta haurren lapurreta».[7]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Beevor, Anthony. La guerra civil española. in: Memoria Crítica. Bartzelona: Crítica ISBN 978-84-8432-665-6..
- ↑ Payne, Stanley G.. A History of Spain and Portugal. 2.
- ↑ Hermet, Guy. (1989). La Guerre d'Espagne. Seuil.
- ↑ Broué, Pierre; Témime, Émile. (1961). La Révolution et la guerre d'Espagne. Editions de Minuit.
- ↑ Payne, Stanley G.. (1987). El régimen de Franco 1936–1975. Madril: Alianza Editorial ISBN 84-206-9553-X..
- ↑ Hernández de Miguel, Carlos. (2019). Los campos de concentración de Franco. Penguin Random House, 109 or. ISBN 978-84-666-6478-3..
- ↑ Rodrigo, Javier. (2008). Hasta la raíz. Violencia durante la guerra civil y la dictadura franquista. Madril: Alianza Editorial, 27 or. ISBN 978-84-206-4893-4..
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q3043646